IV. Ptolemaios: Revizyonlar arasındaki fark

 

Ptolemaios'un tahta çıkışına, kraliyet hükümetinin kontrolünü büyük ölçüde saraylıları Sosibius ve [[Mısır Agathocles|Agathocles'in]] [[Ptolemaios Hanedanı|elinde bırakan Ptolemaios kraliyet ailesinin]] geniş kapsamlı bir tasfiyesi eşlik etti. Saltanatı, [[Helenistik Dönem|tüm Helenistik Çağ'ın]] en büyük savaşlarından biri olan [[Raphia Savaşı|Raphia Muharebesi'nde]] Ptolemaik zaferle sonuçlanan [[Seleukos İmparatorluğu|Seleukos imparatorluğuyla]] [[Dördüncü Suriye Savaşı]] (MÖ 219-217) ile işaretlendi. [[Hugronaphor|Hükümdarlığının]] son yıllarında, ülkenin güney kısmının kontrolü isyancı Firavun Hugronaphor tarafından kaybedildi. Ptolemy IV, MÖ 204'te gizemli koşullarda öldü ve Sosibius ve Agathocles'in naipliği altında küçük oğlu Ptolemy V Epiphanes yerine geçti.

== Arka plan ve erken yaşam ==

IV.Ptolemy , III.Ptolemy'ün ikinci çocuğu ve en büyük oğluydu ve babasının Mısır tahtına çıkmasından yaklaşık iki yıl sonra doğan eşi II.Berenice idi. Ptolemy IV'ün büyük bir kız kardeşi Arsinoe III ve üç küçük erkek kardeşi, Lysimachus (adı belirsiz), Alexander ve Magas vardı, hepsi MÖ 240'larda doğdu. Tüm aile, Etolia Birliği tarafından [[Termos|Thermos]] ve [[Delfi|Delphi'de]] kurulan heykel grupları tarafından anılır. <ref>''[[Inscriptiones Graecae|IG]]'' [https://epigraphy.packhum.org/text/42849 IX.1² 1:56]; R. Flacelière, ''Fouilles de Delphes'' III:4:2 no 233, pp 275ff</ref> <ref name="Maggie">{{Web kaynağı|url=http://instonebrewer.com/TyndaleSites/Egypt/ptolemies/magas_ii.htm|başlık=Magas|erişimtarihi=30 October 2019|çalışma=Egyptian Royal Genealogy}}</ref> III.Ptolemaios döneminde, Ptolemaios krallığı, [[Üçüncü Suriye Savaşı]]'nda (MÖ 246-241) rakip [[Seleukos İmparatorluğu|Seleukos krallığını]] kesin bir şekilde yenerek, Yunanistan'ın [[Makedonya (antik krallık)|Antigonid Makedonya]]'ya muhalefetini finanse ederek ve neredeyse tüm doğu Akdeniz sahilinin kontrolünü elinde tutarak doruk noktasına ulaştı.

 

Bununla birlikte, saltanat aynı zamanda MÖ 245'te Ptolemaios yönetimine karşı ilk yerli Mısır isyanıyla da işaretlendi. Batlamyus III saltanatının son yıllarda, [[Cleomenean Savaşı]] (M.Ö. 229-222) patlak verdi ve önemli Ptolemaik destek almasına rağmen, Spartalı [[Cleomenes III]] Antigonid liderliğindeki bir koalisyon tarafından tamamen yenilgiye uğratıldı ve Mısır'a kaçmak zorunda kaldı.<ref>[[Plutarch]] ''Life of CLeomenes'' 32</ref> <ref>{{Harvard citation no brackets|Hölbl|2001}}</ref>

[[Dosya:Antiochos_III.jpg|küçükresim| III.Antiochus'ün Louvre büstü]]

[[III. Antiohos|Antiokhos III]], MÖ 222'de Seleukos tahtını devraldı ve anında Seleukos gücünü yeniden sağlamaya ve Selevkosların Üçüncü Suriye Savaşı'nda uğradığı kayıpları tersine çevirmeye kararlı dinamik bir lider olduğunu kanıtladı. MÖ 221'de, katılımından bir yıl sonra [[Coele-Suriye|III.Antiochus, Coele-Suriye'deki]] Ptolemaios topraklarını işgal etti. Bölgenin Ptolemaios valisi [[Aetolia Theodotus|Theodotus]] tarafından reddedildi ve Media (bölge ismi) satrapı [[Molon]]'un isyanı sonucunda doğuya dönmeye zorlandı.<ref>[[Polybius]] 5.45-46</ref> <ref name="H12832">{{Harvard citation no brackets|Hölbl|2001}}</ref>

 

M.Ö. 219 baharında III.Antiochus, MÖ 246'dan beri Ptolemaios'un kontrolü altında olan kilit liman kenti ve 'Seleukos hanedanlığının kalbi' [[Seleucia Pieria|Seleucia Pieria'ya saldırıp ele geçirerek tekrar denedi.]] Bundan hemen sonra, Ptolemaik sarayında popüler olmayan Theodotus, Seleukos tarafına geçerek Coele Suriye ve Ptolemaik filosunun büyük bir bölümünü yanında getirdi. <ref>Polybius 5.40.</ref> [[Sur (antik kent)|Antiochus, Tire]] ve [[Akka|Ptolemais Ake'nin]] teslim olmasını kabul etti [[Sayda|, ancak Sidon]] ve [[Dora, Lübnan|Dora'nın]] uzun süren kuşatmalarında bataklığa düştü. <ref>Polybius 5.61-63, 66</ref> <ref name="H12832">{{Harvard citation no brackets|Hölbl|2001}}</ref>

Antiochus'un Coele Suriye üzerindeki kontrolünü pekiştirme çabaları MÖ 219'un geri kalanında sürdü. Kışın başında, IV. Ptolemy ile ateşkes görüşmesi yapmak zorunda kaldı. Seleucia Pieria'da resmi barış görüşmeleri yapıldı, ancak her iki tarafta da iyi niyetle yapılmış gibi görünmüyorlardı. Antiochus, Seleucia Pieria'yı Ptolemaioslara iade etmeyi düşünmeyi reddederken, Ptolemy, Antiochus'un Seleukos mahkemesi tarafından asi olarak kabul edilen Küçük Asya'nın ''fiili'' [[Achaeus (genel)|hükümdarı Achaeus'u parçaya bir taraf olarak tanımasını istedi.]] <ref>[[Polybius]] 5.67</ref> <ref name="H12832">{{Harvard citation no brackets|Hölbl|2001}}</ref>

 

 

Savaştan sonra, Ptolemy, Coele Suriye'deki durumu yeniden düzenlemek için çalışmaya başladı ve Sosibius'u Antiochus ile görüşmesi için gönderdi. Yaz sonunda Seleukos Suriye'yi işgal ederek Antiokhos'u barış anlaşmasını kabul etmeye zorladı. Ptolemy IV, görünüşe göre Seleucia Pieria dışında savaşın başında tuttukları bölgeleri korudu ve muazzam miktarda altın aldı. 12 Ekim'de Ptolemaios Mısır'a döndü ve burada [[Raphia kararı|Raphia kararnamesini çıkaran]] [[Memfis|Memphis'teki]] bir papaz sinoduyla zafer kutlandı. Nispeten ılımlı barış koşulları ve Ptolemy'nin saldırıya devam ederek zaferinden yararlanamaması, modern bilim adamları arasında bazı sürprizlere neden oldu; Raphia kararnamesi, Ptolemy'nin barış yapma kararıyla ilgili olabilecek "birliklerin komutanlarının işlediği ihanete" oldukça açık olmayan bir şekilde atıfta bulunuyor. <ref>[[Raphia Decree]] ([http://www.attalus.org/docs/other/inscr_259.html link to text]); [[Polybius]] 5.87</ref> <ref name="H12832">{{Harvard citation no brackets|Hölbl|2001}}</ref>

 

[[İkinci Pön Savaşı|Batıda, Ptolemy, İkinci Pön Savaşı'nda]] (MÖ 218-201) birbirlerine karşı savaşan [[Kartaca|Roma Cumhuriyeti ve Kartaca]] ile dostane tarafsızlığını sürdürdü. MÖ 210'da Romalılardan dostane bir elçilik aldı ve açlıktan ölen populusu beslemeye yardımcı olması için bir tahıl hediyesi istedi. Ptolemy'nin bu talebe nasıl yanıt verdiği bilinmiyor. <ref>[[Polybius]] 9.11a; [[Livy]] ''Ab Urbe Condita'' 27.4.10</ref> [[Hiero II|Selefleri gibi, Ptolemy de Kral II. Hiero]] yönetimindeki Syracuse krallığıyla özellikle yakın ilişkiler sürdürdü. Ancak MÖ 215 yılında torunu [[Syracuse Hieronymus|Hieronymus'un]] katılımı, Ptolemaiosları Kartaca tarafında İkinci Pön Savaşı'na defalarca getirmeye çalıştığı için Ptolemy'nin koruduğu dikkatli dengeyi bozma tehdidine yol açtı. <ref>[[Polybius]] 7.2.2; [[Livy]] ''Ab Urbe Condita'' 24.26.</ref> Durum, MÖ 214'te öldürülmesiyle çözüldü. <ref name="H133">{{Harvard citation no brackets|Hölbl|2001}}</ref>

=== Mısır İsyanı ve ölümü (MÖ 206–204) ===

Dördüncü Suriye Savaşı'nın sona ermesinden bir süre sonra, bizzat Mısır'da isyanlar patlak verdi. Ülkenin kuzeyinde [[Nil Deltası|Delta]]'da ve ayrı ayrı [[Yukarı Mısır|Yukarı Mısır'da]] çatışmalar yaşandı ve burada MÖ 207-206'da [[Edfu]]'daki Horus Tapınağı inşaat çalışmalarının kesintiye uğramasına neden oldu.<ref>Edfu IV.8.1-7, VII.7.5-7.</ref> Bu isyanların nedenleri belirsizdir. Helenistik tarihçi [[Polibios|Polybius]], bunların Ptolemy'nin Dördüncü Suriye Savaşı sırasında Mısırlıları silahlandırma kararının doğal bir sonucu olduğunu savundu. <ref>[[Polybius]] 5.107.1-3</ref> Günther Hölbl, isyancıların Mısır tapınaklarına saldırmasının, bu savaşı finanse etmek için gerekli olan ağır vergilendirmeden daha da kötüleşen "sosyal adaletsizlikten esinlenen alt sınıfların isyanı" olduğunu öne sürüyor. <ref>{{Harvard citation no brackets|Hölbl|2001}}</ref> M.Ö. 205 Ekim veya Kasım aylarında, güney isyanının lideri [[Teb, Mısır|Thebes]] şehrini ele geçirdi ve kendini [[Firavun|Firavun'u]] taçlandırdı ve Horwennefer adını Yunan kaynaklarında [[Hugronaphor|Hugronaphor olarak tercüme etti]] . Ptolemaic'in rejimini bastırma çabalarına rağmen Horwennefer bağımsızlığını MÖ 186 Ağustos'unda ele geçirilinceye kadar yaklaşık yirmi yıl boyunca koruyacak. <ref>{{Harvard citation no brackets|Hölbl|2001}}</ref> <ref>{{Web kaynağı|url=http://instonebrewer.com/TyndaleSites/Egypt/ptolemies/horwennefer.htm|başlık=Horwennefer / Ankhwennefer|erişimtarihi=29 October 2019|çalışma=Egyptian Royal Genealogy}}</ref>

 

Ayaklanma, Ptolemaios kuvvetlerinin güney Mısır'ı [[Nübye|Nubia]] istilalarından koruyamadığı anlamına geliyordu. Muhtemelen MÖ 207-06'da [[Meroe]] Kralı [[Arqamani]] [[Dodecaschoenus]]'un kontrolünü ele geçirdi. Bu bölgede üstlenilen bir dizi tapınak inşa projesi Arqameni veya halefi Adikhalamani tarafından tamamlandı. Pek çok durumda, Ptolemy IV'ün eseri, adını yazıtlardan silip yerine Arqameni'ninkiyle el konuldu. <ref name="H16971">{{Harvard citation no brackets|Hölbl|2001}}</ref>

 

Bu çatışmanın ortasında, MÖ Temmuz veya Ağustos 204'te, Ptolemy IV belirsiz koşullarda öldü. Geç bir kaynak [[Antakyalı İoannis (tarihçi)|olan Antakyalı John]], sarayda çıkan bir yangından bahseder. Arsinoe III de bu sırada öldü. [[Justin (tarihçi)|Justin'e]] göre, kendi ölümünden kısa bir süre önce metresi Agathoclea'nın etkisi altında IV. Ptolemy tarafından boşanmış ve öldürülmüştü. [[Polibios|Polybius'a]] göre, Sosibius tarafından öldürüldü. Ptolemy IV'ün ölümünün gizli tutulduğu birkaç günden sonra [[Ptolemy V Epiphanes|, M.Ö. 210'dan beri ortak naip olan altı yaşındaki oğlu Ptolemy V Epiphanes]], resmen kral ilan edildi ve Agathoclea'nın kardeşi Agathocles'in naibi oldu. <ref>[[Polybius]] 15.25-26a; [[Justin (historian)|Justin]], ''Epitome of Pompeius Trogus'' 30.2; John of Antioch ''[[FGrH]]'' 558 F54</ref> <ref name="H133">{{Harvard citation no brackets|Hölbl|2001}}</ref>

 

== Evlilik ve çocuk ==

== Kaynakça ==

 

* [https://web.archive.org/web/20070311020608/http://ist-socrates.berkeley.edu/~tebtunis/lecture/revolt.html#philae Mısırlıların büyük isyanı: MÖ 205-186] (2004)

* [http://virtualreligion.net/iho/ptolemy_4.html Ptolemy IV Philopator'un] tarihsel kaynak kitabına girişi Mahlon H. Smith tarafından yazılmıştır.

[[Kategori:MÖ 3. yüzyılda doğanlar]]

[[Kategori:Ptolemaios hanedanı Firavunları]]