Rıfat Ilgaz: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Tün (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
Etiket: Elle geri alma
→‎Çocuk edebiyatı: Düzeltmeler ve yeni içerik
46. satır:
 
== Edebiyatı ==
Rıfat Ilgaz, edebiyat hayatına 1926 yılında [[Kastamonu]] '''Nazikter''' gazetesinde yayınlanan "Sevgilimin Mezarında" şiiriyle başladı. Bu şiiri yazdığında henüz on beş yaşında olan şair, o dönemlerde '''Mehmet Rıfat''' imzası ile yazıyordu. Hatta Kastamonu'dan geçmekte olan [[Faruk Nafiz Çamlıbel|Faruk Nafiz]]'in ilgisini çekmeyi başardı. Bir süre tarz olarak kişisel şiirler yazsa da -ki bunlar [[Varlık]], [[Oluş]] gibi dergilerde yayınlandı- daha sonra hiçbirini kitaplarına almadı. Ona göre bu şiirler gözü kapalı yaşadığı yılların ifadesiydi.<ref>Bezirci, Rıfat Ilgaz, s.69</ref> Bir süre şiir tekniğine yeni bir soluk getirdiğine inandığı [[Nâzım Hikmet]] ile çalıştı. Onun ''Bursa Hapishanesi''nden gönderdiği şiirleri '''İbrahim Sabri''' mahlasıyla yayınlıyordu. Nazım da Ilgaz'dan umutla söz ediyordu:
 
{{Alıntı|Gençlerin içinde çok beğendiğim şairler var, hepsinin ismini aklımda tutamıyorum, isimleri henüz yer etmedi, ama şiirlerini pek beğeniyorum. Şöyle aklımda kalanları, sıra tefriki yapmadan sayayım: Dinamo, Suat Taşer, Rıfat Ilgaz, A. Kadir, Orhan Kemal, Saffet Irgat vesaire...<ref>Asım Bezirci, '''Temele Gül Dikenler''', s.49</ref>}}
66. satır:
Benzer bir anlayışla yazdığı ve şiirlerin bir kısmı okuldaki öğrencileriyle ilgili olan ikinci kitabı [[Sınıf (Rıfat Ilgaz)|Sınıf]] (1944) toplatıldı ve Ilgaz hakkında soruşturma başlatıldı. O dönemde sağlık nedeniyle okuldan izinli olan şair bir süre saklandıktan sonra teslim oldu ve 6 ay hapiste yattı. Bu dönemde yaşadıklarını bir çeşit anı-roman olan [[Karartma Geceleri (roman)|Karartma Geceleri]]'nde, karakteri ''Mustafa Ural'' aracılığıyla anlattı.
 
Ilgaz, 1940'lı ve 50'li yıllarda yoğun bir şekilde dergicilikle uğraştı. Zaten zamanın ekonomik -ve biraz da siyasi- şartları daha hacimli eserlere (kitaplara) pek izin vermiyordu. Bu dönemde hükûmete ve İran Şah'ına hakaretten tekrar hapise girdi. 1950 ''Af Kanunu''yla çıktı. Daha sonradan '''"Fedailer Mangası'''" adını alacak bir grup aydın, bir çıkan bir kapanan dergilerde yazmaya devam etmeye çalışıyorlardı. Özellikle Rıfat Ilgaz'ın takdir ettiği [[Nâzım Hikmet]]'in anahatlarını ortaya koyduğu toplumcu bir edebiyat anlayışı gelişmişti. [[Sabahattin Ali]], [[Aziz Nesin]], [[Ömer Faruk Toprak]], [[Hasan İzzettin Dinamo]] gibi yazarların başı çektiği bir akımdı bu.
 
Bu dönemde özellikle [[Sabahattin Ali]] ve [[Aziz Nesin]]'le birlikte çıkardıkları [[Markopaşa (dergi)|Markopaşa]], Türk siyasi edebiyat tarihinde çok önemli bir yere sahiptir. Mizah yoluyla ülkedeki gidişatı eleştiren yazılara yer veren yayın kısa sürede büyük ilgi topladı ve iyi bir satış seviyesine ulaştı. Kapatıldıkça '''Hür MarkoPaşa''', '''Yedi-Sekiz Paşa''' gibi başka isimlerle tekrar çıkan derginin benzer isimlerle sahteleri dahi türedi.<ref>Mehmet Saydur, '''Markopaşa Gerçeği'''</ref> Bu dönem Türk yazınında dergicilik dönemiydi ve benzer kadrolar sürekli olarak farklı dergilerde yazıyorlardı.
 
1956 yılında [[İlhan Selçuk]]'un çıkardığı [[Dolmuş (dergi)|Dolmuş]] dergisinde bir hikâye serisi yayınlamaya başladı. Daha sonra bu yazılar [[Hababam Sınıfı (roman)|Hababam Sınıfı]] romanı oldu. Çizimlerini [[Turhan Selçuk]]'un yaptığı bu dizi çok tuttu. Yazar '''"Stepne'''" takma adıyla yazdığı için bu hikâyelerin kime ait olduğu da ilginç tartışmalar yaratıyordu. Bir süre sonra kendi adıyla bu yazıları topladığında birçok insan ona inanmadı.<ref>Ilgaz, Sınıf'ın Efsanesi</ref> Daha sonra Ilgaz, diğer '''Hababam Sınıfı''' oyunlarını da yayınladı.
 
Rıfat Ilgaz romanlarının çoğunu 1970'li yıllarda yazdı. Zaten bu yıllar Türk romanında, özellikle politik içerikli eserlerde, oldukça üretken bir dönemdi. [[Sevgi Soysal]] ve [[Adalet Ağaoğlu]] gibi yazarlar ''12 Mart'' romanı diye tabir edilen türde eserler yazarken Ilgaz daha önceki dönemleri de kapsayan eserlere imza attı. Özellikle [[Kastamonu]] hayatını kaleme aldığı romanlarında "yerel" edebiyata eğilim gösteriyor gibi görünse de, bu eserlerinde anlattığı hayatlarla halkın tarihsel süreç içerisindeki durumunu işlediği için halkçı edebiyat çizgisini sürdürdüğünü söylemek mümkündür. Tarz olarak da yine bu dönemde, Adalet Ağaoğlu, [[Füruzan]] ve [[Oğuz Atay]] gibi yazarlarda görüldüğü üzere, [[modernizm|modernist]] edebiyatın ortaya çıkmaya başlamasına rağmen, o [[Toplumcu gerçekcilik|Toplumcu Gerçekçi]] anlayışını devam ettirdi.
99. satır:
Doğduğu ve yetiştiği kent olan [[Kastamonu]]'ya bağlılığını her fırsatta dile getirmiş olan Ilgaz, zaten soyadı devrimiyle kendine bu kentin en büyük simgesi olan [[Ilgaz Dağları]]nın ismini soyadı olarak seçti (1934). Özellikle doğduğu [[Cide]] ve kültürüne ve insanına yapıtlarında yer verdi. [[Sarı Yazma (roman)|Sarı Yazma]], [[Yıldız Karayel]], [[Halime Kaptan]] ve [[Karadenizin Kıyıcığında]] gibi romanlarında bu yöreyi tema olarak aldı. Kastamonu ve Cide'de adına etkinlikler düzenlenmektedir.
 
Rıfat Ilgaz'ın [[Kastamonu]] ile ilgili yönlerini en iyi veren kaynaklardan biri, onunla tanışıp birlikte çalışmalar yapmış olan [[Mehmet Saydur]]'dur. Ilgaz üzerine birçok araştırması olan yazar, onunla anılarını '''Rıfat Ilgaz'lı Yıllar''' adlı eserinde yazmıştır.
 
Her yıl memleketi olan Cide ilçesinde 7-8-9 Temmuz tarihleri arasında Cide Rıfat Ilgaz Sarı Yazma ve Kültür Sanat Festivali yapılır. Sanatçı her yıl orada konserler, paneller, dinletiler eşliğinde anılır.
105. satır:
== Eserleri ==
=== Şiir kitapları ===
* '''Yarenlik (1943):''' 1946'da ikinci basımı yapıldı.
* '''[[Sınıf (kitap)|Sınıf]] (1944):''' Kovuşturmaya uğradı. 6 ay hapis yattı.
* '''Yaşadıkça (1947):''' Toplatıldı.
* '''Devam (1953):''' Toplatıldı.
* '''Üsküdarda Sabah Oldu (1954)'''
* '''Soluk Soluğa (1962):''' Yeni şiir çok azdır, genellikle derleme.
* '''Karakılçık (1969)'''
* '''Uzak Değil (1971)'''
* '''Güvercinim Uyur mu (1974)'''
* '''Kulağımız Kirişte (1983)'''
* '''Ocak Katırı Alagöz (1987)'''
* '''Çocuk Bahçesi (1995):''' Çocuklar için şiirler
* '''Bütün Şiirleri (1983):''' 9 cilt olarak
* '''Bütün Şiirleri: 1927-1991 (2004)'''
 
=== Romanları ===
* '''[[Hababam Sınıfı (roman)|Hababam Sınıfı]] (1957):''' Önce dizi hikâye olarak [[Dolmuş]] dergisinde yayınlandı. Sonradan roman olarak toplandı. Film uyarlamalarına esin kaynağı oldu. Ayrıca tiyatroda da sahnelendi.
{{diğer anlamı|Hababam Sınıfı}}
* '''[[Pijamalılar]] (Bizim Koğuş) (1959):''' Önce Bizim Koğuş adıyla yayınlandı. Daha sonra 1973'te Pijamalılar olarak çıktı.
* '''[[Karadenizin Kıyıcığında]] (1969)'''
* '''[[Halime Kaptan]] (1972)'''
* '''[[Meşrutiyet Kırathanesi]](1974)'''
* '''[[Karartma Geceleri (roman)|Karartma Geceleri]] (1974):''' [[Yusuf Kurçenli]] tarafından filmi çekildi. Başrolünü [[Tarık Akan]] oynadı. {{Ana|Karartma Geceleri (film)}}
* '''[[Sarı Yazma (roman)|Sarı Yazma]] (1976)'''
* '''[[Yıldız Karayel]] (1981)'''
* '''[[Apartıman Çocukları]] (1984)'''
* '''[[Hoca Nasrettin ve Çömezleri]] (1984)'''
* '''[[Hababam Sınıfı İcraatın İçinde]] (1987)'''
 
=== Anı kitapları ===
* '''Yokuş Yukarı (1982)'''
* '''Kırk Yıl Önce Kırk Yıl Sonra (1986)'''
* '''Dördüncü Bölük (1992):''' Damian Croft tarafından İngilizce'ye çevrildi, Milet Publishing tarafından yayınlandı.
 
=== Köşe Yazarlığı ===
* '''Nerde Kalmıştık'''
* '''Cart Curt'''
 
=== Öykü kitapları ===
171. satır:
* Bacaksız Paralı Atlet
* Bacaksız Tatil Köyünde
* Bacaksız SigaraMacera KaçakcısıPeşinde
* Bacaksız Sigara Kaçakçısı
* Öksüz Civciv
* Küçükçekmece Okyanusu
Satır 188 ⟶ 189:
* Hababam Sınıfı Baskında
* Hababam Sınıfı Sınıfta kaldı: Filme çekildi. {{Ana|Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı (film)}}
* Türk Çocukları Türk Çocukları: '''Çatalzeytin Festivali'''nde öğrenciler tarafından sahnelendi.
* Çatal Matal Kaç Çatal (1972): Daha sonra '''Uzun Eşek Oyunu''' olarak yeniden yazıldı. ''Çatal Matal'' 1972'de [[Ordu (il)|Ordu Belediyesi]] Karadeniz Tiyatrosu tarafından, ''Uzun Eşek'' ise Cide'de sahnelendi.
* Abbas Yola Giden: 1993'te '''Kartal Rıfat Ilgaz Sahnesi Oyuncuları''' tarafından sahnelendi.
 
== Ödülleri ==
* 1982 '''Yıldız Karayel''' ile [[Madaralı Roman Ödülü]]
* 1982 '''Yıldız Karayel''' ile [[Orhan Kemal Roman Armağanı]]
* 1987 '''Ocak Katırı Alagöz''' ile [[Ömer Faruk Toprak Şiir Ödülü]]
* 1993 ''Edebiyatçılar Derneği'' Onur Ödülü.
 
Satır 202 ⟶ 203:
* Adına [[Rıfat Ilgaz Şiir Ödülü|şiir ödülü]] verilmektedir.
* 6 Aralık 1982'de [[İstanbul Şan Müzikholü]]'nde 55. sanat ve 70. yaş günü kutlandı.
* 1984'te ''Cide Postası'' gazetesi ve Çınar Yayınları tarafından ortak olarak, '''Rıfat Ilgaz-Cide Edebiyat ödülü'''Ödülü verildi. Kazanan "Sekizinci Renk" şiiriyle, [[Seval Esaslı]]'dır.
* 1986'da aynı ödül ''mizah hikâyesi'' dalında [[Muzeffer Abayhan]]'a verildi.
* 28 Nisan 1986'da [[Harbiye Konak Sineması]]'nda 75. yaş günü kutlandı.
Satır 209 ⟶ 210:
* [[Kastamonu]]'da, 2 Mayıs 1991'de eskiden oturduğu sokağa adı verildi. Ayrıca adına bir süre oturduğu ([[Ataköy, İstanbul]])'da bir bulvar ve [[İncirli]] [[Bakırköy]]'de bir kütüphane bulunmaktadır. Cide'deki bir cadde Rıfat Ilgaz caddesi, belediye parkı da ''Hababam Sınıfı Parkı'' yapıldı.
* 11-19 Aralık 1991 tarihleri arasında Türk Yazarlar Sendikası ve [[PEN Yazarlar Derneği]] tarafından [[İstanbul]], [[İzmir]], [[Ankara]] ve [[Kastamonu]]'da 80. yaş günü etkinlikleri düzenlendi.
* Bakırköy Belediyesi'nce adı verilen kültür merkezi, [[Bahçelievler]] Belediyesi'nin ayrılmasıyla başına geçen [[Refah Partisi]] tarafından '''[[Necip Fazıl Kısakürek''']] olarak yeniden adlandırıldı. Siyasi olduğu açık olan bu eylem basında tepki topladı.
* 10-12 Mayıs 2006'da [[Ankara Üniversitesi]], [[Kastamonu Meslek Yüksek Okulu]]'nda '''Rıfat Ilgaz Sempozyumu''' düzenlendi.
* 12.Cide Rıfat Ilgaz Sarıyazma Kültür ve Sanat Festivalin'de doğduğu ev Rıfat Ilgaz Kültür ve Sanatevi olarak açıdı (6 Temmuz 2007)
* T.C. Kastamonu Üniversitesi Cide Rıfat Ilgaz Meslek Yüksekokulu açıldı. (21 Ekim 2008)
 
== Dünya'da Rıfat Ilgaz ==
* Yakın zamanda '''Bacaksız''' serisi Almanya'da çevrilip yayınlanmaya başlandı.
* '''Dördüncü Bölük''' kitabı Damian Croft tarafından İngilizce'ye çevrildi ve Milet Publishing tarafından ''Fourth Company'' başlığıyla yayımlandı (ISBN 978-1-84059-298-6).
* Şiirleri birçok akademik dergide çeviri olarak yayınlandı.
* Bazı eserleri bölümler halinde yurtdışında hazırlanan Türk edebiyatı [[antoloji]]lerinde ve araştırmalarında yer aldı.
 
== Hakkında Yazılan Eserler ==
* [[Asım Bezirci]] - '''Rıfat Ilgaz''' (ISBN 975-348-036-9, 1997, İstanbul, Çınar Yayınları)
* Asım Bezirci - '''Temele Gül Dikenler''' (ISBN 975-348-049-0, 1993, İstanbul, Çınar Yayınları)
* [[Aydın Ilgaz]] - '''Sınıf'ın Efsanesi''' (ISBN 975-348-190-X, 2004, İstanbul, Çınar Yayınları)
* [[Mehmet Saydur]] - '''Biz de Yaşadık: Dünden Bugüne Rıfat Ilgaz''' (ISBN 975-348-106-3, 1998, İstanbul, Çınar Yayınları)
* Mehmet Saydur - '''Markopaşa Gerçeği''' (ISBN 975-348-159-4, 2001, İstanbul, Çınar Yayınları)
* Mehmet Saydur - '''Rıfat Ilgaz'lı Yıllar''' (ISBN 975-348-064-4, 1994, İstanbul, Çınar Yayınları)
 
== Kaynakça ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Rıfat_Ilgaz" sayfasından alınmıştır