Sarı Bayır Harekâtı: Revizyonlar arasındaki fark

Ancak bu operasyon öncesinde, TürkOsmanlı Komutanlığı’nın dikkatini harekât bölgesinden başka yöne çekebilmek için, yanıltıcı taarruzlar planlanmıştır.

Bunlardan ilki [[Seddülbahir Cephesi]]’nde uygulamaya konulmuştur. 6 Ağustos sabahı General [[Hunter Veston]] komutasındaki İngiliz 8. Kolordusu, Seddülbahir Cephesi’nde Alman general Trommer’in 14. Kolordusu mevzilerine taarruza geçmiştir. Bir hafta süren ve [[Kirte Bağları Muharebesi]] olarak bilinen çatışmaların başlarında mevziler birkaç kere el değiştirmiş olsa da sonuçta TürkOsmanlı tarafı İngiliz taarruzunu püskürtmüştür.

İkinci operasyon, Arıburnu Cephesi'nin güney kesiminden [[Kanlısırt]]'taki TürkOsmanlı mevzilerine yönelmiştir. [[Kanlısırt Muharebesi]] olarak bilinen bu çatışmalar sonucunda Anzak birlikleri TürkOsmanlı siperlerini işgal etmişlerdir.

Her iki kol için de yaklaşık ikişerbin kişilik örtü kuvveti oluşturulmuştur. Bu öncü kuvvetler, taarruz hattı üzerindeki TürkOsmanlı direnç noktalarını atarak ilerleyecek ve ana kuvvetlere yol açacaklardır. Harekatın ileri aşamalarında da taarruzun kanatlarını örteceklerdir. Bu amaçla her iki öncü kola, ayrı hedefler verilmiştir. Öncü kuvvetler, 6 Ağustos gecesi saat 22:00 ‘da ileri harekata başlayacaklardır. Saat 22:30’a kadar hedeflerine ulaşacakları öngörülmektedir. Ana taarrzu kuvvetleri ise saat 22:45’de ileri harekata başlayacaklardır.

Esasen taarruz için seçilen arazi, son derece sarp, sık fundalıklarla kaplı bir arazidir. Askeri bir harekata girişilmeye elverişsiz olduğu düşünülerek TürkOsmanlı tarafınca az bir kuvvetle (yaklaşık toplam 1.500 kişilik iki tabur) tutulan bir arazidir. TürkOsmanlı kurmayı bu bölgede sadece gözetleme postaları tutmaktadır. Anzak taarruzunun asıl amacı da bu boşluktan yararlanmaktır, TürklerOsmanlı tarafı yeterli kuvveti bu bölgeye kaydırmadan önce sırtlara hakim olabilmek. Dolayısıyla TürkOsmanlı postalarını hızla atıp ilerlemek ve gün doğmadan sözkonusu sırtlara hakim olabilmek, başarının temel şartıdır.

Erata, tüfeklirin boş olması emredilmiştir. TürkOsmanlı mevzilerinin baskın tarzında, silah kullanmadan süngü hücumuyla ele geçirilmesi istenmektedir. Ancak, gecenin sessizliğinde bu denli kalabalık insan gruplarının sessiz ilerlemesi olanaksızdır. TürkOsmanlı gözcü postaları sesleri duymuş ve silah kullanmıştır. Silah sesleri ise geniş bir alanda gözcü postaları alarma geçirmiştir.

General A.R. Russell komutasındaki sağ örtü kuvvetinin ilk hedefi olan Halit Rıza Tepesi’ndeki TürkOsmanlı mevzileridir. Tel örgü kullanılarak tahkim edilmiş bu güçlü mevziler, haftalardır deniz topçusu tarafından gecenin belirli saatlerinde dövülmekteydi. Her akşam 21:00 – 21:30 arasında projektörlerle aydınlatılarak dövülen bu mevzilerde TürklerOsmanlı askerleri, bombardıman süresince geri hatlara çekilmekteydiler. 6 Ağustos gecesi haftalarca uygulanan bu aldatmaca işe yaradı ve Anzak baskını savunmayı hazırlıksız yakaladı. Öncü kuvvetine bağlı bir birliğin, projektörler kayar kaymaz giriştiği ani bir süngü hücumuyla, kısa sürede TürkOsmanlı mevzileri düştü.

Yayla Tepe’deki TürkOsmanlı siperlerine taarruz eden alay ise sert direnişle karşılaşmış, bölük komutanı da dahil olmak üzere dörtte bir mevcudunu yitirmiştir. Buradaki TürkOsmanlı mevzileri 1,5 saatlik bir çatışmanın sonunda işgal edilebilmiştir. Bu kayıplara karşın hedefleri olan sırtlara ulaşmışlardır.

Sonuç olarak General Johnston ve birlikleri, saat 04:30 dolaylarında gün doğduğunda hala bu tabur beklenmekteydi. Oysa planda Conk Bayırı’nın gün doğmadan bir saat önce işgal edilmesi öngörülmüştü. General Johnston komutasındaki Anzak birlikleri, saat 06:30 dolaylarına kadar geride kalan taburu beklediler. İşgal etmiş oldukları Şahin Sırtı, Conk Bayırı'na 1. km. mesafedeydi. Conk Bayırı'nda ise bir topçu bataryasını korumakla görevli 20 askerden başka TürkOsmanlı kuvveti yoktur.

Yerli Rum rehberin kestirme bir yol önermesi üzerine taarruz kolu bu yönde ilerlemeye başlamıştır. Dar bir dere yatağından ilerlenirken TürkOsmanlı gözcü postalarının iki yandan ateşiyle karşılaşıldı. Kol, beklemeye alınırken direnişi kırmak için gönderilen iki bölük, yer değiştirerek ateş açan direnci kırmakta fazlasıyla zorlanmıştır. Değişik yönlerden duyulan silah sesleri de beklemekte olan asker arasında yer yer paniğe yol açmıştır. Dolayısıyla bu iki bölüğün dönüşü beklenirken önemli zaman kaybı ortaya çıkmıştır. Altı yüz metreden daha kısa olan bu dar geçidi aşmak üç saat almıştır. Daha ileride ise sık dikenli çalılıkları geçebilmek için kol yeniden durmuş, geriden istihkamcıların gelip bir patika açmaları zorunlu olmuştur.

Ağılderesi’ndeki düzlüğe ulaşıldığında ay doğmuş, ortalık hafiften aydınlanınca TürkOsmanlı gözcülerinin iki yandan ateşi başlamıştır. İki tabur her iki yana taarruza kaldırılmış, üçüncü bir tabur da ileri sürülmüştür. Kısa süre sonra ilerleyen bu tabur da ateşe uğramıştır. Sık çalılıklar arasında rahatlıkla gizlenebilen az sayıdaki TürkOsmanlı erat, gün doğumuna kadar ateşi sürdürmüş, cephanesi biten çekilmiştir. Bu çatışmalar sırasında taarruz kolu komutanı olan General Cox da hafif şekilde yaralanmıştır.

==TürkOsmanlı tepkisi==

Seddülbahir Cephesi komutanı [[Vehip Bülkat|Vehip Paşa]]'nın bölgeye sevk ettiği 4. Tümen'in öğle saatlerinden itibaren parça parça bölgeye ulaşmasıyla savunma pekiştirilmiştir. Tümen komutanı Yarbay [[Cemil Conk|Cemil Bey]], Conkbayırı'ndaki TürkOsmanlı kuvvetlerinin komutasını üzerine almıştır.

Sarı Bayır Harekâtına katılan Anzak 2. Tümen’inin [[10 Ağustos]] 1915 tarihine kadarki harekâtları, Conkbayırı ve Kocaçimen Tepesi’ne ard arda girişilen taarruzlardır. Conkbayırı, kısa bir süre için Anzak kontrolüne geçiş, ardından TürkOsmanlı karşı taarruzlarıyla yeniden alınmıştır. Kocaçimen Tepesi ve Besim Tepe’deki TürkOsmanlı savunması taarruzları püskürtmüştür.

== 10 Ağustos TürkOsmanlı taarruzu==

Conk Bayırı’nda 10 Ağustos sabahı saat 04:30’da Kurmay Albay Mustafa Kemal Bey, 8. Tümen’in ilk hat siperlerinden ileri yürümüş, kırbacıyla taarruz emrini vermiştir. Bu işaret üzerine başlayan süngü taarruzu bir anda İngiliz siperlerine girmiştir. Kısa süreli bir boğuşmanın ardından iki İngiliz taburundan sağ kalanlar düzensiz bir biçimde geri çekilmişlerdir. Çekilen İngiliz eratı izleyen TürkOsmanlı 23. Alayı, Ağıl kesiminde General Baldwin’in tugayı ile çarpışmıştır. Çanakkale Savaşının en kanlı çatışmalarından biri olan bu boğuşmalar saatlerce sürmüş, General Baldwin ve kurmay başkanı bu çatışmalarda ölmüştür.

Besim Tepe bölgesinde taarruz eden TürkOsmanlı 9. Tümeni Müttefik kuvvetleri geri atmıştır.

Müttefik kuvvetler başkomutanı General Sır Ian Hamilton, İngiliz Genel Kurmayı’na gönderdiği bir raporda bu TürkOsmanlı taarruzu hakkında “ilahi bir hücum” diye söz etmektedir. Time gazetesi muhabirlerinden Ashmead Barlette, bir makalesinde “Bu savaş, devler ülkesinde bir devler savaşıydı” demektedir.

Anzak 2. Tümeni, [[6 Ağustos]] 1915 sabahı, [[Sarı Bayır Harekatı]] olarak bilinen taarruzlarıyla Conk Bayırı ve Besim Tepe’ye taarruz etmişlerdi. Takviye İngiliz kıt’alarıyla sürdürülen bu taarruzlar 10 Ağustos’taki bu TürkOsmanlı taarruzu ile tümüyle geri atılmış olmaktadır.

Arıburnu Müttefik kuvvetleri komutanı General W. Birdwood'un, takviyelerle birlikte 37.000 kişiye ulaşan kuvvetleri, dört günlük çatışmalar sonunda ölü ya da yaralı olarak 12.000 kayba uğramıştır. Müttefik kuvvetleri komutanı General Sır Hamilton'un, elindeki tek taze kuvvet olan 54. Tümeni emrine verme önerisini General Birdwood red etmek zorunda kalmıştır. Çünkü Anzak ileri hatları, son TürkOsmanlı taarruzlarıyla takviye edilebilir olmaktan çıkmıştır. Takviye edildiklerinde yeni birliklerin ikmalinin sağlanması olanaksızdır ayrıca ileri hatlarda yeterli mevzi yoktur.

Harekâtın sonunda Müttefik kuvvetler, aradaki hatları aşarak TürklerinOsmanlı tarafının son savunma hattına kadar ilerlemişlerdir. Sarı Bayır sırtları, gerçekten de TürkOsmanlı kuvvetlerinin tutunabileceği son çizgidir. Bu sırtlara ulaşıldığında Gelibolu Yarımadasının her iki yanı da göz önündedir ve rahatlıkla ateş altına alınabilir. Hemen hemen tüm araştırmacı ve tarihçiler bu konuda görüş birliği içindedir. Taarruz kuvvetlerinin bu sırtlara kadar ilerleyebilmesinin nedeni, TürkOsmanlı tarafının, bölgeyi bir taarruza ihtimal vermediği için sadece zayıf gözcü postalarıyla tutması olduğu genel kabul görmektedir. TürkOsmanlı kurmayı, bölgenin son derece sarp bir arazi yapısında olması ve yoğun bitki örtüsü nedeniyle, bu kesimden bir saldırı beklemiyordu. İngiliz rasmi tarihi de, yeterli keşif yapılmamış böylesi zor bir arazide, gece karanlığında, ağır yükle girişilen harekâtın aşırı zorluklarını kabul etmektedir.Müttefik kuvvetler komutanı General Hamilton’un kurmay subaylarından olan General C.F.Aspinall – Oglander, barış zamanında, gündüz gözüyle, kusursuz haritalarla dahi bu arazinin, planda öngörülen sürede aşılmasının olanaksız olduğunu belirtmektedir.

Sonuç olarak her ne kadar söz konusu sırtlara yanaşılmışsa da, bölgedeki TürkOsmanlı ileri postaları atılmışsa da harekat, Müttefikler açısından tam anlamıyla bir başarısızlıktır, çünkü Sarı Bayır sırtlarının ele geçirilmesi hedeflenmişti. TürkOsmanlı tarafının değerlendirmesi bir bakıma haklı çıkmıştır, arazi yapısı ve bitki örtüsü geniş çaplı bir askeri harekât açısından olağanüstü güçlükler getirmektedir. Bu güçlüklere, TürkOsmanlı gözcü postalarının inatçı, yırtıcı direnci eklenmiş ve taarruz kuvvetleri gün ağarırken tüm güçlerini yitirmişlerdir. Hemen ardından TürkOsmanlı tarafı, bu gecikmelerden yararlanarak takviye birliklerini harekete geçirmiş ve sırtları savunur hale gelmiştir.

Harekât bölgesindeki toplam 1.500 kişiden oluşan TürkOsmanlı ileri hat savunması, 17.000 mevcutlu Anzak tümeni karşısında zaten uzun süreli bir savunma yapamazdı. Ortaya konulan inatçı direnme, harekâtın belirtilen zorluklarıyla birleşince Anzak tümeninin gücünü tüketmiştir.