Biyoloji tarihi: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Otorite kontrolü şablonu eklendi |
1 kitap ekle (20210502)) #IABot (v2.0.8) (GreenC bot |
||
41. satır:
[[Roma İmparatorluğu]]'nun gerilemesi birçok bilginin ortadan kaybolmasına ve yokolmasına neden olduysa da birçok tıb adamı eğitim ve uygulama yoluyla Antik Yunan geleneklerini sürdürüyordu. [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] ve [[İslam]]i dünyada birçok Antik Yunan eseri [[Arapça]]ya çevrilmiş ve Aristoteles'in eserlerinin çoğu korunabilmiştir.<ref name=Mayr-91-94>Mayr, ''The Growth of Biological Thought'', s 91–94 {{İng}}</ref>
Orta Çağ [[İslam tıbbı|müslüman tıp adamları]], âlimleri ve [[İslam felsefesi|düşünürleri]] 8 ile 13. yüzyıllar arasında, "[[İslam'ın Altın Çağı]]" ya da "[[İslam tarım devrimi]]" diye bilinen dönemde biyoloji bilgisine çok önemli katkılarda bulunmuşlardır. Örneğin [[zooloji]] alanında [[Doğu Afrika]] kökenli Arap âlim [[el-Cahız]] (781–869) yaşam için mücadele<ref>Conway Zirkle (1941), Natural Selection before the "Origin of Species", ''Proceedings of the American Philosophical Society'' '''84''' (1): 71–123.</ref> gibi [[evrim]] ile ilgili fikirleri ilk defa ortaya koymuştur<ref>Mehmet Bayrakdar, "Al-Jahiz And the Rise of Biological Evolutionism", ''The Islamic Quarterly'', Third Quarter, 1983, [[Londra]].</ref><ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Thinking about Life: The History and Philosophy of Biology and Other Sciences|url=https://archive.org/details/thinkingaboutlif00agut|yazar=Paul S. Agutter & Denys N. Wheatley|yayımcı=[[Springer Science+Business Media|Springer]]|yıl=2008|isbn=1402088655|sayfa=[https://archive.org/details/thinkingaboutlif00agut/page/n53 43]}}</ref> Aynı zamanda [[besin zinciri]] fikrini de ortaya atmıştır<ref>Frank N. Egerton, "A History of the Ecological Sciences, Part 6: Arabic Language Science - Origins and Zoological", ''Bulletin of the Ecological Society of America'', April 2002: 142–146 [143]</ref> ve [[çevresel determinizm]]in ilk takipçilerindendir.<ref>Lawrence I. Conrad (1982), "Taun and Waba: Conceptions of Plague and Pestilence in Early Islam", ''Journal of the Economic and Social History of the Orient'' '''25''' (3), pp. 268–307 [278].</ref> [[Kürtler|Kürt]] biyolog [[Ebu Hanife el-Dinaveri|el-Dinaveri]] (828–896) Arap [[botanik|botaniğinin]] kurucusu sayılır. Yazdığı ''Kitab-el Nebat'' en azından 637 türü tanımlar, filizlenmeden ölüme kadar bitki gelişmesini, bu gelişmenin etaplarını ve çiçekler ile meyvelerin oluşumunu anlatır.<ref name=Fahd-815>{{Dergi kaynağı|son=Fahd|ilk=Toufic|başlık=Botany and agriculture|sayfa=815}}, {{Kitap kaynağı|soyadı1=Morelon |ad1=Régis |soyadı2=Rashed |ad2=Roshdi |yıl=1996 |başlık=Encyclopedia of the History of Arabic Science |cilt=3 |yayımcı=Routledge |isbn=0415124107}}</ref> [[El-Birûni]] yapay seleksiyonu tanımlamış ve doğanın da benzer şekilde işlediğini söylemiştir; bu fikir [[Doğal seçilim|doğal seleksiyon]] ile kıyaslanır.<ref>{{Dergi kaynağı|başlık=On the Presumed Darwinism of Alberuni Eight Hundred Years before Darwin|yazar=Jan Z. Wilczynski|dergi=Isis|cilt=50|sayı=4|tarih=Aralık 1959|sayfa=459–466|doi=10.1086/348801}}</ref>
Deneysel tıp alanında [[İbn-i Sina]] (980–1037) ''[[El-Kanun fi't-Tıb]]''<ref name=Brater-449>D. Craig Brater and Walter J. Daly (2000), "Clinical pharmacology in the Middle Ages: Principles that presage the 21st century", ''Clinical Pharmacology & Therapeutics'' '''67''' (5), pp. 447–450 [449].</ref> adlı eserinde klinik denemeler ve klinik farmakoloji kavramlarını ileri sürdü. Bu eser 17. yüzyıla kadar Avrupa tıp eğitiminde çok önemli bir metin olarak kullanılmıştır.<ref>[http://www.britannica.com/eb/topic-92902/The-Canon-of-Medicine The Canon of Medicine (work by Avicenna) ] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080528230506/http://www.britannica.com/eb/topic-92902/The-Canon-of-Medicine |tarih=28 Mayıs 2008 }}, Encyclopædia Britannica</ref><ref>Amber Haque (2004), "Psychology from Islamic Perspective: Contributions of Early Muslim Scholars and Challenges to Contemporary Muslim Psychologists", ''Journal of Religion and Health'' '''43''' (4), pp. 357–377 [375].</ref> [[Endülüs]]lü-[[Araplar|Arap]] tıp adamı [[İbn-i Zühr]] (1091–1161) deneysel diseksiyon ve [[otopsi]]nin ilk takipçilerindendir. Yaptığı otopsilerle bir deri hastalığı olan [[uyuz]]un nedeninin bir parazit olduğunu kanıtlayarak mizaç teorisini sarsmıştır.<ref name=Hutchinson>[http://encyclopedia.farlex.com/Islamic+medicine Islamic medicine] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120208031923/http://encyclopedia.farlex.com/Islamic+medicine |tarih=8 Şubat 2012 }}, ''Hutchinson Encyclopedia''.</ref> Aynı zamanda insanlar üzerinde kullanmadan önce hayvanlar üzerinde test yapılmayı öngören<ref name=Rabie2005>Rabie E. Abdel-Halim (2005), "Contributions of Ibn Zuhr (Avenzoar) to the progress of surgery: A study and translations from his book Al-Taisir", ''Saudi Medical Journal 2005; Vol. 26 (9): 1333–1339''.</ref> deneysel [[cerrahi]]yi başlattı.<ref name=Rabie2006>Rabie E. Abdel-Halim (2006), "Contributions of Muhadhdhab Al-Deen Al-Baghdadi to the progress of medicine and urology", ''Saudi Medical Journal'' '''27''' (11): 1631–1641.</ref> [[Mısır]]'da 1200 yılında bir [[kıtlık]] sırasında [[Abdullâtif el-Bağdadi]] birçok [[iskelet]]i inceleyerek Galen'in alt çene ve leğen kemiklerinin oluşumuna dair görüşlerinin yanlış olduğunu buldu.<ref name=Emilie>Emilie Savage-Smith (1996), "Medicine", in Roshdi Rashed, ed., ''[[Encyclopedia of the History of Arabic Science]]'', Vol. 3, pp. 903–962 [951–952]. [[Routledge]], London and New York.</ref>
| |||