Usturlap: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Kaynaksız şablonuna tarih eklendi. Kaynak |
Khutuck Bot (mesaj | katkılar) k Bot v3: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir) |
||
1. satır:
{{Kaynaksız|tarih=Ekim 2015}}
[[Dosya:Usturlab.JPG|
'''Usturlap''' ([[Yunanca]]: ἁστρολάβον, ''astrolabon'', 'yıldız-yakalar'), [[astronomi]] ölçümlerinde kullanılmış tarihi bir ölçüm cihazıdır. Kullanım alanları arasında [[Güneş]], [[Ay]], [[gezegen]] ve [[yıldız]]ın konumlarını belirlemek yer alır. Ayrıca yerel saatin ve [[İslam|İslam dininde]] namaz vakitleri usturlap sayesinde hesaplanıyordu. Bazı [[matematik]] problemlerinin çözümlenmesinde de usturlap kulanılırdı.
İlk olarak [[Apollonios (Pergeli matematikçi)|Apollonios]] ([[MÖ 240]]) ve [[Hipparkos]] ([[MÖ 150]]) tarafından keşfedildiği, [[Batlamyus]] tarafından kullanıldığı ve [[Philoponos]]'un([[:en:John Philoponus|en]]) altıncı yüzyılın ilk yarısında bu aletten bahsettiği batılı kaynaklarda bildirilmektedir. Dokuzuncu yüzyılda [[Harran]]'daki büyük üniversitede [[Abbasiler|Abbasi]] halifelerinin ilim ve kültür verdikleri önem neticesinde usturlap hakkında çeşitli eserlerin yazıldığı bilinmektedir. Bu konuda yazılan en eski kitap, 829-830 senesinde [[Bağdat]]'ta ve 833 senesinde [[Şam]]'da çalışan [[Ali bin İsa]]'ya aittir. Başka bir rivayete göre de usturlabı ilk keşfeden ve bu konuda ilk kitap yazan kimse Abbasi devri astronomi alimlerinden [[İbrahim el-Fezari]]'dir. [[İslam ülkeleri|İslam dünyasında]] ilk kullanan da kendisidir. Bu konu hakkında kitap yazan diğer alimler [[Biruni]], [[Nasirüddin Tusi]] ve [[Habeşül Hasib]]'dir.
Biruni gibi alimler yıldızların yerini bir çark ile belirleyen mekanik usturlaplar da geliştirmişlerdir. Bunlar Şamin ve Ez-Zerkali tarafından geliştirilmiş ve mekanik saatin temeli ortaya çıkmıştır. On ikinci yüzyılda [[Şerafeddin el-Tusî]] usturlaba yeni bir şekil vererek baston şeklinde bir usturlap geliştirmiştir. 1365'te Fransa'da doğan [[Jean Fusoris]] da Avrupa kıtasındaki ilk usturlabı yapmıştır. 17. yüzyıla kadar Avrupa'da yoğun olarak kullanılan usturlap, 18. yüzyıldan sonra yavaş yavaş önemini kaybetmiş, doğu ülkelerindeyse kullanımı 20. yüzyıla kadar sürmüştür.<ref>{{Dergi kaynağı| yazarlink = | son = Durmuşkâhya | ilk = Cenk | başlık = Binlerce Yıllık Astronomi Aleti: Usturlap | dergi = [[Bilim ve Teknik]] | cilt = Ocak 2010 | sayı = 506 | sayfalar =
== Ayrıca bakınız ==
15. satır:
==İlgili okumalar==
* {{Kaynak | soyadı=Adıvar | ad=A. Adnan | tarih=1982 | başlık=Osmanlı Türklerinde İlim | yayıncı=Remzi Kitabevi |
* {{Kaynak|soyadı=King|ad= Henry |başlık=Geared to the Stars: the Evolution of Planetariums, Orreries, and Astronomical Clocks|yayıncı= University of Toronto Press|tarih= 1978}}
* {{Kaynak|ad=Edgar|soyadı= Laird| başlık=Astrolabes and the Construction of Time in the Late Middle Ages.|dergi=Constructions of Time in the Late Middle Ages|editör=Carol Poster and Richard Utz|
* {{Kaynak|başlık=Critical edition of Pélerin de Prusse on the Astrolabe'' (translation of ''Practique de Astralabe''|editor1-first=Edgar| editor1-last=Laird| editor2-first=Robert|editor2-last= Fischer|location= Binghamton, New York|year= 1995|journal= ''Medieval & Renaissance Texts & Studies''| isbn= 0-86698-132-2}}
* {{Kaynak | soyadı=Lewis | ad=M. J. T. | tarih=2001 | başlık=Surveying Instruments of Greece and Rome| yayıncı=Cambridge University Press}}.
| |||