|
'''Balyos''', elçi, aracı, arabulucu anlamı taşıdığı gibi, aynı zamanda İstanbul'da görev yapan [[Venedik Cumhuriyeti|Venedik]] elçilerine verilen isimdir.[[Venedikçe]] Bailo kelimesi [[Latince]] kökenli olup ''[[:wikt:baiulus|baiulus]]'' kelimesinden türemiştir, bu kelimenin Latince anlamı ise hamal anlamına gelir. Türkçe'de ise ''bālyōs'' yada ''bālyoz'' olarak kullanılır.
==BalyosVenedik HanıBalyosları==
{{Ayrıca bakınız|Konstantinopolis Balyosu}}
İstanbul'da Venediklere tahsis edilen bölgede balyos ve maiyeti için birer ev tahsis edilmiş; balyos bu bölgede kendi yurttaşları arasında ikamet etmiştir. [[1499-1503 Osmanlı-Venedik Savaşı]]'dan önce, Balyos Han'ı [[Galata]]'nın merkezine alınmıştır. Kıbrıs savaşından sonra ise bu bina kalıcı olarak balyos hanı olarak kullanılmaya başlamıştır. Beyoğlu'nda "Venedik Sarayı" olarak bilinen ve günümüzde İtalyan konsolosluğu olarak kullanılan yapı, yüzyıllar boyu balyosların ikametgahı olarak kullanılmıştır Balyosların bu bölgeyi tercih etmesinin arkasında bölgenin merkeze uzaklığının bir sonucu olarak kuralların gevşek olması ve bazı yasaklanan ticari faaliyetlerinin daha kolay yapılmasına olanak sağlaması olduğu düşünülür.
Venedik balyosu yada baylosu Bizans ve Osmanlı dönemlerinde Venedik Cumhruiyeti'ini temsil eden kişidir.Konstantinopolis Balyosu 13.yuzyil'dan 1797'De Venedik'in işgal edilmesine kadar görevini sürdürmüştür.Ayrıca Halep ve Kahire'de de başka venedik balyoslarının bulunduğu ama bu kişilerin etkisinin Konstantinopolis Balyosuna kıyasla daha zayıf olduğu bilinmektedir.
[[Dosya:The Venetian bailo’s house.jpg|thumb|right|Balyos'un ikamet ettiği elçilik, 17.Yüzyıl Osmanlı Minyatürü]]
== Tarihçe ==
=== Bizans dönemi ===
[[Bizans İmparatoru]] [[I. Aleksios]] 1082'de bir [[ferman]] ile Venediklilere İstanbul'da bir mahalle vermiş ve imparatorluğun her tarafında ticaret yapma ayrıcalığı tanımıştı. Bizans İmparatorluğu ve Venedik arasında yapılan anlaşma gereği kimi kaynaklara göre 1288, kimi kaynaklara göre 1268’den itibaren İstanbul'da Venedik kolonisinin işlerini yürütmek ve ticari işlerle ilgilenmek üzere ''balyos'' ünvanlı temsilciler görev yapmaya başladı.<ref name=tugba>{{Web kaynağı | soyadı1 = Özulu | ad1 = Tuğba | başlık = Venedik Sarayı Ve Yakın Çevresi: Tomtom Kaptan Sokağı Ve Postacılar Sokağı Yapıları | url = https://polen.itu.edu.tr/xmlui/handle/11527/3291 | yayıncı = İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2011 | erişimtarihi = 25 Temmuz 2016}}</ref> Balyosa, Venedik hükümetinin atadığı, "''Consiliarii''" denen iki memur ve “"''Consilium Majus''" denen, soylular arasından seçilmiş on iki kişinin oluşturduğu bir konsey eşlik etmiştir.<ref name=tugba/>
===Osmanlı dönemi===
1453 yılında İstanbul'un [[Fatih Sultan Mehmet]] komutasındaki Türk ordusu tarafından fethinin ardından Venediklililer ticaret kolonilerinin varlığını sürdürebilmek için [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]]lar ile müzakere olanağı aradılar. Nihayet Venedik elçisi Bartolommeo Marcello'nun çabalarıyla 18 Nisan 1454 tarihinde bir ticaret anlaşması imzalandı. Bu anlaşma ile satılan mallarda %2 vergi ödenmesi koşuluyla Venedik ve Osmanlı tüccarlarının karşılıklı trafiğinde serbestlik sağlanmış ve Venedik Cumhuriyeti'ne İstanbul'da daimi elçi (balyos) bulundurma hakkı verilmiştir. İlk balyos ''Bartolomeo Marcello'' da bu tarihte seçilmişti.<ref name=tugba/>
Başlangıçta, bir yıl süreyle İstanbul'da daimi elçi olarak kalmalarına izin verilen balyosların kalış süreleri, 1479’da iki yıl olarak belirlenmiş, 1503’te ise bu süre üç yıla çıkartılmıştır.<ref name=tugba/>
1479 yılında Venedik ile Osmanlı Devleti arasında imzalanan ve Venedikli tüccarlara ticari ayrıcalıklar tanıyan antlaşmaya göre konumları daha da pekişmiş ve Osmanlı topraklarındaki Venedikliler arasındaki davalara da hakimlik yapmaya başlamışlardır.
Bir Venedikli'nin Osmanlı ülkesinde gezisi için balyos'tan izin alma zorunluluğu vardı. Balyoslar hükümetlerine düzenli raporlar sunarlar, bu raporlar Osmanlı ülkesindeki siyasi, ekonomik ve toplumsal yaşama dair diğer Avrupa ülkeleri için de başlıca kaynağı teşkil ederdi. Elçilik devresi biten ve Venedik'e dönen balyosun Venedik senatosu huzurunda [[sefaretname]]sini okuması da en önemli geleneklerden biriydi.
1797 yılında [[Venedik Cumhuriyeti]]'nin [[Napolyon Bonapart]] komutasındaki Fransız ordularınca zaptedilip yıkılmasıyla bu müessese ve terim de tarihe karışmıştır.
== Kaynakça ==
| 