Yeni Fransa: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k Bot değişikliği Ekleniyor: sk:Nové Francúzsko |
k Bot değişikliği Ekleniyor: ang:Nīwe Francland, fa:فرانسه نو; Kozmetik değişiklikler |
||
60. satır:
'''Yeni Fransa Naipliği''' (Nouvelle-France) 1534'te [[Saint Lawrence Irmağı]]'nın [[Jacques Cartier]] tarafından keşfini izleyen süreçte [[Fransa|Fransız]] egemenliğinde kalmış ve 1763'te [[İspanya]] ve [[Büyük Britanya]]'ya bırakılmış olan bölgedir. [[Meksika Körfezi]], [[Newfoundland]] ve [[Hudson Körfezi]] 1721'de bölgenin sınırları içinde bulunuyotdu. Bölge daha sonra yönetsel bağımsızlığı bulunan beş sömürgeye ayrılmıştır. Bunlar, [[Kanada]], [[Acadia]], [[Hudson Körfezi]], [[Newfoundland]] ve [[Louisiana]]'dır.
== Keşfi ==
1522 yılında İtalyan gezgin [[Giovanni da Verrazzano]] [[I. Francis]]'i ikna ederek [[Cathay]] (Mançurya)'ya batıdan ulaşan yeni bir deniz yolunun keşfedilmesi amacıyla yapılacak bir seferin tüm masraflarının karşılanmasını sağladı. Verrazzano 1523 yılının son aylarında [[Dieppe]]'den denize açıldı ve 1524 yılında 53 adamıyla birlikte tüm Atlantik'i geçti. Bugünkü [[Carolinas]]'ı keşfettikten hemen sonra kuzeye yöneldi ve kıyı boyunca ilerleyerek [[New York Körfezi]]'ne girdi. New York'u keşfeden ilk Avrupalı olan Verrazzano, kente eski [[Angoulême]] kontunun anısına [[New Angoulême]] adını koydu. Bu keşif, kralın bu bölgede sömürge güçleri bulundurması düşüncesine önayak olmuştur.
75. satır:
Champlain kısa süre içinde [[Algonquin]] ve [[Innu|Montagnais]] topluluklarının dostluğunu kazandı. Ayrıca yün ticaretini canlı tutmak amacıyla [[Huronlar]]la iyi ilişkiler kurdu. Champlain'in asıl yapmak istediği Fransızların yerli halkla kaynaşması, onların dil ve geleneklerini öğrenmesi ve Fransızların Kuzey Amerika yaşam koşullarına alışmasını sağlamaktı. ''Coureurs de bois'' olarak bilinen bu yerliler Fransız nüfuzunun güney ve batı yönünde genişlemesini sağladılar.
[[Dosya:Samuel de Champlain Carte geographique de la Nouvelle France.jpg|thumb|300px|left|Samuel de Champlain'in 1612 tarihli Yeni Fransa eşlemi]]
Quebec, kurulduğu ilk yıllarda nüfus bakımından çok cılızdı. Güneydeki [[İngiltere|İngiliz]] sömürgeleri ise daha kalabalık ve varsıllardı. Kral [[XIII. Louis]]'nin danışmanı [[Cardinal Richelieu]] Yeni Fransa'ya İngiliz sömürgelerinin sahip olduğu nüfuzu kazandırmak amacındaydı. 1627'de bir şirket kuran Richelieu Yeni Fransa'yı büyük bir tarım ve ticaret sömürgesine dönüştürmek istiyordu. Champlain Yeni Fransa Valisi ilan edildi ve Richelieu [[Katolik Kilisesi|Roma
[[Dosya:Western New France, 1688.jpg|thumb|250px|Batı Yeni Fransa Eşlemi, [[Vincenzo Coronelli]], 1688.]]
Güneydeki İngiliz sömürgelerinin St. Lawrence Vadisi'ne duydukları ilgi artmaya başlamıştı. Bunun sonucunda Québec ele geçirildi ve 1632'ye dek İngiliz egemenliğinde kaldı.
83. satır:
Yeni Fransa'nın [[nakliye]] altyapısı yalnızca birkaç yol ve kanaldan oluşmaktaydı. Bu nedenle nakliye işlemleri St. Lawrence Irmağı üzerinden [[kano]]larla gerçekleştiriliyordu. Göllerin kış aylarında donması nedeniyle yolculuklar kar kızaklarıyla yapılıyordu. Kent, 19. yüzyılın ikinci yarısına dek kara ulaşımı bakımından oldukça yetersiz durumda kalmıştır.
== Kralın egemenliğine geçişi ==
[[Dosya:PavillonLouisXIV.svg|thumb|200px|Yeni Fransa'nın 1663 yılında Fransa egemenliğine girmesinden sonra kullanılmaya başlanan mühür]]
1650'li yıllara gelindiğinde Montreal hala çok az nüfusa sahipti ve Yeni Fransa Iroquois güçleri karşısında güçlük çekmekteydi. 1660 yılında [[Adam Dollard des Ormeaux]]'nun örgütlediği Kanada ve Huron savaşçıları tüm Kanadalıların öldüğü çetin bir çarpışma sonucunda Iroquois ilerleyişini durdurdu. Bunun ardından 1663 yılında Yeni Fransa, Fransa'nın en yeni eyaleti oldu. [[XIV. Louis]] kentin daha iyi savunulması amacıyla Quebec'e bir Fransız taburu gönderdi. Sömürge yönetimi Fransız hükümeti bünyesinde yeniden şekillendirildi ve Yeni Fransa generali Fransa Deniz Bakanlığı'na bağlandı. Bu reformlar Champlain'ın ölümünün ardından gücü elinde tutan [[Quebec Piskoposu]]'nun zayıflamasına yol açtı.
91. satır:
Talon, ''senyörleri'' topraklarını korumak ve yeni gelen yerleşimcilere tarım arazisi sağlamak amacıyla toprak bağışlama konularında ikna etti. Ne var ki, gelen yerleşimci sayısının azlığı nedeniyle tarım sistemi istenen sonucu vermedi ve yün ticaretinin gölgesinde kalmayı sürdürdü.
== Askeri olaylar ==
[[Dosya:Claude Bernou Carte de lAmerique septentrionale.jpg|thumb|right|250px|1681 yılına ait bir Kuzey Amerika eşlemi]]
[[Dosya:Nouvelle-France map-en.svg|thumb|right|250px|Yeni Fransa'nın en geniş sınırları]]
110. satır:
Bu sırada Fransızlar batı yönündeki keşiflerini sürdürmüşler ve bu yeni bölgelerdeki yerlilerle ittifaklar kurmuşlardır. Bugünkü Kanada eyaletlerinden [[Saskatchewan]]'ın hemen doğusunda [[Fort de la Corne]] adında bir hisar yaptırılmıştır. Bu, Fransız İmparatorluğu'nun Kuzey Amerika'da batı yönünde kazandığı son toprak parçasıdır.
== İngiliz egemenliğine geçişi ==
Yeni Fransa'nın nüfusu 70000'i bulmuştu ancak Britanyalı sömürgecilerin sayısı bunun çok üzerindeydi. Bu nedenle Britanyalıların Fransızlara saldırması daha olası görünüyordu. 1755 yılında Fransızlara ait [[Duquesne Hisarı]]'na karşı harekete geçen [[Edward Braddock]] komutasındaki birlikler sayıca üstün olmalarına karşın geri püskürtüldüler. Braddock çatışma sırasında öldürüldü.
125. satır:
Eski Yeni Fransa yönetiminden Fransa'ya kalan tek toprak parçası [[Saint Pierre ve Miquelon]] adalar topluluğudur. Bu bölge [[Newfoundland]] kıyısından 25 kilometre (13 deniz mili) açıkta bulunan bir dizi adadan oluşmaktadır.
== Kaynakça ==
{{Kaynak viki
| url = http://en.wikipedia.org/wiki/New_France
133. satır:
}}
== Ayrıca bakınız ==
{{Commons|Category:New France|New France}}
*[[New England]]
143. satır:
*[[Saint-Pierre ve Miquelon]]
== Bibliyografya ==
<div class="references-small">
* Choquette, Leslie. ''Köylülüğe Geçiş : Fransız Kanadası'nın yerleşime açılmasında çağdaşlaşma ve gelenekler''. Cambridge, MA : Harvard University Press, 1997. ISBN 0-674-32315-7. Fransızcaya şu adla çevrilmiştir: ''De Français à paysans : modernité et tradition dans le peuplement du Canada français''. Sillery, Québec : Septentrion, 2001. ISBN
* Dechêne, Louise. ''17. yüzyıl Montreali'nde yerli halk ve tüccarlar''. Montreal : McGill-Queen's University Press, 1992. Liana Vardi tarafından Fransızcadan çevrilmiştir.
* Eccles, William John. ''Kuzey Amerika'daki Fransızlar 1500-1763''. East Lansing : Michigan State University Press, 1998. ISBN 0-87013-484-1.
* Greer, Allan. ''Yeni Fransa İnsanı''. Toronto : University of Toronto Press, 1997. ISBN
* Havard, Gilles et Vidal, Cécile. ''Histoire de l'Amérique française''. Paris : Flammarion, 2003. ISBN 2-08-210045-6.
* Lahaise, Robert et Vallerand, Noël. ''La Nouvelle-France 1524-1760''. Outremont, Québec : Lanctôt, 1999. ISBN 2-89485-060-3.
154. satır:
* [[Bruce Trigger]]. ''1660 Öncesi Huron Tarihi''. Montréal: McGill-Queens University Press, 1976.
* [[Marcel Trudel]]. ''Histoire de la Nouvelle-France''. 10. Cilt, Paris ve Montréal, Fides, 1963'ten 1999'a.
* Twatio, Bill. ''Sınırsız Savaşlar: Yeni Fransa'nın Yükselişi ve Çöküşü''. Ottawa: Esprit de Corps, 2005. ISBN
</div>
== Dış bağlantılar ==
*[http://www.civilization.ca/vmnf/vmnfe.asp Yeni Fransa Sanal Müzesi], Kanada Medeniyet Müzesi
*[http://gallica.bnf.fr/FranceAmerique/page.asp?/en/T1-1-intro.htm? Amerika'daki Fransa] Bibliothèque nationale de France
* [http://pages.infinit.net/histoire/ydatnfqc.html Chronologie de l'histoire du Québec (Fransızca)] ''(Yönetici, temsilci ve piskoposların listesi)''
* [http://www.republiquelibre.org/cousture/NVFR2.HTM Yeni Fransa: 1524-1763]
* [http://www.archivescanadafrance.org Kanada ve Fransa Arşivleri. Kanada ve Fransa ulusal arşivlerini sayısallaştırma projesi]
* [http://www.houseofdavid.ca/new_fr.htm Yeni Fransa İngilizlere neden yenildi?].
* [http://www.mccord-museum.qc.ca/en/keys/games/jeu3_nouvelle_france/ Test: Yeni Fransa]
*[http://ns1763.ca/remem/7yw-timeline-w.html
*[http://www.thecanadianencyclopedia.com/index.cfm Kanada Ansiklopedisi]
171. satır:
[[af:Nieu-Frankryk]]
[[ang:Nīwe Francland]]
[[ar:فرنسا الجديدة]]
[[ca:Nova França]]
Satır 179 ⟶ 180:
[[eo:Nova Francio]]
[[es:Nueva Francia]]
[[fa:فرانسه نو]]
[[fi:Uusi Ranska]]
[[fr:Nouvelle-France]]
| |||