Vikipedi

Kırgızca: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Köksarı (mesaj | katkılar)
73 değişiklik
kırgız Ж ж = j, Е е = ye (ve Ң = Ñ)
Köksarı (mesaj | katkılar)
73 değişiklik
devamı... (ama benim için bu alfabe tabloyı bir sır!)
1. satır:
{{Bilgi Kutusu Dil
|Dilin adı = Kırgızca
|Kendi dilindeki adı= ''Kırgız tili'', ''Kırgızça'' <br> Кыргыз тили, Кыргызчa, قىرعىز تئلى
|ülkeler = {{bayrak|Kırgızistan}} [[Kırgızistan]],</br>{{bayrak|Afganistan}} [[Afganistan]]<br />{{bayrak|Tacikistan}} [[Tacikistan]]<br />{{bayrak|Çin}} [[Çin Halk Cumhuriyeti]]<br /> ([[Sincan Uygur Özerk Bölgesi]] v.s.)
|kişi sayısı = 6.136.733
15. satır:
|wikidili=ky
}}
'''Kırgızca''' (Kırgızca: Кыргыз тили, /قىرعىز Kyrgyz tiliتئلى), [[Altay dilleri]]'nin [[Türk dili]]'nin dallarından [[Kıpçak grubu]]na ait bir Türk dilidir. [[Kazak Türkçesi]] ile yakın özellikler gösteren Kırgız Türkçesi yaklaşık 5 milyon kişi tarafından konuşulmakta olup, [[Kırgızistan]]'ın birinci resmi dilidir.
 
 
'''Özellikleri''': sözcük başı '''y''''ler ve '''c''''ye dönüşmüştür; yol>: жол (col), yıldız>: жылдыз (cıldız) vb..., Eklerde de değişme olur, yuvarlak ünlüler kendinden sonraki ünlüleri etkiler: bölmö: бөлмэ (bölme), köpölöklördön: кэлэбэклэрдэн (kelebeklerden), bazı '''b''' ile başlayan kelimeler '''m''' olabilir: boyun>: боюн (moyun), bun (sıkıntı)>muŋ: муң (ŋ:muñ; ''ñ'' nazal n, ''ŋ'' ve ''ng'' sesi verir.).
 
Kırgızca'nın eski şekilleri 24 harfli Orhun yazısı ile yazılmıştır. Günümüzde ise Kırgızca bazı ilave harfler kullanılarak Türkiye'de [[Latin alfabesi]], Kırgızistan'da [[Kiril alfabesi]] ve Doğu TürkistanÇin'dade <ref>[[Kızılsu Kırgız Özerk İli|Kızılsu Kırgız]] ve [[İli Kazak Özerk İli|İli Kazak]] Özerkde.</ref> [[Arap alfabesi]] ile yazılabilmektedir.
 
Kırgızca'da şimdi zaman çeşitliliği de görülür. -a / -e, -y ekiyle kurulan şimdiki zamandır. (Cönököycönököy uçur çak \- Basitbasit şimdiki zaman):</br>
'''Качамын''' (kaç-a-mın ): "kaçıyorum"</br>▼
'''Качасын''' (kaç-a-sın ): "kaçıyorsun"</br>▼
'''Качасыз''' (kaç-a-sız ): "kaçıyorsun"</br>▼
'''Ал качат''' (al kaç-a-t): "kaçıyor" <ref>Ал: o, onu.</ref></br>
'''Качабыз''' (kaç-a-bız ): "kaçıyoruz"</br>▼
'''Качасынар''' (kaç-a-sınar ): "kaçıyorsunuz"</br>▼
'''Качасыздар''' (kaç-a-sızdar): "kaçıyorsunuz"</br>▼
'''Алар качышат''' (alar kaç-ış-a-t): "kaçıyorlar" <ref>Алар: onlar, onları.</ref>
</br></br></br>
Tataal uçar çak (Birleşikbirleşik şimdiki zaman) Yat''yat-, yür-, tur-, otur-'' fiilleriyle kurulan şimdiki zamana Kırgız Türkçesi'nde birleşik şimdiki zaman denir.:</br>▼
Men'''Мен иштэп жүрѳм''' (men işte-p cür-ö-m): "Benben çalışıyorum".▼
 
==Kırgızistan Kiril Alfabesialfabeleri==▼
▲kaç-a-mın "kaçıyorum"
! [[Arap alfabesi|Kırgızistan ArapKiril alfabesi]]:</br>▼
 
<br> A (A), Б (B), В (V), Г (G), Д (D), Е (YEYe), Ё (YOYo), Ж (JC), З (Z), И (İ), Й (Y), К (K), Л (L), М (M), Н (N), Ң (Ñ) <ref>Damaktan N harfi Türk Ortak Latin Alfabesi’nde “ñ” olarak belirlenmiştir</ref>, O (O), Ө (Ö), П (P), Р (R), С (S), Т (T), У (U), Y (Ü), Ф (F), Х (H), Ц (TSTs), Ч (Ç), Ш (Ş), Щ (ŞÇŞç), Ъ (kesme işareti), Ы (I), Ь (inceltme işareti), Э (E), Ю (YUYu), Я (YAYa).▼
▲kaç-a-sın "kaçıyorsun"
 
▲kaç-a-sız "kaçıyorsun"
 
al kaç-a-t "kaçıyor"
 
▲kaç-a-bız "kaçıyoruz"
 
▲kaç-a-sınar "kaçıyorsunuz"
 
▲kaç-a-sızdar "kaçıyorsunuz"
 
alar kaç-ış-a-t "kaçıyorlar"
 
▲Tataal uçar çak (Birleşik şimdiki zaman) Yat-, yür-, tur-, otur- fiilleriyle kurulan şimdiki zamana Kırgız Türkçesi'nde birleşik şimdiki zaman denir.
 
▲Men işte-p cür-ö-m "Ben çalışıyorum"
 
==Alfabesi==
▲=Kırgızistan Kiril Alfabesi=
▲<br> A (A), Б (B), В (V), Г (G), Д (D), Е (YE), Ё (YO), Ж (J), З (Z), И (İ), Й (Y), К (K), Л (L), М (M), Н (N), Ң (Ñ) <ref>Damaktan N harfi Türk Ortak Latin Alfabesi’nde “ñ” olarak belirlenmiştir</ref>, O (O), Ө (Ö), П (P), Р (R), С (S), Т (T), У (U), Y (Ü), Ф (F), Х (H), Ц (TS), Ч (Ç), Ш (Ş), Щ (ŞÇ), Ъ (kesme işareti), Ы (I), Ь (inceltme işareti), Э (E), Ю (YU), Я (YA).
 
Kırgızistan Alfabesi:<br>
Satır 52 ⟶ 43:
{| class="wikitable"
|-
! [[Kırgızistan]]</br>[[Kiril alfabesi]]Alfabesi</br>(büyük /Büyük küçük)Küçük
! Türkiye Alfabesi</br> karşılığı▼
▲! [[Arap alfabesi|Kırgızistan Arap alfabesi]]
▲! Türkiye Alfabesi</br>karşılığı
! [[Ortak Türkçe abecesi|ÖNERİLEN]]
! [[Kırgızistan]]</br>[[Kiril alfabesi]]Alfabesi</br>(büyük /Büyük küçük)Küçük
! Türkiye Alfabesi</br> karşılığı▼
! [[Arap alfabesi|Kırgızistan Arap alfabesi]]
▲! Türkiye Alfabesi</br>karşılığı
! [[Ortak Türkçe abecesi|ÖNERİLEN]]
|-
| '''А а'''
|
| A
| A
Satır 98 ⟶ 86:
|-
| Е е
| YEE
| E
| Ү ү
Satır 112 ⟶ 100:
|-
| Ж ж
| JC
| Ý
| Х х
Satır 168 ⟶ 156:
|-
| Ң ң
| Ñn
| ñ
| Э э
Satır 190 ⟶ 178:
 
==Sayılar==
1 Birбир (bir)</br>
2 Ekiэки (eki)</br>
3 Üçүч (üç)</br>
4 Törtтѳрт (tört)</br>
5 Beşбэш (beş)</br>
6 Altıалты (altı)</br>
7 Cetiжэти (ceti)</br>
8 Segizсэгиз (segiz)</br>
9 Tokuzтокуз (tokuz)</br>
10 Onон (on)</br>
 
 
Satır 224 ⟶ 212:
|Ал (al)||O||Алар (alar)||Onlar
|}
 
 
===Kırgız Türkçesi, Saha Türkçesi ve Türkiye Türkçesi karşılaştırmaları===
Türkiye Türkçesinde Türkçe menşeli söz başlarındaki Y ile başlayan kelimeler Kırgız Türkçesinde "C" sesi ile söylenirkensöylenirkenYakutçasınde (Saha TürkçesindeTürkçesi) "S" olmuştur.
 
[[Dosya:Trkgsh.GIF|thumb|right|300px|Türkiye, Kırgızistan ve Yakutya Harita]]
 
Satır 236 ⟶ 221:
| style="background: #aaaaff;" align="center" | '''TÜRKİYE TÜRKÇESİ (Y)''
| style="background: #aaaaff;" align="center" | '''KIRGIZ TÜRKÇESİ (C)'''
| style="background: #aaaaff;" align="center" | '''SAHA TÜRKÇESİYAKUTÇA (S)'''
|-
| style="background: #ddddff;" | yıl
| style="background: #ddddff;" | [[Cıl]] =cıl (жыл)
| style="background: #ddddff;" | Sılsıl &nbsp;(сыл)
|-
| style="background: #eeeeff;" | yağmur
| style="background: #eeeeff;" | [[camğır]]= (жамгыр)
| style="background: #eeeeff;" | Samıırsamıır &nbsp;(самыыр)
|-
| style="background: #ddddff;" | Yakayaka
| style="background: #ddddff;" | [[caka]]= (жака )
| style="background: #ddddff;" | Sağa&nbsp;sağa (саҕа)
|-
| style="background: #eeeeff;" | yalamak
| style="background: #eeeeff;" | [[caloo]]= (жалоо)
| style="background: #eeeeff;" | Salaa&nbsp;salaa (салаа)
|-
| style="background: #ddddff;" | Yaşyaş
| style="background: #ddddff;" | [[caş]]= (жаш)
| style="background: #ddddff;" | Saassaas &nbsp;(саас)
|-
| style="background: #eeeeff;" | yaşdaş
| style="background: #eeeeff;" | [[castaş]]=caştaş (жашташ)
| style="background: #eeeeff;" | Saastıısaastıı kihi| &nbsp;(саастыы киһи)
|-
| style="background: #ddddff;" | Yatyat
| style="background: #ddddff;" | [[cat]]= (жат)
| style="background: #ddddff;" | Sıtsıt- &nbsp;(сыт-)
|-
| style="background: #eeeeff;" | yedi
| style="background: #eeeeff;" | [[ceti]]= (жети )
| style="background: #eeeeff;" | Settesette &nbsp;(сэттэ)
|-
| style="background: #ddddff;" | Yelyel
| style="background: #ddddff;" | [[cel]]= (жел )
| style="background: #ddddff;" | Sielsel &nbsp;(сэл)
|-
| style="background: #eeeeff;" | yeni
| style="background: #eeeeff;" | [[cañı]]= (жаңы )
| style="background: #eeeeff;" | Sañasaña &nbsp;(саҥа)
|-
| style="background: #ddddff;" | Yenidenyeniden
| style="background: #ddddff;" | [[cañıdan]]= (жаңыдан )
| style="background: #ddddff;" | Sañattansañattan &nbsp;(саҥаттан)
|-
| style="background: #eeeeff;" | yer
| style="background: #eeeeff;" | [[cer]]= (жер )
| style="background: #eeeeff;" | Sir&nbsp;sir (сир)
|-
| style="background: #eeeeff;" | Yumakyumak (yıkamak)
| style="background: #eeeeff;" | [[cuu-]]= (жуу -)
| style="background: #eeeeff;" | Suuysuuy- &nbsp;(сууй-)
|-
| style="background: #eeeeff;" | Yıldızyıldız
| style="background: #eeeeff;" | [[cıldız]]= (жылдыз )
| style="background: #eeeeff;" | Sulussulus &nbsp;(сулус)
|-
| style="background: #eeeeff;" | Yirmiyirmi
| style="background: #eeeeff;" | [[cıyırma]]=жыйырма (жыйырма)
| style="background: #eeeeff;" | Süürbesüürbe &nbsp;(сүүрбэ)
|-
| style="background: #eeeeff;" | Yokyok (hayır)
| style="background: #eeeeff;" | [[cok]]= (жок )
| style="background: #eeeeff;" | Suohsuoh &nbsp;(суоһ)
|-
| style="background: #eeeeff;" | Yolyol
| style="background: #eeeeff;" | [[col]]= (жол )
| style="background: #eeeeff;" | Suolsuol &nbsp;(суол)
|-
| style="background: #eeeeff;" | Yumurtayumurta
| style="background: #eeeeff;" | [[cumurtka]]= (жумуртка )
| style="background: #eeeeff;" | Sımmııtsımmııt &nbsp;(сыммыыт)
|-
| style="background: #eeeeff;" | Yumşakyumşak
| style="background: #eeeeff;" | [[cumşak]]= (жумшак )
| style="background: #eeeeff;" | Sımnağassımnağas &nbsp;(сымнаҕас)
|-
| style="background: #eeeeff;" | Yüzyüz
| style="background: #eeeeff;" | [[cüz]]= (жүз )
| style="background: #eeeeff;" | Süüssüüs &nbsp;(сүүс)
|-
|}
Satır 327 ⟶ 312:
*[[Kırgız Türkçesi Dilbilgisi]]
*[[Kırgız Türkçesinin Fonetiği]]
*[[Orhun Yazıtları|Kırgız Türklerinin milli Alfabesi]]
 
== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}
* [http://www.manas.kg/pdf/sbd-1-17.pdf Prof.Dr.Ömürkul Karayev]
 
== Dış bağlantılar ==
* [http://www.sras.org/news2.phtml?m=625 THEThe TALKINGTalking KYRGYZKyrgyz PHRASEBOOKPhrasebook] (İngilizce){{En icon}}▼
* [http://www.kultur.gov.tr/TR/Yonlendir.aspx?F6E10F8892433CFF20F60137B44E34F5C663EB3BA2011BDE Kırgız Edebiyatı - I 31.Cilt] ''Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi'', T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ▼
* [http://poliglos.info/lingva/_slovar.php?id=kyr Kırgızca] ''Тезаурус Полной Луны'' {{Ru icon}}
* [http://www.kultur.gov.tr/TR/Yonlendir.aspx?F6E10F8892433CFF20F60137B44E34F503AF9B2EB444176E Kırgız Edebiyatı - II. 32. Cilt] ''Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi'', T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ▼
* [http://kyrgyz.lugovsa.net/ Kırgızca] {{Ru icon}}
▲* [http://www.sras.org/news2.phtml?m=625 THE TALKING KYRGYZ PHRASEBOOK] (İngilizce)
▲* [http://www.kultur.gov.tr/TR/Yonlendir.aspx?F6E10F8892433CFF20F60137B44E34F5C663EB3BA2011BDE Kırgız Edebiyatı - I 31.Cilt] ''Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi'', T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı
* [http://janyzak.freenet.kg/gr/dc/kr_a.htm Киргизско-Русский (Кыргызско-русский) словарь.] (Rusça)
▲* [http://www.kultur.gov.tr/TR/Yonlendir.aspx?F6E10F8892433CFF20F60137B44E34F503AF9B2EB444176E Kırgız Edebiyatı - II. 32. Cilt] ''Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi'', T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı
* [http://www.jica.go.jp/branch/hiro/jigyo/pdf/study_kyr.pdf Кыргыз тили （キルギス語）] PDF (Japonca)
 
* [http://sozluk.turkbirlik.gen.tr/index.php?a=index&d=24 Kırgızca-Türkçe Sözlük]
* [http://tr.wikipedia.org/wiki/Yakutça Saha Türkçesi-Саха тыла]
* [http://tr.wikipedia.org/wiki/Orhun_Yazıtları Kırgız Türklerinin milli Alfabesi]
{{Türk dilleri}}
 
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Kırgızca" sayfasından alınmıştır