|
'''İnsan iskeleti''', insan vücudunun iç çerçevesidir. Doğumda yaklaşık 270 [[Kemik|kemikten]] oluşur - bazı kemikler birbirine kaynaştıktan sonra bu toplam yetişkinlikte yaklaşık 206 kemiğe düşer. <ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=mTPI_d9fyLAC&pg=PA129|başlık=Mammal anatomy : an illustrated guide.|tarih=2010|sayfa=129|yer=New York|yayıncı=Marshall Cavendish|isbn=9780761478829}}</ref> İskeletteki kemik kütlesi 21 yaş civarında maksimum yoğunluğa ulaşır. İnsan iskeleti, [[eksenel iskelet]] ve [[apendiküler iskelet]] olarak ikiye ayrılabilir. Eksenel iskelet, [[Omurga|vertebral kolon]], göğüs kafesi, [[kafatası]] ve diğer ilişkili kemiklerden oluşur. Eksenel iskelete bağlı olan apendiküler iskelet, omuz kuşağı, [[Pelvis|pelvik kuşak]] ve üst ve alt ekstremite kemiklerinden oluşur.
{{kaynaksız}}{{Düzenle|Aralık 2019}}
[[Dosya:Skelett-Mensch-drawing.jpg|küçükresim|İnsan iskeleti]]
'''İnsan iskeleti''', kemiklerden oluşur ve bağlar ([[ligaman]]lar), [[kiriş (biyoloji)|kirişler]] (tendon), [[kas]]lar, [[kıkırdak]]lar ve diğer [[organ]]lar tarafından desteklenir.
İnsan iskeleti altı ana işlevi yerine getirir: destek, hareket, koruma, kan hücrelerinin üretimi, minerallerin depolanması ve endokrin düzenleme.
[[İskelet]] sabit ve değişmez değildir; kompozisyonu yaşam boyunca değişir. [[Gebelik|Gebeliğin]] erken dönemlerinde, [[fetüs]] sert bir iskelete sahip değildir, [[rahim|rahmin]] içindeki dokuz ay boyunca kemikler yavaşça oluşur, olgunlaşır. Doğumda, tüm kemikler oluşmuştur fakat yeni doğmuş bir bebek bir yetişkinden daha fazla kemiğe sahiptir. Ortalama olarak, yetişkin bir insan 206 kemiğe sahiptir ([[Gray Anatomisi]]'ne göre, yine de sayı bireyden bireye küçük oranlarda değişiklik gösterir), oysa bir bebek 300'den fazla kemikle doğar. Farkın nedeni büyüme sırasında birbiriyle kaynayacak olan küçük kemiklerdir.
İnsan iskeleti, diğer birçok primat türününki [[Eşeysel dimorfizm|kadar cinsel olarak dimorfik]] [[Kafatası|değildir, ancak kafatası]], [[Dentisyon|diş yapısı]], uzun kemikler ve pelvis [[Morfoloji (biyoloji)|morfolojisinde cinsiyetler arasında ince farklılıklar vardır.]] Genel olarak, dişi iskelet elemanları, belirli bir popülasyonda karşılık gelen erkek elemanlardan daha küçük ve daha az sağlam olma eğilimindedir.{{Kaynak belirt|date=July 2021}} İnsan dişi pelvisi de doğumu kolaylaştırmak için erkeklerinkinden farklıdır. <ref>''Thieme Atlas of Anatomy'', (2006), p 113</ref> Çoğu primatın aksine, insan erkeklerinde [[Baculum|penis kemiği yoktur]].<ref name="patterns">''Patterns of Sexual Behavior'' Clellan S. Ford and Frank A. Beach, published by Harper & Row, New York in 1951. {{ISBN|0-313-22355-6}}</ref>
[[Kemik]]ler; kısa, uzun ve yassı kemikler olarak şekillerine göre üçe ayrılır.
== Kaynakça ==
Canlılarda iç ve dış olmak üzere iki tip iskelet vardır.
{{Kaynakça}}
=== Bibliyografya ===
* [[Dış iskelet]]: Vücudun dış kısmında bulunur, üzerinde hiçbir vücut örtüsü bulunmaz. Organik, inorganik maddeler veya her ikisinin birleşiminden oluşur. Daha çok basit yapılı canlılarda bulunur. Bu canlılar-daki büyümeye dış iskelet sınırlayıcı etki gösterir.
* [[Kavkı]]: [[Salyangoz]], istiridye ve midyede bulunur.
* [[Kitin]]: Eklembacaklılarda bulunur.
* [[Kalker]]: [[Mercan]]larda bulunur.
* [[İç iskelet]]: Vücudun iç kısmında bulunur. Üzeri çeşitli vücut örtüleri ile kaplıdır. Kemik ve kıkırdaktan oluşmuştur. Genel olarak omurgalılar adı verilen canlılarda bulunur.
* [[Omurga]]: Omurgalılarda bulunur.
** a) Kıkırdak omurga → [[Köpek balıkları]]nda bulunur.
** b) Kemik omurga → [[Balık]], [[kuş]], [[kurbağa]], sürüngen ve memelilerde bulunur.
* {{Kitap kaynağı|url=https://archive.org/stream/studiesinmedicin01hoeruoft#page/n3/mode/2up|başlık=Studies in the Medicine of Ancient India: Osteology or the Bones of the Human Body|yer=Oxford, UK|yayıncı=Clarendon Press|yıl=1907}}
Dil ve kulaktaki kemikler hariç insan iskeleti yaklaşık 206 kemikten meydana gelmiştir. İnsandaki iskeletin başlıca görevleri şöyle sıralanabilir;
[[Kategori:İskelet sistemi |*]] ▼
[[Kategori:İnsan anatomisi]]
:a) [[Kas]] ve [[eklem]]ler yardımıyla hareketi sağlamak.
[[Kategori:Endokrin sistem]]
:b) Vücuda genel şeklini vermek.
:c) İç organları korumak ve onlara dayanak olmak.
:d) Kan hücresi üretmek ([[alyuvar]] - [[akyuvar]]).
:e) Kaslara tutunma yüzeyi sağlamak.
Kemikler birbirine olabildiğince sıkı bağlanmışlardır. Aralarında da oynamaz eklemler vardır. Yalnız alt çene kemiğinde yarı oynar eklem vardır. Beyin bu kemikler içinde korunur.
Gövde iskeleti
Omurga ve göğüs kafesinden oluşur.
==== [[Omurga]] ====
Omur adı verilen 33 tane kısa kemikten oluşur. Omurganın içinden şerit halinde omurilik siniri geçer ki bu kanala omurilik kanalı denir. Bel kemiği olarak da isimlendirilen omurga beş bölümden meydana gelir ve otuzüç adet omur kemiğinden oluşur. Bu bölümler boyun'da 7 tane, sırt'a 12 tane, bel'de 5 tane,kalçada 5 tane ve kuyruk sokumunda 4 tane kemik vardır.
Sırt omurları, kaburgalar ve göğüs kemiğinden oluşur. Akciğerler ve kalp burada korunur.
ve bacaklar gövdeye kemik köprüler ile bağlanmıştır. Aralarında tam oynar eklemler vardır.
===== Kollarda =====
Pazı, dirsek,ön kol,el bilek,el tarak ve parmak kemikleri vardır. Kollar gövdeye omuz kemeri ile bağlanmıştır. Omuz kemeri kürek ve köprücük kemiklerinden oluşur.
== Kemikler ==
Vücudumuzun bastonları, kemiklerimizdir. Kemik, organik ve mineral maddelerin bir karışımıdır. Yani kemik, kollojen adlı fibröz bir proteinle apatite adlı minerali teşkil eden minik kalsiyum fosfat kristallerinden oluşur. Bir kemiği asite batırarak apatite'e uzaklaştırırsanız kemik o kadar elastik bir hale gelir ki onu bir sicim gibi büküp düğüm atabilirsiniz. Öte yandan, eğer kollojen tahrip edilirse, kemik çok kırılgan bir hale dönüşür. Mineraller kemiğe sertliğini verirken kollojen de sağlamlığı temin eder.
Doğumdan önce ve çocuklukta kemiklerimiz daha yumuşaktır. Bunun sebebi kıkırdak dokusunun henüz kemikleşmemesidir. 25 yaşına kadar bu sertleşme süreci devam eder.
Sertleşme sürecinden sonra kemiklerin % 70'i sert ve cansız maddelerden, % 30'u da canlı dokulardan oluşur. Bazı kıkırdak dokular ise kemikleşmezler. Gırtlak, burun ve kulaklardakiler bu tür kıkırdaklardandır. Çoğu insanın 12 çift kaburga kemiği vardır. Her 20 insandan birinde ise 13 çift mevcuttur. Bazı insanlarda ise sadece 11 çift bulunur.
Vücudumuzda 206 tane kemik vardır.Aslında bu kemikler yeni doğan bebeklerde 350 tanedir.Bebek her doğma sürecine girdiğinde bu kemikler birleşerek kemik sayısını azaltırlar.bu birleşen kemikler uzun kemikleri meydana getirirler. Vücudumuzda yaklaşık 206 tane kemik mevcut olmasına rağmen 70 kilogram ağırlığında bir insanın iskeleti 7 kilogram kadar bir ağırlığa sahiptir. Aynı ölçülerdeki bir çelik çatı 4 - 5 kat daha ağırdır. İnsan kemikleri ağırlıklara mukavemette granit kadar sağlamdır. Kibrit kutusu kadar bir blok, dokuz tona mukavemet edebilirki bu, betonunkinden 4 kat daha fazladır.
Bir zürafanın boynundaki omurların sayısı bizimkiler kadardır.
Kemik oluşumunu etkileyen faktörler
* [[Hormon]]lar ([[kalsitonin]])
* Dengeli beslenme
* Mineraller ([[kalsiyum]], [[fosfor]], [[sodyum]] ve [[potasyum]])
* Genetik faktörler
* [[D vitamini]]
{{Organ sistemleri}}
{{İnsan iskeleti kemikleri}}
{{Otorite kontrolü}}
▲[[Kategori:İskelet sistemi|*]]
| 