Tıp tarihi: Revizyonlar arasındaki fark

{{Bilim tarihi kenar çubuğu}}Tıpta her şey “insana yardım etmek” içindir...ama, “önce zarar vermeden (''primum non nocere'')” der ''Hippokrates'' bir aforizmasında.<ref>Lloyd GER. Hippocratic Writings. Penguin, Harmondsworth, 1978</ref> Hekimler insanların mutluluğunu ve varlığını (homeostazis) sürdürebilmesini sağlamak için yüzyıllardır çabalamaktadır. Bu amaca ulaşmak için öncelikle "neden" sorusunun yanıtını aramışlardır. Bu sonsuz isteğin temelinde yatan 3 önemli amaç vardır: '''(a)''' hastalığa neden olan etkeni bulmak '''(b)''' bu etkeni ortadan kaldıracak tedavi yöntemini bulmak ve uygulamak (tedaviye yönelik hekimlik), '''(c)''' hastalığa neden olan etkenleri çevremizden uzaklaştırmak ya da yeryüzünden silmek (koruyucu hekimlik).<ref name=":0">Bynum W. Tıp Tarihi. Çeviri:N.Gökçeoğlu, Kültür Kitaplığı 144, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara, 2014</ref><ref name=":1">Lawrence IC, Neve M, Nutton V, Porter R, Wear A. The Western Medical Tradition (800-1800). Cambridge University Press, Cambridge, 1995</ref>[[Dosya:HippocraticOath.jpg|küçükresim|[[Corpus Hippocraticum|Corpus Hippocraticum]], [[Hipokrat|Hippocrates]] ve onun öğretileri ile bağlantılı olan, [[Antik Yunanistan]]'daki ilk tıbbi çalışmalar koleksiyonu.]]

Bu madde, [[antik çağlar]]dan günümüze değin kullanılan tıp tekniklerini konu alır. Erken dönem tıbbi gelenekler içerisinde [[Antik mısır|antik Mısır]] ve [[Babil]]'den de bilgiler içermektedir. Yunanların [[teşhis]], [[prognoz]] ve ileri düzey [[tıp etiği]] hakkında açıklamalara da yer verdiği görülmektedir. Doktorlar tarafından (orijinali değiştirilmiş olsa da) halen kabul gören [[Hipokrat Yemini]], milattan önce 5. yüzyılda Yunanistan'da yazılmıştır. Orta çağda, antik çağlardan kalan cerrahi uygulamalar geliştirilmiş ve ''Rogerius Frugardi''<nowiki/>'nin (1140-1195) Cerrahi Pratikler kitabında sistematize edilmiştir. Universitelerde sistematik cerrahi uygulamaların yapılması 1220'li yıllarda İtalya'da başladı. [[Rönesans]] döneminde [[anatomi]] öğrenimi gelişmiş, [[mikroskop]] keşfedilmiştir. [[Hastalık yapıcı mikrop teorisi]], 19. yüzyılda salgın hastalıkların tedavisine olanak sağlamıştır. Askeri doktorlar travma tedavisi ve cerrahisi üzerine uzmanlaşmıştır. Özellikle 19. yüzyılda şehirlerin hızla gelişmesiyle hijyen sorunları önlemez hale gelmiş, bu sebeple sosyal sağlık önlemleri alınmıştır. İleri düzey araştırma merkezleri 20. yüzyılın başlarında açılmış, genellikle büyük hastaneler ile ilişkilendirilmiştir. 20. yüzyılın ortalarında [[antibiyotik]] gibi yeni tedavi yöntemlerinin bulunması, 20. yüzyılın en önemli gelişmeleri arasına girmiştir. Bu yükseliş, [[kimya]], [[genetik]] ve laboratuvar teknolojisinde gelişmelere yol açmış ([[x-ray]] gibi) ve modern tıbba ışık tutmuştur. Tıp, ağırlıklı olarak 20. yüzyılda profesyonelleşmiş, kadınlara tıp alanında [[hemşire]]lik (1870'ler) ve [[Bilim insanı|Bilim insanlığı]] (1970'lerden sonra) gibi yeni kariyer yolları açılmıştır. 21. yüzyıl ise; birçok bilim dalında ileri düzey araştırmaların yapılması ile ön plana çıkmıştır.

Tıp bilimi ile batıl inançlar arasında yüzyıllardır süren bir savaşım vardır.<ref name=":0" /><ref>Harl KW. Great Ancient Civilizations of Asia Minor. The Great Courses No.363, Tulane University, Chantilly, VA, 2001</ref> Bitkilerin tıbbi amaçla tam olarak ilk defa ne zaman kullanıldıklarına dair kanıt olmamasına karşın, şaman ve benzeri kastlara mensup kişilerin bitkileri koruyucu ve tedavi edici ilaçlar olarak kullandıkları bilinmektedir. Bilinen İlk diş hekimliği uygulaması Balochistan'da M.Ö 7000 sıralarında, başı çakmak taşından yapılan matkaplar ve kirişler ile yapılmıştır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/4882968.stm |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=21 Aralık 2016 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20170505223015/http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/4882968.stm |arşivtarihi=5 Mayıs 2017 |ölüurl=hayır }}</ref> Bilinen ilk trepanasyon operasyonu M.Ö 5000 sıralarında Ensisheim (Fransa)'da yapılmıştır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://archive.archaeology.org/9709/newsbriefs/trepanation.html |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=21 Aralık 2016 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20160308011600/http://archive.archaeology.org/9709/newsbriefs/trepanation.html |arşivtarihi=8 Mart 2016 |ölüurl=evet }}</ref> Bilinen ilk cerrahi uygulama olan amputasyon M.Ö 4900 sıralarında Buthiers-Bulancour (Fransa)da uygulanmıştır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.antiquity.ac.uk/projgall/buquet322/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=21 Aralık 2016 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20110425190047/http://antiquity.ac.uk/projgall/buquet322/ |arşivtarihi=25 Nisan 2011 |ölüurl=evet}}</ref>

 

 

İlaçlardan önce ayinler, şeytan çıkarma törenleri ve büyüler vardı. ''“Büyü, içine kötü ruhların girmesi, tanrıların cezalandırması”'' gibi varsayımsal nedenlere karşı “karşı-büyü, büyü bozma, kurban verme, çeşitli ayinler” uygulamalarından yarar umarlardı. Eski Mısır ve Mezopotamya’da, birincil neden “tanrıların cezalandırması” olarak öngörülür; bazı hastalara kafatası trepanasyonu, kırık ve yara tedavisi gibi girişimlerde bulunulurdu.