Kitabi Hamdi Efendi: Revizyonlar arasındaki fark

[[Dosya:Rue de Ouzoun Sokak, Trebizond.jpg|thumbküçükresim|Trabzon'un ilk kitapçı dükkanının yer aldığı Uzun Sokak, Kitabi Hamdi, 1900'lü yıllar]]

[[Dosya:Çömlekçi, Trebizond 2.jpg|thumbküçükresim|[[Çömlekçi, Ortahisar|Çömlekçi]]'nin yer aldığı kartpostal, Kitabi Hamdi]]

[[Dosya:Ancient walls of Trebizond.jpg|thumbküçükresim|[[Trabzon Kalesi|Trabzon Surları]]'nın yer aldığı kartpostal, Kitabi Hamdi]]

[[Dosya:Lighthouse at Trebizond.jpg|thumbküçükresim|Trabzon deniz feneri, Kitabi Hamdi]]

9750506480|sayfa= 293|sayfalar= |erişimtarihi=15 Ağustos 2020 |url=}}</ref> [[Türkiye|Türk]] yayımcı, kitapçı, kartpostal editörü<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.yesilgiresun.com.tr/makale/4973855/huseyin-gazi-menteseoglu/gokhun-yilmaz-ve-osmanli-donemi-kartpostal-editorleri | başlık = Gökhun Yılmaz ve Osmanlı dönemi Kartpostal Editörleri | yazar = Hüseyin Gazi Menteşeoğlu | tarih = 4 Kasım 2019 | eser = | yayıncı = yesilgiresun.com.tr | erişimtarihi = 15 Ağustos 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200822173457/https://www.yesilgiresun.com.tr/makale/4973855/huseyin-gazi-menteseoglu/gokhun-yilmaz-ve-osmanli-donemi-kartpostal-editorleri | arşivtarihi = 22 Ağustos 2020 | ölüurl = yes evet}}</ref> ve kırtasiyeci.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.simurg.com.tr/osmanlidan-cumhuriyete-bir-yayinci-kitabi-hamdi-efendi-ve-trabzon | başlık = Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Bir Yayıncı Kitabi Hamdi Efendi ve Trabzon | yazar = | tarih = | eser = | yayıncı = simurg.com.tr | erişimtarihi = 15 Ağustos 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200822173505/https://www.simurg.com.tr/osmanlidan-cumhuriyete-bir-yayinci-kitabi-hamdi-efendi-ve-trabzon | arşivtarihi = 22 Ağustos 2020 | ölüurl = yes evet}}</ref> Trabzon'da okuma kültürünün gelişmesinde önemli rol oynadığı kabul edilir.

Kitabi Hamdi Efendi, 1862 yılında Trabzon'da doğdu. [[Medrese]]'de eğitim gördükten sonra 1885'te Uzun Sokak'taki tütüncü dükkanını ''Asar-ı Cedide'' adıyla Trabzon'un ilk kitapçısına dönüştürdü ve şehirdeki ilk yayınevini açtı.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.basinhayati.net/kultur-tarihimizin-bilinmeyen-kahramanlarindan-kitabi-hamdi-efendi/ | başlık = Kültür Tarihimizin Bilinmeyen Kahramanlarından; Kitabi Hamdi Efendi | yazar = Bekir Erkul Eren | tarih = 7 Aralık 2011 | eser = | yayıncı = basinhayati.net | erişimtarihi = 15 Ağustos 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200822173516/https://www.basinhayati.net/kultur-tarihimizin-bilinmeyen-kahramanlarindan-kitabi-hamdi-efendi/ | arşivtarihi = 22 Ağustos 2020 | ölüurl = yes evet}}</ref> Bu kitapçıda Trabzon Vilayeti Salnamesi dışında Trabzon'da basılan ilk kitapları yayımladı. Basım için kullanılan kâğıtların çoğu [[İstanbul]] ve [[Belçika]]'dan getirilmiştir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://trabzonvakfi.org.tr/trabzon/cgi-bin/tview?parms=20090729K235216 | başlık = Trabzon yayınları | yazar = | tarih = | eser = | yayıncı = trabzonvakfi.org.tr | erişimtarihi = 15 Ağustos 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200822173529/http://trabzonvakfi.org.tr/trabzon/cgi-bin/tview?parms=20090729K235216 | arşivtarihi = 22 Ağustos 2020 | ölüurl = yes evet}}</ref> Kitapçıda çoğunlukla ders kitapları satıldıysa da, sözlükler, alfabe kitapları, okuma kitapları, tarım ve fotoğrafçılıkla ilgili çalışmalar ve haritalar da satılmıştır.<ref>{{kitap kaynağı |başlık= Becoming Turkish: Nationalist Reforms and Cultural Negotiations in Early Republican Turkey 1923-1945|soyadı= Yılmaz|ad= Hale|yazarbağı= |yıl= 2013|yayıncı= Syracuse University Press|yer= |isbn= 0815652224|sayfa= 264|sayfalar= |erişimtarihi=15 Ağustos 2020 |url=https://books.google.com.tr/books?id=Z4SiAgAAQBAJ&pg=PA264&dq=Kitabi+Hamdi+Efendi&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj1zu3Rup3rAhWHposKHVmhBEwQ6AEwAXoECAYQAg#v=onepage&q=Kitabi%20Hamdi%20Efendi&f=false}}</ref> Kartpostalların da satıldığı dükkanda, 1 kartpostal 5 kuruştan satılmaktaydı.<ref>{{kitap kaynağı |başlık= Yirminci yüzyıl başlarında Trabzon'da yaşam|soyadı= Çapa|ad= Mesut|yazarbağı= |yıl= 2004|yayıncı= Serander|yer= |isbn= 9759758970|sayfa= 231|sayfalar= |erişimtarihi=15 Ağustos 2020 |url=https://books.google.com.tr/books?id=B3wsAQAAIAAJ&q=Kitabi+Hamdi+Efendi&dq=Kitabi+Hamdi+Efendi&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiDrezfup3rAhXIlYsKHeVvBHw4ChDoATAAegQIAxAC}}</ref> Trabzonlu alim ve şair Cudi Efendi'nin 20 eserinin {{efn|Trabzon kültür-sanat yıllığına göre 17<ref>{{kitap kaynağı |başlık= Trabzon kültür-sanat yıllığı|soyadı= |ad= |yazarbağı= |yıl= 1987|yayıncı= Trabzonlular Kültür ve Yardımlaşma Derneği|yer= |isbn= |sayfa= 290|sayfalar= |erişimtarihi=15 Ağustos 2020 |url=https://books.google.com.tr/books?id=LoptAAAAMAAJ&q=Kitabi+Hamdi+Efendi&dq=Kitabi+Hamdi+Efendi&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj1zu3Rup3rAhWHposKHVmhBEwQ6AEwBnoECAcQAg}}</ref>}} tamamı Kitabı Hamdi Efendi tarafından yayımlamıştır.<ref>{{Web kaynağı | url = https://islamansiklopedisi.org.tr/cudi-efendi-trabzonlu | başlık = Cudi Efendi, Trabzonlu | yazar = Mustafa İsmet Uzun | tarih = | eser = | yayıncı = islamansiklopedisi.org.tr | erişimtarihi = 15 Ağustos 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200822173536/https://islamansiklopedisi.org.tr/cudi-efendi-trabzonlu | arşivtarihi = 22 Ağustos 2020 | ölüurl = yes evet}}</ref> Bu eserler arasında Teshil-i Elifba-yı Osmanî'de yer almaktadır.<ref>{{kitap kaynağı |başlık= Osmanlıdan Cumhuriyete Trabzonlu simalar ve Trabzon'un köklü aileleri|soyadı= Bal|ad= Mehmet Akif|yazarbağı= |yıl= |yayıncı= Mehmet Akif Bal|yer= |isbn= 9750045106|sayfa= 47|sayfalar= |erişimtarihi=15 Ağustos 2020 |url=https://books.google.com.tr/books?id=HYYXAQAAIAAJ&q=Kitabi+Hamdi+Efendi&dq=Kitabi+Hamdi+Efendi&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj1zu3Rup3rAhWHposKHVmhBEwQ6AEwAnoECAEQAg}}</ref> Kitapçı daha sonra ''Kütüphane-i Hamdi'' adıyla aynı sokaktaki başka bir yere taşınmıştır. Hamdi Efendi 1914'te 6, 1915'te 5, 1916'da ise 2 kitap yayımlamıştır. [[I. Dünya Savaşı]]'nda [[Ruslar]]ın Trabzon'u işgal etmesiyle beraber kitapçı Nisan 1916'da kapanmıştır. Rusların şehirden çekilmesiyle Hamdi Bey 2 yıl sonra Trabzon'a dönmüş ve eski dükkanı Rumlar tarafından yağmalandığı için gene Uzun Sokak'ta oğullarıyla beraber ''Kitabi Hamdi ve Mahdumları Ticarethanesi'' adıyla bir kırtasiye açmıştır. 1928'deki [[Harf Devrimi]]yle dükkanı çocuklarına bırakan Hamdi Efendi, kitapçılığı boyunca 51 kitap basmış{{efn|Dunyabizim kaynağına göre 54

<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.dunyabizim.com/kitap/osmanli-dan-cumhuriyet-e-trabzonlu-bir-yayinci-kitabi-hamdi-efendi-h26572.html | başlık = Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Trabzonlu Bir Yayıncı: Kitabi Hamdi Efendi | yazar = Mehmet Ali Başaran | tarih = 18 Mayıs 2017 | eser = | yayıncı = dunyabizim.com | erişimtarihi = 15 Ağustos 2020 | arşivengelli = evet }}{{Ölü bağlantı}}</ref>}}, birçok kartpostal yayımlamış ve Trabzon'da okuma kültürünün yayılmasında önemli rol oynamıştır.<ref>{{kitap kaynağı|başlık= Trabzon'da Edebiyat - Edebiyatta Trabzon Sempozyumu|soyadı= Usta|ad= Veysel|yazarbağı= |yıl= 2004|yayıncı= Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları|yer= |isbn= 9757770310|sayfa= 39|sayfalar= |erişimtarihi= 15 Ağustos 2020|url= https://books.google.com.tr/books?id=ri07AQAAIAAJ&q=Kitabi+Hamdi+Efendi&dq=Kitabi+Hamdi+Efendi&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiDrezfup3rAhXIlYsKHeVvBHw4ChDoATAHegQIBxAC|arşiv-urlarşivurl= https://web.archive.org/web/20160918030802/https://books.google.com.tr/books?id=ri07AQAAIAAJ|arşiv-tarihiarşivtarihi= 18 Eylül 2016|ölüurl= nohayır}}</ref> Harf Devrimi'nden sonra tüm kitapları elinde kalan Kitabi Hamdi Efendi, ömrünün son yıllarında İstanbul'a yerleşmiş ve 25 Ocak 1948'te İstanbul'da ölmüştür.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.kuzeyekspres.com.tr/dr-mustafa-dumanin-kaleminden-77022h.htm | başlık = Dr. Mustafa Duman’ın kaleminden… Geçmişten Günümüze Trabzon'da Kitapçılar | yazar = Mustafa Duman | tarih = 29 Nisan 2020 | eser = | yayıncı = kuzeyekspres.com.tr | erişimtarihi = 15 Ağustos 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200822173603/https://www.kuzeyekspres.com.tr/dr-mustafa-dumanin-kaleminden-77022h.htm | arşivtarihi = 22 Ağustos 2020 | ölüurl = yes evet}}</ref>

Kitabı Hamdi Efendi ile ilgili bilgilerin ana kaynağı İhsan Hamamioğlu 1947'de yazdığı, Kitabi Hamdi Efendi'nin hayatını konu alan ''Trabzonda ilk kitapçı Kitabi Hamdi Efendi ve yayınları'' adlı eserdir.<ref>{{kitap kaynağı |başlık= Journal of Ottoman studies|soyadı= |ad= |yazarbağı= |yıl= 2007|yayıncı= Enderun Kitabevi|yer= |isbn= |sayfa= 122|sayfalar= |erişimtarihi=15 Ağustos 2020 |url=https://books.google.com.tr/books?id=WdwVAQAAMAAJ&q=Kitabi+Hamdi+Efendi&dq=Kitabi+Hamdi+Efendi&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi7ipXsup3rAhXBmIsKHVQ6DF44FBDoATAAegQIAhAC}}</ref> ​Sadri Karakoyunlu, "Uzunsokak ve Onun Yaşam Öyküsü (1938-1941)" isimli şiirinde kitapçı dükkanını şu şekilde tasvir etmiştir: "Her günün öğle sonlarında Ben de bu sokağın hayatına girerdim. Arkadaşlarla buluşmak için bir yeri, Meselâ Kitabi Hamdi Bey’in kitabevi, Beklediğimiz yer olsun derdim. Bu kitabevine her gittiğimde, Derin bir hazla seyrettiğim kitapları, ‘Hep benim olsa’ derdim.". Önder Küçükerman 2014'te yazdığı ''Kitabi Hamdi Efendi ve Trabzon; Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Bir Yayıncı'' adlı kitabında Hamdi Efendi'nin hayatını anlatmaktadır.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.imge.com.tr/kitap/kitabi-hamdi-efendi-ve-trabzon-osmanli-dan-cumhuriyet-e-bir-yayinci-onder-kucukerman-9789752311299 | başlık = Kitabi Hamdi Efendi ve Trabzon; Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Bir Yayıncı | yazar = | tarih = | eser = | yayıncı = imge.com.tr | erişimtarihi = 15 Ağustos 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200822173611/https://www.imge.com.tr/kitap/kitabi-hamdi-efendi-ve-trabzon-osmanli-dan-cumhuriyet-e-bir-yayinci-onder-kucukerman-9789752311299 | arşivtarihi = 22 Ağustos 2020 | ölüurl = yes evet}}</ref> Kitapçının olduğu yerde günümüzde idari mahkeme bulunmaktadır.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.61saat.com/bolgesel/kitabi-hamdi-efendi8217den-yazar-murat-basman8217a8230rn-h27676.html | başlık = Kitabi Hamdi Efendi'den yazar Murat Başman'a | yazar = | tarih = 13 Kasım 2012 | eser = | yayıncı = 61saat.com | erişimtarihi = 15 Ağustos 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200822173621/https://www.61saat.com/bolgesel/kitabi-hamdi-efendi8217den-yazar-murat-basman8217a8230rn-h27676.html | arşivtarihi = 22 Ağustos 2020 | ölüurl = yes evet}}</ref>