Doppler etkisi: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
k Bot değişikliği Ekleniyor: gl:Efecto Doppler; Kozmetik değişiklikler |
||
1. satır:
[[
'''Doppler etkisi''' (veya Doppler olayı), adını ünlü bilim insanı ve matematikçi [[Christian Andreas Doppler]]'den almakta olup, kısaca dalga özelliği gösteren herhangi bir fiziksel varlığın [[frekans]] ve [[dalga boyu]]'nun hareketli (''yakınlaşan veya uzaklaşan'') bir gözlemci tarafından farklı zaman ve/veya konumlarda farklı algılanması olayıdır. Herhangi bir ''A'' konumundan ''B'' konumuna gitmek için fiziksel bir [[dalga ortamı]]'na ihtiyaç duyan dalgalar (''örn. ses dalgaları veya su dalgaları'') için Doppler Etkisi hesaplamaları yapılırken, dalga kaynağı ve gözlemcinin birbirine gore konum, yön ve hızlarının yanında dalganın içinde veya üzerinde hareket ettiği dalga orta yapısı ([[yoğunluk]], [[hacim]], iletkenlik katsayısı, kimyasal özellikleri, vb.) dikkate alınmak zorundadır. Eğer söz konusu dalga herhangi bir ''A'' konumundan ''B'' konumuna gitmek için fiziksel bir dalga ortamına ihtiyaç duymuyor ise (''örn. [[ışık]], [[radyo dalgaları]] veya [[radyasyon]]''), Doppler Etkisi hesaplamalarında sadece dalga kaynağının ve gözlemcinin birbirine göre birim zamandaki konumlarının değerlendirilmesi yeterlidir.
14. satır:
formülü kullanılır. Burada (''v'') dalga ortamındaki dalgaların hızı, (''v''<sub>s, r</sub>) ise kaynağın sabit olan dalga ortamına göre (''eğer gözlemciye doğru hareket ediyorsa (-) eksi bir değer, gözlemciden uzaklaşacak şekilde hareket ediyorsa (+) arti bir değer'') hızıdır. Benzer bir analiz sabit bir dalga kaynağı ile hareketli bir gözlemci için asağıdaki gibidir. ''(''v''<sub>o</sub>) = Gözlemcinin dalga ortamına göre hızı.''
:<math>f = f_0 \left (1 - \frac {v_0}{v} \right )</math>
Yukarıdaki örnekte de gördüğümüze benzer şekilde, bu sefer gözlemcinin dalga kaynağından uzaklaşması durumunda (''v''<sub>o</sub>) değeri (+) arti, yakinlaşması durumunda ise (-) eksi olur.
Matematiksel olarak bu iki formül elbette tek bir vektörel eşitlik olarak genelleştirilebilir. Koordinat sisteminin dalga ortamı üzerindeki herhangi bir noktanın konumunu verdiğini, ve bu ortamda [[ses hızı]]'nin (<math>c</math>) olduğunu varsayalım ve söz konusu ortamda (<math>s</math>) kaynağının (<math>\mathbf{v}_s</math>) hızıyla hareket edip çevresine (<math>f_s</math>) frekansında dalgalar yaydığını öngörelim. Bu dalga ortamında bir de (<math>\mathbf{v}_r</math>) hızıyla hareket eden bir (<math>r</math>) gözlemcisi olsun. Dalga kaynağı (<math>s</math>) ile gözlemci (<math>r</math>) arasındaki matematik vektörün ise (<math>\mathbf{n}</math>) olduğunu öngörelim. (Yani <math>\mathbf{r}_r - \mathbf{r}_s = \mathbf{n} |\mathbf{r}_r - \mathbf{r}_s|</math>)
34. satır:
Doppler'in bu analizinin ışık ışınları için de geçerli olabilmesi için yapılan ilk çalışma Hippolyte Fizeau tarafından yürütülmüştür. Ancak ışık ''A'' noktasından ''B'' noktasına gidebilmek için belli bir dalga ortamına gerek duymaz (''örneğin sonsuz boşluk olan uzayda kolayca yol alır'') ve Doppler Etkisi'nin ışık ışınlarına nasıl doğru bir şekilde uygulanabileceğinin anlaşılabilmesi için [[Albert Einstein|Einstein]]'in [[Özel Görelilik]] (''izafiyet'') teorisinin kullanımına ihtiyaç vardır.
== Dış bağlantılar ==
{{Commons|Doppler effect}}
* http://archive.ncsa.uiuc.edu/Cyberia/Bima/doppler.html
* [http://scienceworld.wolfram.com/physics/DopplerEffect.html Doppler Effect], ScienceWorld {{İng}}
* [http://www.falstad.com/ripple/ex-doppler.html Doppler etkisi Java simülasyonu]
* [http://www.genbilim.com/content/view/1900/36/ Doppler Etkisi - genbilim.com]
[[Kategori:Doppler etkisi| ]]
63. satır:
[[fi:Doppler-ilmiö]]
[[fr:Effet Doppler-Fizeau]]
[[gl:Efecto Doppler]]
[[he:אפקט דופלר]]
[[hi:डॉप्लर प्रभाव]]
| |||