Malatya: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
96.225.114.235 (k - m - e) tarafından yapılan değişiklik geri alınıyor. |
||
1. satır:
{{dablink|Bu
{{
|
|
|
|
| nüfus = 722.065<ref name="tuik">[http://tuikrapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnks=&report=turkiye_il_koy_sehir.RDF&p_il1=44&p_kod=2&desformat=html&ENVID=adnksEnv TÜİK]</ref>
| şehir_nüfusu = 462.569<ref name="tuik"/>
| köy_nüfusu = 259.496<ref name="tuik"/>
| nüfus_yoğunluğu = 58,64
| plaka_kodu = 44
| alan_kodu = 422
|
| website = [http://www.malatya.gov.tr/ Malatya Valiliği]
}}
'''Malatya''', [[Türkiye]]’deki 81 ili oluşturan illerden birisidir. [[Doğu Anadolu Bölgesi]]’nin [[Yukarı Fırat Bölümü]]’nde bulunur. Bulunduğu konumda bölgenin en gelişmiş şehridir.<ref name ="vali">[http://www.malatya.gov.tr/ Malatya Valiliği sitesi]</ref> İlk olarak [[Hitit]] döneminde kurulmuştur. O günden bugüne el değiştirerek yıkılıp yeniden yapılarak günümüze kadar gelmiştir.<ref name ="vali"/>
Malatya [[kayısı]] diyarı olarak bilinir. İlde yetişen kayısılar, dünya genelinde ünlüdür ve kayısı üretiminin % 80'ini [[Malatya Ovası]]’nda bulunan kayısı bahçeleri sağlar.<ref>[http://www.malatyaguncel.com/news_detail.php?id=22792 malatyaguncel.com Haberi]</ref>
==
Malatya'nın adı [[Kültepe]] tabletlerinde ''Melita'' olarak, [[Hitit]] tabletlerinde "Maldia" olarak geçmektedir. Malatya kelimesi [[Hititçe]] ''bal'' anlamına gelen ''Melid'' kelimesinden türetilmiştir.{{fact}}
Eski çağ coğrafyacılarından [[Strabon]], Malatya'yı, kesin olarak belirtmemekle birlikte, [[Komagene]] sınırında [[Kapadokya Krallığı]]’nın (M.Ö. 280-212) on valiliğinden biri olarak göstermiştir.{{fact}}
==Tarih==
{{anamadde|Malatya Tarihi}}
[[Hititler]] M.Ö. 2000 yıllarının başında bu bölgede hüküm sürmeye başlamışlardır.
M.Ö. 1750 yıllarında Kuşsara Kralı Anitta, [[Anadolu]]'yu tek bir yönetim altında toplayarak siyasi birliği sağlamış ve Malatya'yı da bu birliğe dâhil etmiştir. [[II. Murşili]], [[Muvattalli]] ve [[III. Hattuşili]] dönemlerinde Malatya, Hitit merkezine bağlı kalmıştır.
[[Asur]] Kralı Sanherib (M.Ö. 705-M.Ö. 681) döneminde Asur egemenliğine giren Malatya, daha sonra Med ve Perslerin hâkimiyetine girmiştir.
M.Ö. 4. yüzyılda Makedonya Kralı [[Büyük İskender|İskender]]'in Anadolu'yu ele geçirmesinden sonra, Malatya Helenistik kültürün etkisinde kalmıştır. Bu tarihten sonra Malatya sırasıyla, [[Medler]]in, [[Persler]]in, [[Roma İmparatorluğu|Romalılar]]ın, [[Bizans İmparatorluğu|Bizanslılar]]ın, [[Selçuklular]]ın egemenliği altına girmiştir.
===Osmanlı İmparatorluğu dönemi===
[[1515]] yılından itibaren de Osmanlı yönetimi altına giren Malatya, Harput Vilayeti’ne bağlı iken, Cumhuriyetle birlikte (20 Nisan 1924 Anayasası 89. maddesi ile) il olmuştur. İl olduktan sonraki ilk belediye başkanı, Hasanbey Caddesi'ne de ismi verilen son Osmanlı beyi Hasan Derinkök'tür.<ref>[http://www.malatya.bel.tr/eski_baskanlar.asp Malatya Belediyesi eski başkanları]</ref>
===Cumhuriyet dönemi===
[[Malatya]] ili [[1927]]-[[1931]] yıllarında; [[Adıyaman]], [[Kahta]], [[Arapkir]], [[Akçadağ]], [[Hekimhan]], [[Pütürge]] (Şiru) ve [[Kemaliye]] (Eğin) ilçelerinden oluşuyordu. Toplam nüfusu 258,331 olup merkez nüfusu köylerle birlikte 56,528’dir. Vali [[Mehmet Tevfik Bey]], belediye başkanı [[Mehmet Naim Karaköylü]] idi. Belediye binası [[Emir Ahmedoğlu Hanı]]’ndaydı.
Şehirde [[Cumhuriyet Halk Partisi]], [[Türk Ocağı]], [[Türk Hava Kurumu]], [[Kızılay]] kurumlarının birer şubesi bulunmaktaydı.<ref>T.C. Devlet Salnamesi 1926, ANKARA 1927</ref>
==Coğrafya ==
===Coğrafi konum===
{{Coğrafi konum
|Merkez = Malatya
|Kuzey = [[Sivas (il)|Sivas ]], [[Erzincan (il)|Erzincan ]]
|Kuzeybatı = [[Kayseri (il)|Kayseri]]
|Kuzeydoğu = [[Tunceli (il)|Tunceli]]
|Güney = [[Adıyaman (il)|Adıyaman]]
|Güneybatı = [[Kahramanmaraş (il)|Kahramanmaraş]]
|Güneydoğu = [[Diyarbakır (il)|Diyarbakır]]
|Batı = [[Kayseri (il)|Kayseri]], [[Kahramanmaraş (il)|Kahramanmaraş]]
|Doğu = [[Elazığ (il)|Elazığ]]
|resim =
}}
===Arazi Yapısı===
[[Doğu Anadolu Bölgesi]]'nin Yukarı Fırat Havzası'nda yer almaktadır. Doğuda [[Elazığ]] (98 km) ve [[Diyarbakır]] (251 km), güneyde [[Adıyaman]] (185 km), batıda [[Kahramanmaraş]] (219 km), kuzeyde [[Sivas]] (245 km) ve [[Erzincan]] (363 km) illeri ile çevrilidir.
İl genelinde yer alan dağların başlıcaları Malatya Dağları, Nurhak Dağları, Akçababa Dağları, Yama Dağı iken, başlıca akarsular Söğütlü Çayı, Morhamam Çayı, Kuruçay, Tohma Suyu, Sultansuyu, Sürgü Suyu, Beylerderesi, Mamıhan ve Şiro Çayı'dır.
Ayrıca Beydağları'nın o muazzam görüntüsü, o uzantısı şehre ayrı bir güzellik katmaktadır. İl, İç Anadolu, Akdeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin arasında tampon bir bölge olma özelliğini de taşımaktadır.
Malatya ili, deprem kuşağı bakımından ikinci büyük fay kuşağında yer alır. Bölgenin dağlık ve dinamik bir yer hareketliliğine maruz kalması sonucu depremler sık sık meydana gelir. Yani kıvrımlı bir arazi şekli yaygındır. Malatya'nın deniz seviyesinden yüksekliği 960 metredir (merkez).
==
Malatya ilinde karasal iklim koşulları hüküm sürer. Evvel çok çetin kış ayları yaşanıyor olsa da, Malatya'daki su potansiyeli sebebiyle son yıllarda inşa edilen barajlar il genelinde iklimi fazlaca yumuşatmıştır.
===Akarsular ve Göller===
Orduzu-Pınarbaşı gölleri meşhurdur; piknik ve dinlenme merkezidir. Ayrıca [[Fırat]]'ın büyük bir bölümü de Malatya'nın doğusundan geçmektedir. [[Pütürge]] ilçesinin Şiro Çayı da meşhur akarsularındandır ve bu akarsu balığıyla ünlüdür.
===Bitki Örtüsü===
Malatya il topraklarının % 54’ü [[çayır]] ve [[mera]]larla, % 31’i ekili ve dikili arazi ile kaplıdır. [[Orman]]ı azdır, ormanlık alanı % 10’dur. Geniş Malatya Ovası, [[bozkır]] görünümündedir. Akarsu çevreleri orman gibi uzayan [[kayısı]] bahçeleri ile kaplıdır. Malatya [[Toros]]larında en çok [[meşe]], vadi yamaçlarında [[ardıç]] ağaçlarına rastlanır. [[Plato]]lar çayır bakımından zengindir.
====Malatya Alüvyal Topraklar====
Bu topraklar, akarsular tarafından taşınan, depolanan materyaller üzerinde oluşan genç topraklardır. Üzerlerindeki bitki örtüsü iklime bağlıdır. Bulundukları iklime uyabilen her türlü kültür bitkisinin yetiştirilmesine elverişli ve üretken topraklardır.
[[Alüvyal|Alüvyal topraklar]] Malatya ilinde daha çok [[Fırat Nehri]] ile [[Tohma Çayı]] boyunca uzanmaktadır. Toplam alanları 20.236 hektardır. Bunun 19.703 hektarı 1. sınıf, 442 hektarı yetersiz drenajlı ve 2. sınıf, 95 hektarı ise kötü drenajlı 3. sınıf arazilerden oluşmaktadır.
====Malatya Bazaltik Topraklar====
Bu topraklar genellikle orta derin veya sığdır. Ağır killi topraklardır ve profilleri iyi gelişmemiştir. Malatya’da bu topraklar [[Kürecik]] bucağının batısında ve güneyinde ve [[Arapgir]] ile [[Arguvan]] arasında bulunurlar. 75.080 hektarlık ölçümleri ile ilde % 6,1′lik yer tutan [[Bazalt]]ik toprakların %26’sı toprak işlemeli tarıma uygundur. %66′lık kısmı [[mera]]dır.
== Nüfus ==
Cumhuriyet döneminde 1927'den itibaren, düzenli olarak nüfus sayımları yapılır.
{| class="wikitable" style="font-size:100%;width:1200;text-align:center;"
! colspan=25; style="background-color:#ccccff;" | Malatya İl Nüfusu<ref>[http://www.yerelnet.org.tr/iller/il.php Yerlnet]</ref><ref>[http://medya.zaman.com.tr/2009/01/27/harita2.jpg Zaman Online]</ref><ref>[http://www.evrensel.net/05/07/20/toplum.html evrensel gazete sitesi]</ref>
|-
|'''Yıl''' ||[[1927]]||[[1935]]||[[1940]]||[[1945]]||[[1950]]||[[1955]]||[[1960]]||[[1965]]||[[1970]]||[[1975]]||[[1980]]||[[1985]]||[[1990]]||[[1997]]||[[2000]]||[[2005]]||[[2007]]||[[2009]]
|-
|'''Nüfus'''||-||-||-||-||-||-||172.394||452.624||510.979||574.558||606.996||665.809||702.055||753.700||853.658||910.978||722.065||733.789
|}
== İlçeler ==
{|
|
* [[Malatya (merkez)|Malatya]]
* [[Doğanşehir, Malatya|Doğanşehir]]
* [[Arguvan, Malatya|Arguvan]]
* [[Hekimhan, Malatya|Hekimhan]]
* [[Darende, Malatya|Darende]]
* [[Akçadağ, Malatya|Akçadağ]]
* [[Yeşilyurt, Malatya|Yeşilyurt]]
|
* [[Pütürge, Malatya|Pütürge]]
* [[Doğanyol, Malatya|Doğanyol]]
* [[Kale, Malatya|Kale]]
* [[Battalgazi, Malatya|Battalgazi]]
* [[Yazıhan, Malatya|Yazıhan]]
* [[Kuluncak, Malatya|Kuluncak]]
* [[Arapgir, Malatya|Arapgir]]
|
|}
==Ekonomi==
Malatya ekonomi olarak bölgenin en gelişmiş şehridir. Ekonomi başlı olarak kayısıya dayanır. Bunun yanında tekstil fabrikaları ekonomiye can verir. Ancak kayısı hak ettiği değeri göremediği için halk genellikle il dışına çalışmaya gider. Malatya'da iki organize sanayi bölgesi bulunmaktadır ve üçüncü organize sanayi bölgesinin altyapı ihaleleri tamamlanmıştır. Ayrıca Malatya'nın teşvik paketi kapsamında 4. bölgede yer almasından dolayı bazı büyük şirketler, bölgeye yatırım yapmışlardır. Buna Eczacıbaşı'nın yapım aşamasında olan nükleer tıp fabrikası örnektir.
==Kültür ve sanat==
[[Dosya:Malatya_Aprikot_Cakes.JPG|thumb|right|220px|Malatya Kayısısı]]
Malatya bölge için önemli bir kültür sanat merkezidir. Buna müze ve sonradan açılan alışveriş merkezi büyük ölçüde katkıda bulunmuştur.
===Müzeler===
* [[Malatya Arkeoloji Müzesi]]: kuruluş 7 Mart 1971<ref>[http://www.eskieserler.com/KutuphaneDetay.asp?ID=109 http://www.eskieserler.com/]</ref>
===Arkeolojik alanlar===
* [[Aslantepe Höyüğü]] ([[Orduzu]] belediye sınırları içinde bulunur): eski bir yerleşim bölgesi, ilk arkeolojik araştırmalar 1932'de Fransızlar tarafında yapılır. Bu alanda bir açık hava müzesi yapılması planlanıyor. Aslantepe Höyüğü'nde bugüne kadar birçok medeniyet yaşamıştır.<ref>[http://www.haberler.com/malatya-arslantepe-hoyugu-nun-acik-hava-muzesi-haberi/ Haberler.com Aslantepe Höyüğü Haberi]</ref>
===Önemli mekânlar===
Malatya'nın en meşhur yerlerinden bir tanesi Kanalboyu’dur.
===Yöresel yemekler===
İçli köfte, analı kızlı, kayısı tatlısı, ekşili köfte, mercimekli köfte, kulak çorbası, tavşanlı yufka, kaburga dolması, tava, kâğıt kebabı, kalbur hurması, bilik, pirpirim cacığı, yapraklı köfte.
==Eğitim==
91000 dev öğrenci projesi ile daha da iyi eğitim verilmeye başlanmıştır.
==Ulaşım==
Malatya'da bir havaalanı bulunur. Ayrıca yen çalışmalar ile tren yolları ve kara yolları geliştirilmiştir.
==Yönetim==
===Malatya Valiliği===
Malatya’nın ilk valisi [[Vehbi Bey]]’dir. [[Vehbi Bey]]’den bu yana ilde 35 vali idarede olmuştur. Şu an görevde olan yeni vali [[Ulvi Saran]] ise [[Trabzon]] valiliğinden
gelip [[1 Temmuz]] [[2009]] tarihinde görevine resmen başlamıştır. [[Malatya Valiliği]] [[1925]] yılında yapılan binada hizmet vermektedir. Bu bina Malatya’da bulunan [[İnönü Kapalı Çarşısı, Malatya|İnönü Kapalı Çarşısı]]’nın üst tarafındadır.<ref name ="vali"/>
==Kaynakça==
{{kaynakça}}
==Ayrıca bakınız==
* [[Arslantepe, Malatya|Arslantepe]]
* [[Malatyaspor]]
* [[Malatya Milletvekilleri]]
== Dış Bağlantılar ==
{{Commons|Malatya}}
* {{resmî site2|www.malatya.bel.tr/|Malatya Belediyesi}}
* {{resmî site2|www.malatya.gov.tr/|Malatya Valiliği}}
* {{resmî site2|www.malatyasaglik.gov.tr/|Malatya İl Sağlık Müdürlüğü}}
{{Malatya Valileri}}
{{Türkiye idari|il=Malatya}}
<!--kategoriler-->
[[Kategori:Malatya
<!--interwiki-->
[[ar:ملطية (محافظة)]]
[[
[[be:Правінцыя Малат'я]]
[[
[[
[[cs:Malatyjská provincie]]
[[cv:Малатья (ил)]]
[[
[[
[[
[[
[[
[[fa:استان ملطیه]]
[[fr:Malatya (province)]]
[[
[[
[[it:Provincia di Malatya]]
[[ja:マラティヤ県]]
[[ku:Meledî (parêzgeh)]]
[[lv:
[[mk:Малатија (покраина)]]
[[
[[
[[ru:Малатья (ил)]]
[[sv:Malatya (provins)]]
[[sw:Mkoa wa Malatya]]
[[tg:Вилояти Малатия]]
[[ug:مالاتيا ۋىلايىتى]]
[[vi:Malatya (tỉnh)]]
[[war:Malatya (lalawigan)]]
[[zh:马拉蒂亚省]]
|