Mihrap: Revizyonlar arasındaki fark

[[Kur'an]]'da "mihrap" sözcüğü ve çoğulu şu âyetlerde geçmektedir. [[Kudüs]]'te [[Mescid-i Aksa]] bünyesinde, Meryem'in barındığı bir bölme anlamında şöyle kullanılmıştır: "Rabbi onu, güzel bir şekilde kabul etti ve onu güzel bir bitki gibi yetiştirdi. Onu [[Zekeriyâ|Zekeriyya]]'nın himayesine bıraktı. Zekeriyya [[Meryem]]'in bulunduğu mihrâba her girdiğinde onun yanında yiyecek, rızık buldu. "'Bu,. sana nereden geldi ey Meryem?"' dedi". Meryem;, "'O, Allah tarafındandır. Şüphesiz Allah, dilediğini hesapsız bir şekilde rızıklandırır.' " ([[Âl-i İmrân Suresi]], 3/37).

Namaz kılınan yer ve mabed[[Tapınak|mabet]] anlamında olmak üzere şöyle buyurulur:

"Zekeriyya [[Mabet|mabedde]] (Mihrâb) namaz kılarken, [[melek]]ler ona şöyle seslendiler": "[[Allah]] sana, kendi sözüyle meydana gelen [[İsa]]'yı tasdik eden, efendi, iffetli ve salihlerden bir [[peygamber]] olan [[Yahya]]'yı müjdeliyor." (Âli İmrân, 3/39). "Zekeriyya mabedden (mihrâb) kavminin önüne çıktı." (Meryem, 19/11). "Ey [[Muhammed]]! Sana davacıların haberi geldi mi? Hani onlar duvardan [[Davud]]'un ibadet yeri olan "mihrâba" tırmanmışlardı." (es-Sâd, 38/21). Çoğulu köşk ve saray anlamında kullanılır: "[[Cin]]ler, [[Süleyman]]|Süleyman'ın]] istediği gibi [[saray]]lar (mehârib), [[heykel]]ler, [[havuz]]lar kadar büyük çanaklar ve sabit kazanlar yaparlardı." ([[Sebe]]; 34/13).

Mihrap, günümüzde genellikle caminin kıble duvarı oyuk şekilde inşa edilerek ve çevresi de yazı veya diğer süs unsurları ile süslenerek yapılır. [[Çini]], [[mermer]] veya [[ahşap]]tan yapılan ve sanat değeri oldukça yüksek mihrâplar vardır. Cami zemininden 15–20 cm. yüksek yapılanlarına da rastlanır.

Mihrabın camilere günümüzdeki şekliyle girmesi [[Emeviler]] devrine kadar dayanmaktadır. İlk zamanlarda,; yani; Peygamber döneminde kıble, mihrap ile değil, renkli bir çizgi veya üzerinde belirli işaretler bulunan bir taş levha gibi herhangi bir işaret ile gösterilmekteydi. Emeviler devrinde camilerin ayrılmaz bir unsuru olarak dini hayata girmiştir. Mihraplar, bu dönemde yarım daire veya at nalı planlı niş şeklinde yapılmıştır. Yarım daire planlı niş şeklindeki ilk mihrap [[I. Velîd|I. Velid]] zamanında Medine Camii'nde inşa edilmiştir. Daha sonra [[Fustat|Fustat’taki]]’daki [[Amr Camii]]’nde ve [[Şam|Şam’daki]] [[Emevî Camii|Emevi Camii]]’nde yapılmışsa da bu üç mihrap günümüze ulaşmamıştır. Günümüze ulaşan en erken tarihli mihrap örneği [[Basra Ömer Camii|Basra Ömer Camii'nin]] yarım daire planlı mihrabıdır.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.kayseri.bel.tr/uploads/pdf/kayseri_mihraplari.pdf|başlık=Kayseri Mihrapları|erişimtarihi=14 Haziran 2020|arşivtarihi=13 Haziran 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200613214551/https://www.kayseri.bel.tr/uploads/pdf/kayseri_mihraplari.pdf|tarih=2019|dil=Türkçe|sayfa=|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları|isbn=9786059117302|ölüurl=evet}}</ref>

[[Selçuklular]] ve özellikle [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlılar]] zamanında yapılan taş ve çini çeşitleriyle diğer [[İslam Ülkeleri|İslam ülkelerinin]] ülkelerinin hiçbirinde görülmeyen bir değişiklik arzetmiştirarz etmiştir.{{kaynak belirt}} Özellikle [[Bursa]]'daki [[Yeşil Camii (Bursa)|Yeşil Camii]]'nin mihrabı Osmanlı mihrap mimarisine örnektir. Bu caminin çinili mihrabı kendi cinsleri arasında en büyük ölçüde yapılmış olanıdır.{{kaynak belirt}} Mihrap önünde kubbenin olması bu yapıyı, diğer [[İslam Ülkeleri|İslam ülkelerindeki]] uygulamalardan ayıran en önemli özelliktir.

Mihrap süslemelerinde değişik renk ve stillerde şekillerin yanı sıra, nefis [[hat]]larlahatlarla "[[Ayet-el Kürsi]]" olarak bilinen [[Bakara Suresi|Bakara suresinin]] sûresinin 255. âyetininayetinin yazıldığı da olur. Mihrabın hemen üzerine "Zekeriyya, Meryem'in bulunduğu mihraba her girdiğinde" anlamına gelen "Küllemâ dehale aleyhâ Zekeriyyal Mihrabe" ([[Âli İmran]], 3/37) âyetininayetinin yazılması alışkanlık haline gelmiştir. İslâmî bakımdan mihrabın çevresine böyle bir âyet[[ayet]] veya hadis yazımı şart değilse de cemaatin okuyarak yararlanması için mihrapla ilgili bir âyetin[[Ayet|ayetin]] yazılmasında bir sakınca bulunmaz. Ancak yukarıdaki âyetin[[Ayet|ayetin]] yerine, namazın şartlarından birisi olan "kıbleye yönelme"yiyönelmeyi hatırlatan;, "Ey Muhammed! Yüzünü [[Mescid-i Haram]] tarafına çevir." anlamındaki, "Fevelli vecheke şatral-Mescidi'l-Haram" âyetininayetinin (bk. [[Bakara]], 2/144,149, 150) yazıldığı da görülmektedir.

Diğer yandan mihrabın sağ üst kısmına "Allah", sol üst kısmına "Muhammed" veya üst kısma yalnız "[[İhlâsİhlas Suresi|İhlas suresinin]]" sûresinin yazıldığı da görülür. Osmanlılarda geceleri imamın namazda görülebilmesi için mihrabın iki tarafına büyük ve yüksek bir [[şamdan]] konulmakta ve bunlara dikilen kalın mumlar geceleri yakılmaktaydı. Günümüzde [[petrol]] lambalarının veya elektriğin aydınlatmada kullanılmasıyla bu şamdanlar bazı büyük camilerde süs ve hatıra olarak korunmaktadır.