Halka: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
SieBot (mesaj | katkılar)
k Bot değişikliği Ekleniyor: ml:വലയം (ഗണിതം)
Xqbot (mesaj | katkılar)
k Bot değişikliği Değiştiriliyor: sr:Алгебарски прстен; Kozmetik değişiklikler
1. satır:
'''Halka''', [[Matematik|matematiğin]] temel yapılarından biridir ve [[soyut cebir|soyut cebirde]]de [[tam sayı|tam sayıların]] soyutlamasıdır. Bu yapıyı işleyen dala [[halka kuramı]] denir. Halkalara örnek olarak [[polinom|polinomlar]]lar, [[modül|modülo n]] ya da [[karmaşık sayı|karmaşık sayılar]]lar verilebilir.
 
Halka her şeyden önce bir kümedir ve belli özellikleri sağlar. Bu özellikler aşağıda verilmiştir.
== Tanım ==
''R'' [[boşküme|boştan]] farklı bir [[küme]] olsun. Bu küme üzerinde "''+''" ve "<math>\cdot</math>" [[ikili işlem]]leri tanımlı olsun. Eğer;
* ''(R,+)'' kümesi [[değişme|değişmeli]]li bir [[öbek]],
* ''(R, <math>\cdot</math>)'' kümesi bir [[yarı öbek]] ve
* "<math>\cdot</math>" işlemi "''+''" işlemi üzerine sağdan ve soldan [[dağılma|dağılmalı]]
11. satır:
* ''(R, <math>\cdot</math>)'' kümesi değişmeli ise ''(R,+, <math>\cdot</math>)'' kümesine '''değişmeli halka''' denir.
 
Bir halkanın birinci işlemi olan (genellikle toplama) "''+''" işleminin birim öğesine [[sıfır]] denir ve ''0'' ile gösterilmesi gelenektir. Halkanın ikinci işlemi olan (genellikle çarpma) "<math>\cdot</math>" işleminin birim öğesi varsa bu birim öğeye [[bir]] denir ve geleneksel olarak ''1'' ile gösterilir.
 
Ayrıca bir halkada genellikle 0=1 ol''ma''dığı da bir belit olarak eklenir. Nitekim 1=0 olması bir çelişki yaratmaz ancak, 1=0 olduğunda ''R'' halkası tek öğeli bir küme olur. Bunu aşağıdaki gibi basitçe her sayının sıfıra eşit olduğunu göstererek kanıtlayabiliriz:
18. satır:
Halkanın tam tanımı için bir uzlaşma görülmüyor. Bazı matematikçiler (örneğin [[Ali Nesin]]) bir halkanın hem birimli hem bileşmeli hem de değişmeli olduğunu varsayar<ref>Matematik Dünyası Dergisi, ''Kapak konusu: Halkalar, asallar ve indirgenemezler (1)'', sayı 2004-I (bahar), sayfa 30.</ref>. Eğer birim öğesiz veya değişme özelliği olmayan bir halkadan bahsedilecekse ''birimsiz halka'' ya da ''değişmesiz halka'' denmiş olur. [[Bourbaki]] ya da [[Herstein]] gibi matematikçiler de birim öğesi olmayan halkalara [[yalancı halka]] demeyi tercih eder. Bu sayfada bahsedilen halkalar hem değişmeli hem bileşmeli hem de birim öğeli alınacaktır.
 
== Ayrıca bakınız ==
* [[Değişmeli halka]]
* [[Bölüm halkası]]
25. satır:
* [[Yalancı halka]]
 
== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}
 
35. satır:
{{cebirsel yapılar}}
{{matematik-taslak}}
<!--interwiki-->
 
[[Kategori:Soyut cebir]]
 
<!--interwiki-->
 
[[ar:حلقة (رياضيات)]]
Satır 77 ⟶ 76:
[[sk:Okruh (algebra)]]
[[sl:Kolobar (algebra)]]
[[sr:Алгебарски прстен]]
[[sr:Прстен (математика)]]
[[sv:Ring (matematik)]]
[[ta:வளையம் (கணிதம்)]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Halka" sayfasından alınmıştır