Vikipedi

Dede Korkut Kitabı: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Levent (mesaj | katkılar)
122.837 değişiklik
k 88.228.157.53 tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, Levent Abi tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi.
D. Can Aktan (mesaj | katkılar)
136 değişiklik
Değişiklik özeti yok
1. satır:
{{düzenle|Ocak 2008}}
'''Dede Korkut hikâyeleri''', [[Oğuz Türkleri]]'nin en bilinen [[epik]] [[destan]]larındandır.Bu türün ilk örnekleri 15-16. yüzyılda yazıya geçirilmiştir. ''Dede Korkut Kitabı''ndaki hikayeler tarih boyunca dilden dile, anlatıcıdan anlatıcıya aktarılan bir sözlü gelenek ürünüdür. Bu süreç içerisinde değişikliklere uğrayan hikayeler [[16. yüzyıl]]da yazıya geçirilmişlerdir.
[[en:Book of '''Dede Korkut]]'''▼
 
Bazı rivayetler İshak Peygamberin soyundan olduğunu söyler. 9. ila 11. yüzyıllarda [[Türkistan]]'ın [[Aral gölü]] bölgesinde [[Seyhun|Sir-Derya nehrinin]] Aral Gölüne döküldüğü yerde doğduğu, [[Ürgeç Dede]] adında bir oğlu olduğu ve bu bölgelerde hüküm süren Türk hakanlarına danışmanlık yaptığı destanlarından anlaşılmaktadır. [[570]]-[[632]] yılları arasında ([[Muhammed bin Abdullah|Hz. Muhammed (S.A.V.)]] zamanında) yaşadığı da rivayet edilir.
Dede Korkut Kırım Tatar'ı olup destanların ilk anlatıcısıdır. Dede Korkut Hikayeleri]nde veli bir kişi olarak ortaya çıkar. Oğuzlar önemli meseleleri ona danışırlar. [[Keramet]] sahibi olduğuna inanılır. Gelecekten haberler verdiği söylenir. Ozan ve Kam dır.[[Oğuzname]]’de, ''Dede Korkut''’un 295 yıl yaşadığı ve Muhammed bin Abdullah Muhammed’e [[elçi]] olarak gönderildiği anlatılmaktadır. [[Oğuz Han]]’a [[vezir]]lik yapmış olduğu da bilinir.[[Kopuz]] çalıp, [[hikmet]]li sözler söyler. [[Kopuz]]una da kendine duyulduğu gibi saygı duyulur.
[[Kıpçaklar]]ın Oğuz Türkleriyle yaptığı mücadeleler Dede Korkut Hikayeleri'nin ortaya çıkmasına sebep olmuştur.
 
== Adın kökeni ==
Korkut sözcüğünün “kork-” fiil kökünden türemiş olma ihtimalinin yanı sıra [[Arapça]] kökenli olup [[elçi]] manasına gelmesi de mümkündür. Her iki ihtimalde de ''Korkut'' sözcüğünün bir [[lakap]], bir [[unvan]] olduğu görülmektedir. ''Dede'' sözcüğünün ise ''[[ata]]'' manasında kullanıldığı tahmin edilmektedir. Fakat [[destan]]larda daha çok [[halk]] arasında büyük hürmet ve kutsallık kazanmış halk [[bilgin]]i anlamında kullanılmıştır.
 
 
Dede Korkut'un [[Bayburt]]'ta yaşadığı bilinmesine rağmen bu kesin değildir.Dede Korkut'un gerçek ismi, hayatı, yaşadığı [[çağ]] ve [[coğrafya]]yı kesin olarak aydınlatmak eldeki kaynaklar ve rivayet ile mümkün değildir. [[Destan]]lardan çıkarılabildiği kadarıyla ise ''Dede Korkut'' iki ayrı kişilik olarak ön plana çıkar:
== Dede Korkut Destanlarında Yer Alan Eski Türk Gelenekleri ==
# Kutsal kişiliği dir
*'''Ad Koyma:''' Oğuz Türklerinde han ailesi ve önemli kişilerin çocukları bir kahramanlık göstermekle ad almaya hak kazanırlardı. Bu yiğitliği gösterdikten sonra [[Dede Korkut]]'u çağırırlardı. Dede Korkut da dua edip gence yiğitliğiyle alakalı bir isim verirdi; "... Bunun adı boz aygırlı Bamsı Beyrek olsun, adını ben verdim yaşını Allah versin."
*'''Toy etme''' (Toplantı yapıp karar verme): Oğuzlar mühim konularda karar vermek için toplantı yaparlardı; "Kudretli Oğuz beylerini hep çağırdılar evlerine getirdiler. Ağır misafirlik eylediler."
# Bilge kişiliği dir
*'''Düğün:''' Düğünler halen devam eden bir Türk geleneğidir. Düğünlerde ziyafet verilir şenlik yapılırdı.
Başka kaynaklarda [[devlet]] adamı kişiliğinin de bulunduğu belirtilmektedir. ''Dede Korkut'''un çok kişilikli olarak karşımıza çıkması farklı [[zaman]], hatta farklı [[mekân]]da yaşamış benzer şahsiyetlerin [[destan]]larda tek isim altında toplanmış olabileceğini düşündürse de bu kişiliklerin halkın eklentisi olma ihtimali de vardır
*'''Kız İsteme:''' Kız babasından veya abisinden istenirdi. Kız istemeğe büyük ve saygın kişiler giderdi. Dede Korkut Deli Karçar'dan kız kardeşini Bamsı Beyrek'e şöyle istemiştir; "Tanrını buyruğu ile peygamberin kavli ile aydan arı, [[güneş]]ten güzel kız kardeşin Banu Çiçek'i Bamsı Beyrek'e istmeğe gelmişim."
*'''Başlık Alma:''' Kız vermeye karşılık kızın ailesi başlık isterlerdi. Kitapta kız kardeşini vermek istemediği için aşırı miktarda başlık isteyen Deli Karçar anlatılmıştır. Deli Karçar "Dede, kız kardeşim yoluna ben ne istersem verir misin?" der. Dede: "Verelim dedi, görelim ne istersin?" der. Deli Karçar: "Bin erkek [[deve]] getirin dişi deve görmemiş olsun, bin de [[aygır]] getirin ki hiç [[kısrak]]la çiftleşmemiş olsun, bin de koyun görmemiş [[koç]] getirin, bin de [[pire]] getirin bana dedi. Eğer bu dediğim şeyleri getirirseniz pek ala veririm"
*'''Sövüş Etme:''' Misafir için hayvan kesmedir. Oğuzlar bir misafir geldiği zaman onun için bir hayvan kesip ikram ederlerdi.
*'''Düş Yorma:''' Rüyalarında gördükleri garip durumları Dede Korkut'a yorumlatıp anlam çıkarırlardı.
 
{{ana madde|Dede Korkut hikâyeleri}}
==Destanlardan günlük hayata==
Destanlarda geçen bazı öğütler atasözü olarak Türkçe'ye sonradan girmiştir.
*Ecel vakti ermeyince can çıkmaz.
*Çıkan can geri gelmez.
*Yığılı malın mülkün olsa da nasibinden fazlasını yiyemezsin.
*Kara eşek başına gem vursan katır olmaz, hizmetçiye elbise giydirsen hanım olmaz.
 
Dede Korkut öykeleri, [[Oğuz Türkleri]]'nin 9-11. yüzyıllardaki yaşayışları, inançları ve toplumları hakkında önemli ipuçları içerir. [[Oğuz Türkleri]]ni, onların inanışlarını, yaşayışlarını, gelenek ve göreneklerini, yiğitliklerini, sağlam karakteri ve ahlâkını, ruh enginliğini, saf, arı-duru bir Türkçe ile dile getirir. Destanlarındaki şiirlerinde, çalınan kopuzların kıvrak ritmi, yanık havası vardır.
== Destanlar ==
Dede Korkut, Türk sözlü edebiyatının önemli öğelerindendir. Destanları uzun süre boyunca sözlü aktarılmış, [[Akkoyunlular Devleti]] zamanında yazıya dökülmüştür. Yazdığı Türk Destanları'nın iki orijinal kopyası vardır. Bu kopyalardan biri [[Almanya]]'da [[Dresden]]'de öteki ise [[Vatikan]]'dadır.
Yüz temel içinde yer alan Dede Korkut Kitabı;
[[Dresden]] [[yazma]]sı kısa bir giriş ve 12 öyküden oluşur. Öyküler sırasıyla:
# [[Dirse Han Oğlu Boğaç Han]]
# [[Salur Kazan'ın Evi Yağmalanması]]
# [[Kam Büre Bey Oğlu Bamsı Beyrek]]
# [[Kazan Bey Oğlu Uruz'un Tutsak Olması]]
# [[Duha Koca Oğlu Deli Dumrul]]
# [[Kanlı Koca Oğlu Kanturalı]]
# [[Kazılık Koca Oğlu Yegenek]]
# [[Basat'ın Tepegöz'ü Öldürmesi]]
# [[Begin Oğlu Emren]]
# [[Uşun Koca Oğlu Segrek]]
# [[Salur Kazanın Tutsak Olup Oğlu Uruz'un Çıkarması]]
# [[İç Oğuz'a Taş Oğuz Asi Olup Beyrek Öldüğü]]
[[Vatikan]] yazmasında kısa bir giriş ve altı [[öykü]] vardır:
# [[Hikayet-i Han Oğlu Boğaç Han]]
# [[Hikayet-i Bamsı Beyrek]]
# [[Hikayet-i Salur Kazan'ın Evi Yağmalanduğudur]]
# [[Hikayet-i Kazan Begün Oğlu Uruz Han Tutsak Olduğudur]]
# [[Hikayet-i Kazılık Koca Oğlu Yegenek Bey]]
# [[Hikayet-i Taş Oğuz İç Oğuz'a Asi Olup Beyrek Vefatı]]
 
== Dış bağlantılar ==
*[http://internettv.meb.gov.tr/R310/R310_18.mp3 TRT arşivinden]
 
{{[[Kategori:Dede Korkut}} hikayeleri]]
[[Kategori:DedeTürk Korkut hikayeleri|*yazarlar]]
 
[[kk:Қорқыт ата кітабы]]▼
 
[[fa:دده‌قورقود]]
[[az:Kitabi Dədə Qorqud]]
▲[[en:Book of Dede Korkut]]
[[es:Libro de Dede Korkut]]
[[fr:Livre de Dede Korkut]]
▲[[kk:Қорқыт ата кітабы]]
[[ru:Китаби Деде Коркуд]]
[[it:Il libro di Dede Korkut]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Dede_Korkut_Kitabı" sayfasından alınmıştır