Archaeopteryx: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
→Dış bağlantılar: Dz. Etiketler: Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği Gelişmiş mobil değişikliği |
Dz. Etiketler: Görsel Düzenleyici Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği Gelişmiş mobil değişikliği |
||
27. satır:
}}
'''''Archaeopteryx''''' ({{IPA|la|ɑːrkiːˈɒptərᵻks}}; {{birebir çeviri|eski kanat}}), kuşumsu bir theropod [[dinozor]], uçamayan tüylü dinozorlar ve modern [[kuşlar]] arası geçişi simgeleyen en ünlü [[avialan]] [[cins]]i. Cins, uzun süre kuşlar sınıfında ([[Aves]]) sınıflandırıldı; ancak daha güncel çalışmalarda, [[Avialae]] kladındaki en ilkel üyelerden biri – ya da [[deinonychosaur]] – olarak kabul edilir (aşağıya bakınız).<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1080/08912963.2018.1518443|başlık=The first specimen of Archaeopteryx from the Upper Jurassic Mörnsheim Formation of Germany|tarih=24 Ekim 2018|sayı=1|sayfalar=3-63|çalışma=Historical Biology|cilt=31|ad=Martin|soyadı=Kundrát|issn=0891-2963|doi=10.1080/08912963.2018.1518443|ad2=John|ad3=Benjamin P.|ad4=Junchang|ad5=Per|soyadı2=Nudds|soyadı3=Kear|soyadı4=Lü|soyadı5=Ahlberg}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1098/rsbl.2011.0884|başlık=Likelihood reinstates Archaeopteryx as a primitive bird|tarih=26 Ekim 2011|sayı=2|sayfalar=299-303|çalışma=Biology Letters|cilt=8|ad=Michael S. Y.|soyadı=Lee|issn=1744-9561|doi=10.1098/rsbl.2011.0884|ad2=Trevor H.|soyadı2=Worthy}}</ref><ref name="Xiaotingia">{{Dergi kaynağı|url=http://www.nature.com/nature/journal/v475/n7357/full/nature10288.html|başlık=An ''Archaeopteryx''-like theropod from China and the origin of Avialae|erişimtarihi=27 Temmuz 2016|arşivtarihi=27 Eylül 2011|arşivurl=https://web.archive.org/web/20110927092139/http://www.nature.com/nature/journal/v475/n7357/full/nature10288.html|tarih=28 Temmuz 2011|ölüurl=hayır|sayı=7357|sayfalar=465-470|dergi=Nature|cilt=475|doi=10.1038/nature10288|yazar2=Hailu You|yazar3=Kai Du|yazar4=Fenglu Han|pmid=21796204|yazar1=Xing Xu}}</ref> 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başı arası dönemde ''Archaeopteryx'', [[Paleontoloji|paleontologlar]] ve popüler kitaplarca bilinen en eski kuş olarak kabul görmekteydi. İlerleyen süreçte ''[[Anchiornis]]'', ''[[Xiaotingia]]'' ve ''[[Aurornis]]'' gibi daha yaşlı potansiyel [[avialae|avialanlar]] tanımlandı.<ref name="pascal"><cite class="citation journal">Godefroit, Pascal; Cau, Andrea; Hu, Dong-Yu; Escuillié, François; Wu, Wenhao; Dyke, Gareth (2013). </cite></ref>
[[Dosya:Archaeopteryx lithographica - Pedro José Salas Fontelles (flipped).jpg|sol|300x300px|küçükresim|''Restorasyonu'']]
33. satır:
''Archaeopteryx ''yaklaşık 150 milyon yıl önce Geç Jura döneminde Güney Almanya'da yaşadı. Yaklaşık olarak [[Avrupa saksağanı|Avrasya saksağan]]ı boyutunda olup, en büyük bireyleri muhtemelen bir kuzgun boyutuna ulaşabilen<ref name="Erickson_etal_2009"><cite class="citation journal">Erickson, Gregory M.; Rauhut, Oliver W. M.; Zhou, Zhonghe; Turner, Alan H.; Inouye, Brian D.; Hu, Dongyu; Norell, Mark A. (2009). </cite></ref> ''Archaeopteryx'' 0.5 m uzunluğa ulaşabilmekteydi. Küçük boyutu, geniş kanatları ve uçabilme veya havada süzülebilme yetenekleri olduğuna kanaat getirilmesine rağmen ''Archaeopteryx'' diğer küçük [[Mezozoik|Mesozoik]] [[dinozor]]larla, modern kuşlarla barındırdığından daha çok ortak özellik barındırmaktadır. Keskin dişli çene, pençeli üç parmak, uzun bir kemikli kuyruk, ileri derecede genişletilebilen ikincil ayak parmağı, tüyler (ki [[sıcakkanlı]] olduğuna işaret eder) ve çeşitli [[iskelet]]sel özellikleri gibi yönleri bilhassa [[Dromaeosauridae|dromaeosaurid]]ler ve [[troodontid]]ler ile paylaşmaktadır.<ref name="Yalden_1">{{Akademik dergi kaynağı|url=https://doi.org/10.1111/j.1096-3642.1984.tb00541.x|başlık=What size was Archaeopteryx?|tarih=Eylül 1984|sayı=1-2|sayfalar=177-188|çalışma=Zoological Journal of the Linnean Society|cilt=82|ad=D. W.|soyadı=Yalden|issn=0024-4082|doi=10.1111/j.1096-3642.1984.tb00541.x}}</ref><ref name="UCal_Chiappe">{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1017/s0022336000044620|başlık=Mesozoic Birds: Above the Heads of Dinosaurs. L. M. Chiappe and L. M. Witmer (eds.). 2002. University of California Press, Berkeley, 532 p.|tarih=Temmuz 2003|sayı=4|sayfalar=822-823|çalışma=Journal of Paleontology|cilt=77|ad=Julia|soyadı=Clarke|issn=0022-3360|doi=10.1017/s0022336000044620}}</ref>
Bu özellikler ''Archaeopteryx'i'' net bir şekilde uçamayan dinozorlar ve kuşlar arasında bir [[geçiş fosili]] adayı yapmaktadır.<ref name="UCal MoP">[http://www.ucmp.berkeley.edu/diapsids/birds/archaeopteryx.html ''Archaeopteryx'': An Early Bird] {{Webarşiv|url=https://www.webcitation.org/69kxdRmpw?url=http://www.ucmp.berkeley.edu/diapsids/birds/archaeopteryx.html |tarih=8 Ağustos 2012 }} - [[Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley]], Museum of Paleontology. 18 Ekim 2006.</ref><ref name="UCalg Long">[http://www.ucalgary.ca/news/september2006/Archaeopteryx-lithographica/ Ancient birds flew on all fours] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20140714123345/http://www.ucalgary.ca/news/september2006/Archaeopteryx-lithographica/ |tarih=14 Temmuz 2014 }} - Nick Longrich, [[Calgary Üniversitesi]]. Discusses how many wings an ''Archaeopteryx'' had and other questions.</ref> Bu nedenle ''Archaeopteryx'' sadece dinozorlar alanında değil aynı zamanda kuşların kökeni alanında yapılan çalışmalar için önemli bir role sahiptir. 1861 yılında bir tüyden yola çıkarak isimlendirilmiş<ref name="Griffiths">{{Dergi kaynağı | soyadı1 = Griffiths | ad1 = P. J. | yıl = 1996 | başlık = The Isolated Archaeopteryx Feather | url = | dergi = Archaeopteryx | cilt = 14 | sayı = | sayfalar =1-26}}</ref> ve aynı yıl ilk defa bütün halinde ''Arhaeopteryx'' örneği bulunduğu duyurulmuştur. İlerleyen süreçte on fosil daha gün yüzüne çıkarılmıştır. Bu fosiller arasında farklılıklar olmasına rağmen birçok uzman bulunan fosilleri tartışmalı şekilde tek bir tür olarak tanımlamıştır.
Bu on bir fosilin çoğu tüy izleri barındırmaktadır. Fosillerdeki tüylerin gelişmiş bir formda ([[uçuş tüyleri]]) olması, tüylerin evriminin Geç Jura'dan önce başladığının ispatıdır.<ref name="weln_04">{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/52942941|başlık=Feathered dragons : studies on the transition from dinosaurs to birds|tarih=2004|sayfalar=282-300|yer=Bloomington|yayıncı=Indiana University Press|diğerleri=Philip J. Currie|isbn=0-253-34373-9|oclc=52942941}}</ref> ''Archaeopteryx''<nowiki/>'in [[tip örnek|tip örneği]], [[Charles Darwin]]'in [[Türlerin Kökeni]] kitabının yayınlanmasından iki yıl sonra keşfedilmiştir. ''Archaeopteryx'' Darwin'in teorilerini doğrulamakta ve bulunduğundan itibaren kuşların kökeni, ara geçiş formları ve [[evrim]] konuları için anahtar kanıt niteliğini taşımaktadır.
| |||