|
[[Resim:Meroitic.png|thumb|left|Meroitik anıtsal ve el yazısı alfabeleri]]{{alfabe}} '''Meroitik alfabesi''' [[Meroë]] Krallığı'nın [[Meroitik dili]]ni yazmak için en azından M.Ö. 200 yılında kullandığı Mısır [[hiyeroglif]] ve [[Demotik]] kökenli bir alfabedir, ayrıca muhtemelenbir olasılıkla onu izleyen [[Nubiya]] krallıklarının varisi [[Eski Nubiya dili|dilini]]ni yazmak için de kullanılmıştır. Eski Nubiya dili daha sonraları üçYunan tane[[uncial]] Meroitikalfabesi glifiniile (oymayazıldığında veyabu kabartmaalfabeye şekli)üç benimseyentane YunanMeroitik [[uncialglif]] alfabesi(karakter) ilede dahil yazılmıştıredilmiştir.
Meroitik yazısı öncelikle alfabetiktiralfabetik veolduğundan Mısır hiyerogliflerinden tamamen farklı olarakkuralları işlemektedirvardır. Bazı bilginleruzmanlar ([[Haarmann]] gibi) [[Yunan alfabesi]]nin Meroitik yazısının gelişiminde etkisinin olduğunu düşünmektedirler, buna neden olarak Meroitik yazısında sesli harfler için harflerin bulunmasını göstermektedirlergösterirler fakat diğer bakımdanbakımlardan bu harfler Yunanca gibi işlememektedirişlev göstermezler.
Meroitik yazısı esasen alfabetiktir, fakat herhangi bir sesli harf yazılmadığı zaman /a/ seslisi varmış gibi varsayılır. Bir sessiz, kendio başınasembolun ardına /e/ (schwa)fonetik seslisiolarak ile sembolün[[schwa]]) ardındankoyarak gösteriliyordu. Yani, iki harflik '''me''' /me/ hecesi ve yalnız /m/ sessizi ile gösterilebilmekteydi, '''ma''' hecesi ise tek harfle ve '''mi''' ise iki harfle gösterilmekteydi. Bazı diğer hecelerin özel glifleri vardı. Bu bağlamda tam anlamıyla 'yarı-hecesel' bir yazı olduğu ve bir tek yaklaşık aynı zamanlarda ortaya çıkan Hint hecesel ([[abugida]]) alfabelerini belli belirsizuzaktan anımsattığı söylenebilir. /n/ ve /s/ gibi çeşitli hece sonu sessiz harfleri çoğu kez koyulmuyordu.
Toplam 23 sembol vardı. Bunlara dört sesli de dahildir:
*'''a''' (yalnızca kelime başlarında; diğer şekillerdedurumlarda /a/ varsayılıyordu), '''e''' (veya [[schwa]]), '''i''', '''o''' (veya '''u''');
ondört kadar sessiz, herhangi bir sessiz belirtilmedikçe /a/ seslisi varsayılırdı:
*'''y'''(a), '''w'''(a), '''b'''(a), '''p'''(a), '''m'''(a), '''n'''(a), '''r'''(a), '''l'''(a), '''ch'''(a) (belki [[damaksal sessiz harf|damaksal ]], Almanca ''ich'', veya [[küçükdil sessiz harf|küçükdil]], HollanacaHollandaca ''dag'' gibi), '''kh'''(a) ([[artdamaksıl sessiz harf|artdamaksıl]], Almanca ''Bach'' gibi), '''k'''(a), '''q'''(a), '''s'''(a) or '''sh'''(a), '''d'''(a);
ve çeşitli heceler:
*'''ne''' veya '''ny'''(a), '''se''' or '''s'''(a), '''te''', '''to''', '''t'''(a) veya '''ti'''.
Bazı hecesel seslerin gösterimi ile ilgili tartışmalar vardır,sürmektedir: '''se''' bir hece ile mimiydi yoksa /s/ sessizi ile mi gösteriliyordu, /š/ olangibi okunan '''s''' harfinden'den ayrıdırfarklı bir sessiz miydi; benzer şekilde '''ne''' bir hece miydi veyayoksa /ñ/ sessizi miydi; ve yine '''t''' hecesel '''ti''' olabilir mimiydi. Bazı sesler için hecelerin alfabedeki harflerin yerine kullanılmış olmasının, Mereoitik lehçesel değişimlerinin tek bir yazıda birleştirilmesi amacıyla olduğuolabileceği öne sürülmüştür.
Meroitik alfabesinin iki grafik formu vardır: Mısır [[hiyeroglif]]lerinden alınmış anıtsal oyma formu Mısır hiyerogliflerindenve alınmıştırgene veeski elMisir'da yazısıkullanılan formu[[Demotik]]ten isetüremiş demoktiktenel türetilmiştiryazısı formu. Metinlerin çoğunluğu el yazısı şeklindedir. Mısır yazılarının aksinefarklı olarak, Meroitik'in iki formu arasında basit birebir uyuşma vardır, yalnız el yazısı formunda bağlamasessiz harfi maksadıylaizleyen '''i''' harfinden sonraharfi bir sessizbağ harfile ekleniyordubirleştiriliyordu.
Yazma yönü ya sağdan sola ve yukarıdan aşağıyaydı (el yazısı); veya sütunlarda yukarıdan aşağıya, sağdan sola şeklindedir (hiyeroglifsel form). Anıtsal işaretler Mısır hiyeroglifsel kaynaklarında olduğu gibi metinlerinmetnin başına doğru başındadönük bulunuyorduoluyorlardı.
Ayrıca yatay üçkelimeleri veya dikeycümle noktalarparçaları ileayırmak kelimeleriiçin veyakullanılan ibareleriüç ayırmakyatay içinveya dikey birnokta işaretişareti bulunmaktaydıvardı; bu kullanılan tek noktalama işaretiydi.
Meroitik yazısı eğer gerçekten Nubiya krallıkları tarafından kullanılmışsa, altıncı yüzyılda Nubiya'ya Hristiyanlığın tanıştırılmasınıngelmesinin ardından yerini [[Koptik alfabesi]] ilealmış değiştirilmiştirolmalıdır.
Yazı 1909 yılında Britanyalı Mısır bilimci [[Francis Llewellyn Griffith]] tarafından çözülerek okunmuştur. Ancak, dilin kendisi hâlâ tam olarak anlaşılamamıştır.
| 