Vikipedi

Bilim tarihi ve felsefesi: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Théoden (mesaj | katkılar)
Devriyeler
65.735 değişiklik
Gerekçe: Olası telif hakkı ihlali
Etiketler: Elle geri alma Geri alındı
İçerik, İngilizce içeriğe göre güncellendi.
Etiket: Elle geri alma
1. satır:
{{Kısa açıklama|Bir akademik disiplin}}
'''Bilim tarihi ve felsefesi''', [[bilim felsefesi]] ile [[Bilim ve teknoloji tarihi|bilim tarihi]]ni bir arada inceleyen bir [[akademik disiplin]]dir. Bu alanda pek çok önemli tarihçi ve filozof yetişmiştir. Birkaç üniversitede bilim tarihi ve felsefesi bölümü açılmıştır.
{{Bilim tarihi kenar çubuğu}}
'''Bilim tarihi ve felsefesi''' ('''HPS''', '''History and Philosophy of Science'''), [[Bilim felsefesi]] ve [[Bilim ve teknoloji tarihi|Bilim tarihi]]'ni kapsayan bir [[akademik disiplin]]'dir. Alandaki birçok bilim insanı öncelikle tarihçi veya filozof olarak eğitilmiş olsa da, birçok önde gelen üniversitede HPS'nin akademik derece veren bölümleri mevcuttur. Bilim felsefesi ve bilim tarihi'nin kendine ait disiplinleri olsa da Bilim tarihi ve felsefesi başlı başına ayrı bir disiplindir.<ref name="galison">{{cite journal |last1=Galison |first1=Peter |title=Ten Problems in History and Philosophy of Science |journal=Isis |date=Mart 2008 |volume=99 |issue=1 |pages=111–124 |doi=10.1086/587536}}</ref><ref name="weingart">{{cite journal |last1=Weingart |first1=Scott B. |title=Finding the History and Philosophy of Science |journal=Erkenntnis |date=Şubat 2015 |volume=80 |issue=1 |pages=201–213 |doi=10.1007/s10670-014-9621-1}}</ref>
 
Bilim felsefesi, bilimin temelleri, yöntemleri ve sonuçlarıyla ilgilenen bir felsefe dalıdır. Bu çalışmanın temel soruları, neyin bilim olarak nitelendirildiği, bilimsel teorilerin güvenilirliği ve bilimin nihai amacı ile ilgilidir. Bu disiplin, örneğin bilim ve hakikat arasındaki ilişkiyi araştırırken metafizik, ontoloji ve epistemoloji ile örtüşür. Bilim felsefesi, bilimin metafizik, epistemik ve semantik yönlerine odaklanır. Biyoetik ve bilimsel suistimal gibi etik konular genellikle bilim felsefesinden ziyade etik veya bilim çalışmaları olarak kabul edilir.
İki disiplinin birleştirilmesinin kökeni bilim felsefesine tarihsel yaklaşımdır. Bu hibrit yaklaşım [[Thomas Kuhn]]'un kariyerini etkilemiştir. [[Kaliforniya Üniversitesi (Berkeley)]]'e ilk atandığında felsefe ve tarih bölümlerinde ders veriyordu.<ref>"A Discussion with Thomas S. Kuhn" in ''The Road Since Structure'', Chicago: University of Chicago Press, 2000, p. 302.</ref> Yalnızca tarih bölümü profesörlüğüne atandığında felsefe bölümü öğrencilerine ders veremediği için üniversite yönetimine gücenmiştir.<ref>"A Discussion with Thomas S. Kuhn," p. 302.</ref> Kuhn'un bu tavrı [[Bilimsel Devrimlerin Yapısı]] adlı eserindeki tarihselci anlatıma ve [[paradigma değişimi]] kavramına yansımıştır.▼
 
Bilimin [[Bilimsel gerçekçilik|gözlemlenemeyen şeyler hakkındaki gerçeği]] ortaya çıkarıp çıkaramayacağı ve [[Tümevarım problemi|bilimsel akıl yürütmenin haklı gösterilip gösterilmeyeceği]] de dahil olmak üzere, bilim felsefesiyle ilgili temel sorunların çoğu hakkında filozoflar arasında bir fikir birliği yoktur. Bir bütün olarak bilimle ilgili bu genel sorulara ek olarak, bilim felsefecileri belirli bilimlere ([[Biyoloji felsefesi|biyoloji]] veya [[Fizik felsefesi|fizik]] gibi) uygulanan sorunları dikkate alırlar. Bazı bilim felsefecileri de felsefenin kendisi hakkında sonuçlara ulaşmak için bilimdeki çağdaş sonuçları kullanırlar.
== Ayrıca bakınız ==▼
 
==Birleşik bir disiplin==
▲İkiBirleşik disiplinin birleştirilmesininbir kökeni, bilim felsefesinefelsefesi disiplinine tarihsel yaklaşımdır. Bu hibritmelez yaklaşım [[Thomas Kuhn]]'un kariyerinikariyerine etkilemiştiryansır. [[Kaliforniya Üniversitesi, (Berkeley)]]'edeki ilk atandığındakalıcı ataması, felsefe vebölümü tarihtarafından bölümlerindeilan dersedilen veriyordu.bir pozisyondu<ref name="kuhn">"A Discussion with Thomas S. Kuhn" in ''The Road Since Structure'', Chicago: University of Chicago Press, 2000, p. 302.</ref>, ancak aynı zamanda tarih bölümünde de dersler verdi. Yalnızca tarih bölümü profesörlüğüne atandığında felsefe bölümü öğrencilerine ders veremediği için üniversite yönetimine gücenmiştir.<ref> ve bunu, "AOrada Discussionolmayı withkesinlikle Thomasçok S.istiyordum Kuhnve öğrencilerim benimle felsefe değil," p.tarih 302üzerine çalışıyorlardı, yine de benim daha önemli öğrencilerimdi." şeklinde dile getirmiştir</ref name="kuhn"/> Bu tutum aynı zamanda Kuhn'un buufuk tavrıaçıcı ''[[Bilimsel Devrimlerin Yapısı]] (Structure of Scientific Revolutions)'' (1962, 2. baskı 1970) adlı eserindekieserinde ana hatlarıyla belirtildiği gibi onun tarihselci anlatımayaklaşımına da yansır; burada bilimsel teoriler ve özellikle teori değişimi hakkındaki felsefi sorular [[paradigma değişimikayması]] kavramınagibi kavramların kullanılmasıyla tarihsel terimlerle yansımıştıranlaşılır.
 
Bununla birlikte, Kuhn aynı zamanda bilim tarihi ve bilim felsefesinin "yöntemleri"ni tam olarak birleştirme girişimlerini de eleştiriyordu: "Yıkım, bence, iki alanı tek bir alan haline getirme girişiminin olası sonucu için çok güçlü bir terim değil. En genel ve en belirgin olanı hedefleri olan bir dizi merkezi kurucu özelliklerinde farklılık gösterirler. Tarihsel araştırmaların çoğunun nihai ürünü, geçmişin özellikleri hakkında bir anlatı, bir hikayedir. [...] Öte yandan filozof, esas olarak açık genellemeleri ve evrensel kapsamı olanları hedefler. O, doğru ya da yanlış hikayeler anlatan biri değildir. Amacı, belirli bir zamanda ve yerde ne olduğunu anlamaktan ziyade, her zaman ve yerde neyin doğru olduğunu keşfetmek ve belirtmektir."<ref>"The Relations Between the History and the Philosophy of Science," pp. 3–20 in ''The Essential Tension'', Chicago: University of Chicago Press, 1977.</ref> Daha yeni çalışmalar, bu metodolojik ve kavramsal ayrımların aslında birleşik bir disipline engel olup olmadığını sorgulamaktadır.<ref>{{Kaynak|yazar=Lydia Patton|başlık=''Philosophy, Science, and History''|sayfalar=27-33|yer=New York|yayıncı=Routledge|yıl=2014|url=http://www.routledge.com/books/details/9780415898317/}}</ref>
 
▲== Ayrıca bakınız ==
{{Portal|Felsefe|Bilim}}
{{Div sütunu|2}}
* [[Bilim felsefesi makaleleri dizini]]
* [[Bilim tarihi]]
* [[Bilim felsefesi]]
Satır 10 ⟶ 21:
* [[Bilimsel yöntem]]
* [[Bilimsel devrim]]
* [[Bilim çalışmaları]]
* [[Paradigma değişimi|Bilimsel devrimler−Paradigma değişimi]]
* [[Alan Chalmers]]
* [[Paul Feyerabend]]
* [[Thomas Kuhn]]
* [[Imre Lakatos]]
* [[Karl Popper]]
{{Div sütunu bitiş}}
 
== Kaynakça ==
{{kaynakça|30emKaynakça}}
 
==İlave okumalar==
* {{Kaynak|yazar=Vural Başaran|url=https://acikders.ankara.edu.tr/course/view.php?id=7543|başlık=SGK 003 Bilim Tarihi ve Felsefesi|çalışma=Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri|erişimtarihi=8 Ağustos 2022}}
* {{Akademik dergi kaynağı|yazar=Umut Morkoç|url=https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/264119|başlık=Bilim Felsefesi Olarak Bilim Tarihi: Kuhn ve Koyré|dergi=MSKU Eğitim Fakültesi Dergisi|issn=2148-6999|cilt=3|sayı=SI|yıl=2016|ay=Aralık|sayfalar=28-35}}
* {{Kitap kaynağı|yazar1=Hüseyin Gazi Topdemir|yazar2=Yavuz Unat|başlık=Bilim Tarihi ve Felsefesi|yayıncı=Pegem Akademi|yıl=2020|isbn=978-605-241-998-4|doi=10.14527/9786052419984}}
 
{{Bilim felsefesi}}
{{Otorite kontrolü}}
 
[[Kategori:Bilim tarihi]]▼
[[Kategori:Bilim felsefesi]]
▲[[Kategori:Bilim tarihi]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Bilim_tarihi_ve_felsefesi" sayfasından alınmıştır