Vikipedi

Arkhe: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Değişiklik özeti yok
Değişiklik özeti yok
1. satır:
Arkhe ([[Yunanca]]da "başlangıç," "ilk"), Batı felsefesinin ve [[Sokrates]] öncesi [[Eski Yunan]] [[felsefesinin|Felsefe]] en önemli kavramlarından biri. [[Felsefenin|Felsefe]] ana disiplini sayılan [[metafiziğin|Metafizik]] ve genellikle [[bilimin|Bilim]], özellikle de [[fizik]] biliminin gelişmesinde önemli rolü olmuştur.
Sözcük olarak “başlangıç”; “ilk olan”; “ilk ilke”; “köken”; “ilk neden”; “yönetici ilke” türünden birçok anlamı olan; ilkçağ Yunan felsefesinde ise daha çok “tüm şeylerin varlık kaynağı; her şeyin kendisinden çaktığı, değişmeyi yaratıp da kendisi değişmeyen ilk töz ya da ilke” anlamında kullanılan terim. Her ne kadar arkhe tasarımını felsefenin ilk tohumlarını atan [[Thales]]’e borçlu olsak da bu anlamıyla arkhe ilk kez [[Sokrates]] öncesi felsefede doğa filozofları içerisinde yer alan [[Anaksimandros]] tarafından kullanılmıştır. Kendisinden sonra gelen ilkçağ Yunan düşünürleri de onu izlemiştir. [[Aristoteles]], [[Sokrates]] öncesi felsefenin arkhe arayışını bir tür maddesel neden arayışı diye tanımlamıştır. [[Anaksimandros]]’un dışındaki [[%C4%B0yonya|Iyonyalı]] filozoflar arkhe diye [[su]], [[Hava_%28atmosfer%29|hava]], [[ateş]], [[toprak]] gibi elle tutulur ya da gözle görülür doğal tezlere yönelmişlerdir.
 
Sözcük, [[felsefe]] geleneği içinde, "fizikçiler" de denen, [[Batı Anadolu]] kıyılarındaki kentlerde yaşamış [[Sokrates]] öncesi [[filozofların|Filozof]] kullanımlarıyla, "ilke", "temel", "ana madde" anlamlarını kazanmıştır.
 
Bilinen [[tarih]] içinde sözcüğü felsefi anlamda ilk kullanan, Batılı anlamda ilk filozof sayılan [[Thales]]'tir. "Her şeyin arkhe'si [[su]]'dur" düşüncesini dile getirmesiyle [[felsefenin|Felsefe]] kurucusu sayılan [[Thales]], sözcüğü, her şeyin "ana madde"si, "dayandığı ilk", "çıktığı kaynak" gibi anlamlarda kullanıp, doğayı ve doğadaki gelişmeleri kendi içlerinde bulunan, doğaötesi açıklamalar gerektirmeyen bir kaynağa geri götürme çabasıyla, aynı zamanda bilimsel düşüncenin de öncüsü sayılır. [[Felsefe]] geleneği içinde, [[Thales]]'in bu düşünceye, yüksek dağlarda bulduğu [[deniz]] canlısı fosillerinden yola çıkarak, vardığı söylenir.
 
Geleneği sürdüren [[Thales]]'in öğrencisi ve izleyicisi [[Anaksimandros]], varlığın arkhe' sini nitelemek için "[[su]]" gibi belirgin bir madde yerine, soyut bir kavram kullanır: [[apeiron]]. "Sınırsız", "sonsuz", "belirsiz" gibi anlamlara gelen bu kavram, [[Anaksimandros]]'un kullandığı tümceler içinde şöyle aktarılmıştır: "Varolan şeylerin [[arkhe]]'si [[apeiron]]'dur. Ama doğumları nereden gelmişse, ölümleri de zorunlu olarak oraya gider."
 
 
Bu düşünceyle bir yandan, bir düzen barındıran dünyanın (kosmos) süreçlerden oluştuğu ve bunların düzenli bir biçimde yinelenerek sürüp gittiği gibi bilimsel bakışın temel bir varsayımı ortaya konmakta, bir yandan da düşünce tarihine [[metafizik]] düşüncenin temel bir bakış biçimi, olup bitenlerin temelinde hangi olumlu ya da olumsuz niteliklerin bulunduğunu ve dünyanın bir bütün olarak nasıl bir değer taşıdığını görme çabasını içeren bakış biçimi katılmaktadır. Öte yandan arkhe'nin yalnızca bir "ilk" kaynak değil, aynı zamanda değişimlerin temelinde yatan bir "ilke" olduğu düşüncesi de ilk kez belirmektedir.
 
 
[[Kategori:Felsefi kavramlar]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Arkhe" sayfasından alınmıştır