Sovyetler Birliği'nde kolektivizasyon: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
kDeğişiklik özeti yok |
||
1. satır:
[[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği|Sovyetler Birliği]] kollektivizasyon politikasıdır. [[1928]] ve [[1933]] yılları arasında{{fact}}; kollektif çiftliklerde ve devlet çiftliklerinde toprak ve emeği güçlendirmek için yapılan çalışmalardır.
[[Stalin]]'in sıkı denetimi altında olan yeni parti liderliğinin 1928-1929'da başlattığı Kollektivizasyon, aşırı hızlı sanayileşmeden ibaret olsaydı bile görülmemiş bir olay olurdu. Ama bu muazzam ekonomik hamle tahıl tedarikinin giderek zorlaştığı bir sırada gerçekleşti. Dahası, tarımda da bu kadar köklü bir yeniden yapılanmaya girişilmedikçe sanayileşmenin tehdit altında olduğu düşünülüyordu. Sınai yöntemlerin tarıma uygulanmasıyla sanayide olduğu gibi tarımda da büyük bir atılım gerçekleşeceğine inanılıyordu. Tarımın sanayileşmesi kırsal ekonomide devrim yapmanın en kestirme yolu olarak görülüyordu. Makineler bir kez sabanların (bazı durumlarda kara sabanın) yerini alınca, hızla göz kamaştırıcı sonuçlar alınmaya başlayacaktı. <ref> ''Sotsialistiçeskoe Zemledelie'' ("Sosyalist Tarım"), 10 Ağustos 1940. 90</ref>
1939 sonuna gelindiğinde [[kalhoz]] üyelerinin (kalhozniki) sayısı 29 milyondu, bu da çalışan nüfusun % 46,1'ine denk geliyordu. Bunlara, savhozlarda (devlete ait tarım işletmeleri) ve benzer tarımsal işletmelerde çalışan 1.760.000 kişi ile Makine Traktör İstasyonlarında (MTS) görevli 530.000 çalışanı da eklememiz gerekir. Ne var ki tarımın toplumsal yapısı ve üretim sistemi, işçilerin önceden mevcut bir fabrika ve iş sistemine dâhil oldukları sanayiden çok farklıydı. Tarımın üreticilerin rızasını almadan, zorlayıcı bir bürokratik kararla "yeniden yapılandırılması" muazzam bir köylü kitlesinin mülksüzleşmesiyle sonuçlandı. Bu politikanın öngörülmeyen sonuçları Sovyet tarımı ve devleti üzerinde son güne kadar ağırlığını hissettirecekti. Bir tarım dergisinde yayımlanan başyazı çok önemli bir sendroma işaret eder. Rostov yönetim birimindeki Matveyeva- Kurganskiy MTS'sinin sekreteri Yoldaş Krivtsov bu yazıda traktör tugayları arasında yeterli siyasi çalışma yapmamakla eleştiriliyordu. Siyasi çalışma olmadan hasat kampanyasında başarılı olunması imkânsızdı. Yazıdan, traktör sürücülerinin kendileri için hazırlanan gazeteleri okumadıkları, hükümet kararnamelerinden bihaber oldukları ve normları tutturmaları halinde hasadın ilk on beş yirmi gününde çift maaş almaya hak kazandıklarını bilmedikleri anlaşılmaktadır.<ref>Sovyet Yüzyılı, Moshe Levin, İletişim Yayınları / Tarih Dizisi</ref>
Satır 17 ⟶ 16:
Gene de, Sovyet tarımının bir üretim tarzı olarak yazgısı ne olursa olsun, bu yeni tarım yöntemleri Rusya'nın toplumsal manzarasında tarihsel bir dönüşüme yol açan süreçleri hızlandırdı. Binyıllık bir kırsal geçmişten yeni bir çağa geçiş yolunda büyük adımlar atılıyordu. Sınai-kentsel bileşen bütün hızıyla ilerliyor, kırsal bileşen ise durgunluğa ve çalkantılara rağmen ağırlığını koruyordu. Bir başka deyişle, geçiş sürecine, büyük ölçekli modern teknik-idari yapılar ile kendine özgü ritimleri ve ufkuyla toplumsal ve kültürel olarak hâlâ geleneksel bir yaşam süren kırsal bir toplumun patlamaya hazır terkibi damgasını vuruyordu.
[[Çarlık Rusyası]] benzer bir çelişki yaşamıştı. Mutlakıyetçi bir devletin egemen olduğu son derece kırsal bir ülkenin üzerinden geçen güçlü kapitalist gelişme dalgaları, her türden dengesizliği ve krizi de beraberinde getirmişti. Ne var ki SSCB örneğinde sanayileşme dalgaları daha da güçlüydü ve Çarlık Rusyası'nda olanların tersine, bu sürecin ipleri doğrudan, gücünün bilincinde dar bir lider grubu tarafından yönetilen, diriltilmiş, kararlı ve baskıya eğilimli bir devletin elindeydi. Gelişmekte olan bir sanayi toplumu ile köylülüğün tepkisi -ya da tepkisizliği- arasındaki çatışmayı ve bu karmaşık terkibin siyasi rejim üzerindeki etkisini kavramadan, 20. yüzyıl Rus ve Sovyet tarihinin izlediği seyri -1917, [[Leninizm]], [[Stalinizm]] ve nihai çöküş- anlamak imkânsızdır.
0 halde, şunu bir kez daha tekrarlamamız gerekiyor: Rejim tarafından yüzlerce yıllık geleneklerinden vazgeçmeye zorlanan ülkenin kırsal bileşeni, rejimi muazzam yönetim-baskı mekanizmasını daha da güçlendirmeye mecbur ederek, tabiri caizse, intikamını aldı. Bu mekanizma olmadan, rejim
Kentlere kaçanlar arasında binlerce traktör ve biçerdöver sürücüsü ile başka tarım uzmanları da vardı. Bunlar, hızlandırılmış eğitimlerini tamamladıktan sonra, hatta mesleki eğitimleri sırasında kentsel bir ortama kaçmayı tercih ettiler. Bu, insanların tutumlarını değiştirmek için maddi teşvikler kullanmanın iç çelişkisini yansıtıyordu: Devlet onları gidip tarlalarda çalışsınlar diye eğitiyor, ama onlar kente göçmeyi tercih ediyordu.
Toplumsal akışlarla ilgili veriler, kentlere ve kentlerin dışına doğru kaotik nüfus hareketleri, "kırsallaşan" kentleşme, kentsel yaşam tarzına ve zihniyetine damgasını vuran baraka kültürü, şantiyelerde ve kalhozlarda işgücüne uygulanan hoyrat muamele: Bütün bunlar, özellikle de sonuncusu, bir başka olgu daha göz önünde tutularak değerlendirilmelidir. Şantiyelerin ve işyerlerinin büyük miktarlarda işgücüne ihtiyaç duyduğu bir sırada, yetkilileri ve fabrika yöneticilerini çaresizlik içinde bırakan yüksek bir işgücü devir hızı gözleniyordu. İşçiler fabrikalarını terk ediyorlardı; bu, barış döneminde bile firar sayılan bir eylemdi. Çoğunlukla genç olan bu insanlar yerel yönetimin desteği ve göz yummasıyla gidip doğduklan köylere saklanıyorlardı. Üst düzey yetkilileri bu olguya ve firarlara karşı baskıları yoğunlaştırmaya iten aynı nedenler, özellikle kırsal kesimde yerel yetkilileri, kalhozlara ya da savhozlara katılmak için fabrikalarından ya da başka zahmetli işlerden kaçan gençleri barındırmaya yöneltti.
Dolayısıyla "siyasi sistem", daha özel olarak da devlet-parti kompleksi incelenirken toplumsal tarih göz ardı edilemez.
Satır 35 ⟶ 30:
İşte, durumun kritik olduğunun düşünülmesine yol açan arka plan buydu. Ülke içi pasaport ve prapiska (ikâmet izni almak için kentlerde karakollara kayıt yaptırma zorunluluğu) rejimin ülkede düzeni sağlamak için benimsediği yöntemlerden sadece ikisiydi. Rejim bir yandan her türlü idari ve baskıcı yönteme başvuruyor, öte yandan toplumsal ve ekonomik stratejiler deniyordu.
İlkel kentsel çevre planlaması, başlangıç aşamasında bu toplumsal istikrarsızlığın parçası ve önemli bir kaynağıydı. İstikrarın bir ölçüde sağlandığı sonraki yıllarda bile önemli bir sosyolojik özellik varlığını korudu: Kısmen kırsallaşmış kentlere ilaveten, [[Stalin]] Rusyası'nda nüfusun % 67'si hâlâ kırsal kesimde yaşıyordu ve MTS'lerin traktörlerine rağmen kırsal kesimdeki çalışan nüfusun önemli bir kısmı hâlâ sanayi öncesi koşullarda faaliyet gösteriyordu. Yaşam ortamları, esas olarak, bazen başka köylere komşu olan, ama çoğunlukla dağınık ve yalıtık, küçük veya orta büyüklükte köylerden oluşmaya devam ediyordu. Şüphesiz, çoğunluğu bazı step bölgelerinde ya da Kuzey Kafkasya'da olmak üzere daha büyük köyler vardı, ama bunların sayısı çok daha azdı. Dahası, diğer köylerle paylaştıkları özellikler, bunları büyük kentlerden kesin olarak ayırıyordu. Cemaat içi toplumsal ilişkiler sistemini yöneten komşuluk ağları, ekonomik faaliyetin mevsimsel ritmi ve batıl inançların çok güçlü olduğu son derece dindar bir kültür, kırsal nüfusun günlük yaşamı ve tutumu üzerinde güçlü bir etkiye sahipti.
Bir kent kültürü yaratmak ve buna uyum sağlamak, uzun zamana yayılan bir süreçtir. İncelediğimiz bu kısa dönemde, bir yaşam tarzından diğerine geçiş, daha elverişli koşullar altında bile çok sarsıcı bir deneyim olurdu. Kentler, özellikle de büyük kentler ne kadar ilkel olurlarsa olsunlar, köyden yeni gelmiş insanlar için muazzam karmaşık bir dünya oluşturuyordu. Bu iki dünya arasındaki karşıtlığı anlatmak için tek bir örnek vermek yeterlidir: Büyük kentlerde icra edilen meslek sayısı 45.000'e yakınken, kırsal kesimde bu sayı 120'ydi.
Satır 43 ⟶ 36:
Kent yaşamının en aşikâr ve zor yanı olan yiyecek ve konut sıkıntısı, köylü göçmenlerin kentsel-sınai dünyada karşılaştıkları güçlükleri daha da ağırlaştıracak bir kriz durumuna işaret ediyordu. Köyde herkes evinin, hayvanlarının ve hemen hepsini şahsen tanıdığı komşularının tanıdık dünyasında yaşar ve bu tanıdıklık gerçek bir psikolojik ihtiyaç halini alır. Buna karşılık, kentlerin anonim kalabalığı tanım gereği kolayca düşman olarak algılanır. Daha önce bahsettiğimiz diğer özellikler uyumu daha da güçleştiriyordu. Ayrıca, o yıllarda Sovyet kentlerinde ağırlıkla gençler yaşıyordu ve buralara güvensizlik hâkimdi (kentlerde yaygın bir sorun oluşturan olguya "holiganizm" deniyordu). Ama bu, doğrudan köylerinden gelmiş gençlerin özümsenmesini kolaylaştırıyor ve bunlar büyüklerinin değerlerinden hızla uzaklaşıyordu.
Pek çok köylü için zor bir çevrenin tehditleriyle baş etmeninin tek yolu olabildiğince çok köy geleneğini korumaktı. Bu savunmacı tutum, [[Çarlık Rusyası]]'ndan miras kalan pek çok kentin kırsal karakterini tekrar canlandırarak, buralarda, Sovyet kentleşmesinin sürekli bir özelliği olarak kalan melez bir ortam ve yaşam tarzını yeniden yarattı. O halde, artık açıklık kazanmış olması gereken bir noktayı bir kez daha vurgulamamız gerekiyor: [[Stalin]] Rusyası 1941'de savaşa katıldığında, bu yola girmiş olsa bile, henüz önemli bir kentli sanayi ülkesi değildi. Modernleştirici devletinin biçimi de dâhil, sosyolojik ve kültürel pek çok açıdan kırsal geçmişinin bir uzantısıydı.
| |||