|
== Evren'in genişlemesi ==
Evren hâlen genişlemektedir. Gök cisimleri, genişleyen evren modelinde, birbirlerine olan uzaklıkları bakımından iki farklı davranış gösterirler. Şayet birden fazla gök cismi birbirlerinin kütleçekimine kapılırlarsa ya da hepsi birden ortak bir kütleçekiminin cazibesine kapılırlarsa, bu durumda aralarındaki mesafe birbirleriyle yahut da ortak çekimi altına girdikleri kütleyle birleşene kadar her an azalır. Birinci durumun etkili olmadığı diğer bütün durumlarda gök cisimleri birbirinden sürekli uzaklaşırlar. İki gök cismi arası uzaklık daha önce x ışık yılı ise şu anda x+y ışık yılıdır (y>0). Açılıp kapanan evren teorisine göre evrenin itme gücü bitince çekme gücü başlayacak ve böylece büzüşecek, gök cisimleri çarpışarak kaynaşacak ve büyük bir patlamayla evren tekrar genişlemeye başlayacaktır.
== Evren Konusundaki Görüşlerin Değişmesi ==
Eskiçağlarda birkaçı dışında bütün astronom ve düşünürler [[Dünya]]'nın evrenin merkezi olduğuna, [[Güneş]], [[Ay]] ve [[yıldız]]ların Dünya'nın çevresinde döndüğüne inanırlardı. Bu evren modeline göre, yıldızlar kristal bir kürenin iç yüzüne çakılmış gibi durağandı. Buna karşılık Güneş, Ay ve beş "gezegen yıldız" ([[Merkür]], [[Venüs]], [[Mars]], [[Jüpiter]], [[Satürn]]) bu durağan yıldızların önünde hareket halindeydi. Bütün gökcisimleri, sanki bir makineyle çalıştırılıyormuşçasına, değişmez bir düzen içinde Dünya'nın çevresinde dolanırdı. Eski astronomlar gezegenlerin bu teorik hareketini, Güneş'in ve yıldızların dünya etrafındaki günlük dolanımını açıklayabilmek için karmaşık evren modelleri geliştirdiler.
Bu eski astronomlar içinde etkisi en uzun süreli olan [[İskenderiye]]li [[Batlamyus]]'tur (Klaudios Ptolemaios). M.S. [[2. yüzyıl]]da yaşayan bu ünlü bilgin, bugün '''''Almagest''''' adıyla bilinen büyük yapıtında gökcisimlerinin karmaşık hareketini açıklayan evren kuramını ortaya attı ve Dünya'yı evrenin merkezi olarak kabul eden bu kuram yaklaşık 14 asır boyunca [[Ortaçağ Avrupası]]'nda tartışmasız benimsendi.
Uzayın uçsuz bucaksız ve karanlık boşluğunda; Güneş'e benzer yıldızlardan oluşmuş bir gökadanın ortasında yüzen günmerkezli [[Güneş Sistemi]] düşüncesinin yerleşmeye başlaması ancak 16., 17. ve 18. yüzyıllara rastlar. [[Mikolaj Kopernik]], [[Galileo Galilei]] ve [[Johannes Kepler]] gibi büyük bilginler, Dünya'nın ve öbür gezegenlerin Güneş'in çevresindeki yörüngelerde dolandığını kanıtladılar. Sir [[Isaac Newton]], bu gezegenleri Güneş'in çevresindeki yörüngelerinde tutan evrensel çekim ( kütleçekim ) kuvvetinin varlığını açıkladı. 18. yüzyılın sonlarında Sir [[William Herschel]] ve onu izleyenler de bütün Güneş Sistemi'ni içeren [[Samanyolu Gökadası]]'nı incelediler; [[bulutsu]] (nebula) adı verilen soluk ışıklı gaz ve toz bulutlarını araştırarak bunlardan çoğunun gerçekte Samanyolu'nun ötesindeki başka gökadalar olduğunu saptadılar.
[[19. yüzyıl]]ın ortalarına doğru astronomları; insanın dış gücünün çok ötesinde, tasarlanamayacak kadar engin bir evren düşüncesine götüren önemli gelişmeler oldu. Evrenin sınırsız boyutlarının ilk somut göstergesi, büyük Alman astronomi bilgin [[Friedrich Bessel|Friedrich Wilhelm Bessel]]'in ( [[1784]] - [[1846]] ) o güne kadar denenmemiş bir yönteme başvurarak [[1838]]'de yaptığı bir uzaklık ölçümüdür. Bessel, ilk kez ıraklık açısından yararlanarak, Güneş ile yakınındaki [[Kuğu 61]] yıldızı arasındaki uzaklığı kesin değerleriyle ölçtü ve inanılması güç bir sonuç buldu. Bu ölçüme göre Kuğu 61 ile Güneş arasındaki mesafe 97 trilyon kilometreden daha fazlaydı (tam olarak 97.432.493.000.000 km). Yakın bir yıldızın bile böylesine şaşırtıcı bir uzaklıkta olması, uzayda yapılacak ölçümlerde [[kilometre]] ve [[mil]] gibi geleneksel ölçü birimlerini kullanmanın ne kadar anlamsız olduğunu açıkça ortaya koymuştu. Bunun üzerine astronomlar, çok hızlı bir maddenin bu uzaklığı ne kadar zamanda alacağını belirtmenin çok daha kolay ve anlamlı bir ölçü birimi olacağına karar verdiler. Saniyede yaklaşık 300.000 km hızla hareket eden bir ışık ışını bir yılda yaklaşık 9.6 trilyon kilometre yol alır. '''''Işık yılı''''', bugün astronominin temel uzunluk ölçüsü birimidir. Bu ölçü birimine göre Kuğu 61, Güneş'ten 10,3 ışık yılı uzaklıktadır. (Günümüzde yapılan daha duyarlı ölçümler bu uzaklığın 11,2 ışık yılı olduğunu ortaya koymuştur.) Güneş'e en yakın yıldız ise yanlızca 4,3 ışık yılı uzaklıktaki ''[[Proxima Centauri]]'dir (Erboğa takımyıldızından bir yıldız).
{{Dünya'nın yeri}}
[[Kategori:Evren| ]]
[[af:Heelal]]
[[an:Uniberso]]
[[ar:فضاء كوني]]
[[arz:كون]]
[[ast:Universu]]
[[az:Kainat]]
[[bat-smg:Vėsata]]
[[be:Сусвет]]
[[be-x-old:Сусьвет]]
[[bg:Вселена]]
[[bn:মহাবিশ্ব]]
[[bs:Svemir]]
[[ca:Univers]]
[[ckb:گەردوون]]
[[cs:Vesmír]]
[[csb:Swiatnica]]
[[cv:Çут Тĕнче]]
[[cy:Bydysawd (seryddiaeth)]]
[[da:Universet]]
[[de:Universum]]
[[dsb:Uniwersum]]
[[el:Σύμπαν]]
[[en:Universe]]
[[eo:Universo]]
[[es:Universo]]
[[et:Universum]]
[[eu:Unibertso]]
[[fa:جهان هستی]]
[[fi:Maailmankaikkeus]]
[[fr:Univers]]
[[fy:Hielal]]
[[gl:Universo]]
[[gu:બ્રહ્માંડ]]
[[hak:Yî-chhiu]]
[[he:היקום]]
[[hi:ब्रह्माण्ड]]
[[hr:Svemir]]
[[hu:Világegyetem]]
[[ia:Universo]]
[[id:Alam semesta]]
[[io:Universo]]
[[is:Alheimurinn]]
[[it:Universo]]
[[ja:宇宙]]
[[jv:Alam semesta]]
[[ka:სამყარო]]
[[kn:ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡ]]
[[ko:우주]]
[[ksh:Weltall]]
[[ku:Gerdûn]]
[[la:Universum]]
[[li:Universum]]
[[lmo:Ünivers]]
[[lt:Visata]]
[[lv:Visums]]
[[mk:Вселена]]
[[ml:പ്രപഞ്ചം]]
[[mn:Ертөнц]]
[[mr:विश्व]]
[[ms:Alam semesta]]
[[mwl:Ouniberso]]
[[my:စကြာဝဠာ]]
[[nah:Cemānāhuac]]
[[nap:Annevierzo]]
[[nds:Weltruum]]
[[nds-nl:Hielal]]
[[ne:ब्रह्माण्ड]]
[[nl:Heelal]]
[[nn:Universet]]
[[no:Universet]]
[[nov:Universe]]
[[nrm:Eunivers]]
[[nv:Yágháhookáán]]
[[oc:Univèrs]]
[[pam:Sikluban]]
[[pap:Universo]]
[[pl:Wszechświat]]
[[pt:Universo]]
[[qu:Ch'askancha]]
[[ro:Univers]]
[[ru:Вселенная]]
[[scn:Universu]]
[[sh:Svemir]]
[[simple:Universe]]
[[sk:Vesmír]]
[[sl:Vesolje]]
[[sq:Gjithësia]]
[[sr:Свемир]]
[[stq:Al]]
[[su:Jagat]]
[[sv:Universum]]
[[sw:Ulimwengu]]
[[ta:அண்டம்]]
[[te:విశ్వం]]
[[tg:Коинот]]
[[th:เอกภพ]]
[[tl:Sanlibutan]]
[[uk:Всесвіт]]
[[ur:کائنات]]
[[uz:Olam]]
[[vi:Vũ trụ]]
[[war:Sangkalibutan]]
[[yi:אוניווערס]]
[[zh:宇宙]]
[[zh-classical:宇宙]]
[[zh-min-nan:Ú-tiū]]
[[zh-yue:宇宙]]
|
