Finlandiya: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Yazım hatası düzeltildi Etiketler: Geri alındı Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği |
Gerekçe: + deneme amaçlı değişiklik (Japonya > Laponya) Etiket: Elle geri alma |
||
110. satır:
'''Finlandiya''' ([[Fince]]: ''Suomi'', [[İsveççe]]: ''Finland''), resmî adıyla '''Finlandiya Cumhuriyeti''', [[Kuzey Avrupa]]'da bir [[İskandinav ülkeleri|İskandinav ülkesidir]]. Doğuda [[Rusya]], kuzeyde [[Norveç]] ve batıda [[İsveç]]'le komşudur. Batıda [[Botniya Körfezi|Botniya]] ve güneyde [[Finlandiya Körfezi|Finlandiya]] körfezlerine kıyısı vardır. [[Estonya]] Finlandiya Körfezi'nin karşısında yer alır. Yüz ölçümü 338.455 km² ve nüfusu 5,5 milyondur. [[Helsinki]] ülkenin başkenti ve en büyük şehridir. [[Finler]]in ana dili olan [[Fince]], yeryüzündeki az sayıda [[Baltık-Fin dilleri|Baltık-Fin dilinden]] biridir. Finlandiya'nın iklim özellikleri enleme göre değişkenlik gösterir: güneyde nemli karasal iklim, kuzeyde kutup altı iklimi görülür. Ülke genel olarak [[tayga]] [[biyom]]una dahildir. Finlandiya'da 180 binden fazla göl bulunmaktadır.<ref name="thousand">{{Web kaynağı | url = https://www.nytimes.com/1989/04/16/travel/a-land-of-a-thousand-lakes.html | başlık = A Land of a Thousand Lakes | erişimtarihi = 20 Eylül 2020 | tarih = 16 Nisan 1989 | iş = [[The New York Times]] | soyadı = Li | ad = Leslie | arşivurl = https://web.archive.org/web/20100102074610/https://www.nytimes.com/1989/04/16/travel/a-land-of-a-thousand-lakes.html | arşivtarihi = 2 Ocak 2010}}</ref>
Finlandiya'da insan yaşamı MÖ 9000'de [[Son buzul dönemi|Son Buzul Dönemi]]'nin ardından başladı.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Muinaisuutemme jäljet|sayfa=23|yer=Helsinki|yayıncı=Gaudeamus|yıl=2015|isbn=978-952-495-363-4|yazar1=Georg Haggren|yazar2=Petri Halinen|yazar3=Mika Lavento|yazar4=Sami Raninen|yazar5=Anna Wessman}}</ref> [[Taş Devri]]'nde çeşitli seramik kültürleri ortaya çıktı. [[Tunç Çağı|Tunç]] ve [[Demir Çağı|Demir]] çağlarında diğer [[Fennoskandiya]] ve [[Baltık Denizi|Baltık]] kültürleriyle ilişkiler güçlendi.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Muinaisuutemme jäljet|sayfa=339|yer=Helsinki|yayıncı=Gaudeamus|yıl=2015|isbn=978-952-495-363-4|yazar1=Georg Haggren|yazar2=Petri Halinen|yazar3=Mika Lavento|yazar4=Sami Raninen|yazar5=Anna Wessman}}</ref> 13. yüzyıl sonlarından itibaren [[Kuzey Haçlı Seferleri]]'nin bir sonucu olarak Finlandiya İsveç'in egemenliği altına girdi. 1809'daki [[Finlandiya Savaşı]]'nın ardından ülke Finlandiya Büyük Prensliği adı altında [[Rus İmparatorluğu|Rusya]]'ya bağlı özerk bir yönetim hâline geldi. Bu dönemde Fin ulusal sanatı büyük bir atılım gerçekleştirdi ve bağımsızlık fikri yayıldı. 1906'da Finlandiya [[genel oy hakkı]]nı tanıyan ilk Avrupa ülkesi, dünyada ise tüm yetişkinlere seçilme hakkı veren ilk ülke oldu.<ref name="eduskunta">{{Web kaynağı|url=http://web.eduskunta.fi/Resource.phx/parliament/aboutparliament/presentation/history.htx|başlık=History of the Finnish Parliament|arşivtarihi=6 Aralık 2015|arşivurl=http://archive.wikiwix.com/cache/20151206184816/http://web.eduskunta.fi/Resource.phx/parliament/aboutparliament/presentation/history.htx|iş=eduskunta.fi|ölüurl=evet|yazar=Parliament of Finland}}</ref><ref name="full suffrage">Finlandiya tüm yetişkinlere seçilme hakkı tanıyan ilk ülkedir (1906). Ancak Yeni Zelanda genel oy hakkını 1893'te tanımıştır. Yeni Zelanda'da kadınlar seçilme hakkı için 1919'u bekleyeceklerdir.</ref> Son Rus [[çar]]ı olan [[II. Nikolay]], ülkeyi [[Finlandiya'nın Ruslaştırılması|Ruslaştırmak]] ve ve özerkliğini sonlandırmak istediyse de, [[Rus Devrimi (1917)|1917 Rus Devrimi]]'nin ardından Finlandiya [[Finlandiya Bağımsızlık Bildirgesi|bağımsızlığını ilan etti]]. 1918'de yeni kurulmuş ülke [[Fin İç Savaşı]]'nı yaşadı. [[II. Dünya Savaşı]] sırasında [[Kış Savaşı]] ve [[Devam Savaşı]]'nda [[Sovyetler Birliği]]'ne karşı, [[
Finlandiya 1950'lere kadar bir [[tarım]] ülkesi olarak kaldı. II. Dünya Savaşı'nın ardından ülke bir yandan hızla sanayileşmiş ve gelişmiş, bir yandan da [[İsveç Modeli|İsveç modelini]] örnek alan bir [[refah devleti]] inşa etmiştir. Sonuç olarak refah tabana yayılmış ve ülke yüksek bir [[Kişi başına nominal GSYİH değerlerine göre ülkeler listesi|kişi başına gelire]] sahip olmuştur.<ref name="imf2">{{Web kaynağı | url = http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2013/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=65&pr.y=7&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=172&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= | başlık = Finland | erişimtarihi = 17 Nisan 2013 | yayıncı = International Monetary Fund | arşivengelli = evet}}</ref> 1955'te [[Birleşmiş Milletler]]'e katılmış ve [[Tarafsız ülke|tarafsızlık politikası]] ilan etmiştir.1969'da [[OECD]]'ye, 1994'te NATO'nun [[Barış İçin Ortaklık]] programına,<ref name="nato.int">[http://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_49594.htm Relations with Finland]. NATO (13 January 2016)</ref> 1995'te [[Avrupa Birliği]]'ne, 1997'de [[Avrupa-Atlantik Ortaklık Konseyi]]'ne<ref name="nato.int" /> ve 1999'da [[Euro bölgesi]]ne girmiştir.
| |||