Dede Korkut Kitabı: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Arşiv bağlantısı eklendi |
Khutuck Bot (mesaj | katkılar) k Bot v3: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir) |
||
18. satır:
| vikikaynak =Kitâb-ı Dedem Korkut Alâ Lisan-ı Tâife-i Oğuzân }}
[[Dosya:Gorkut Ata Statue at Independence Monument (27506806397).jpg|
'''Dede Korkut Kitabı''' (Dresden yazmasının adıyla: ''Kitāb-ı Dedem Ḳorḳud Alā Lisān-ı Tāife-i Oġuzân'', Vatikan yazmasının adıyla: Hikâyet-i Oğuznâme, Kazan Beğ ve Gayrı), [[Oğuzlar|Oğuz Türkleri]]nin bilinen en eski [[epik]] [[destan]]sı hikâyeleridir. 14. veya 15. yüzyılda anonim bir yazar tarafından yazıldı.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.genelturktarihi.net/dede-korkut-kitabi |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=22 Temmuz 2020 |
On iki destansı hikâye ve bir önsözden oluşur. İçerdiği hikâyeler tarih boyunca dilden dile, anlatıcıdan anlatıcıya aktarılan birer sözlü gelenek ürünüdür. Hikâyeler kulaktan kulağa aktarıldığından dolayı gerçek hâlinin dışına çıkmıştır. XV. yüzyılın ikinci yarısında yazıya geçirildiği tahmin edilir. Oğuzların yaşam biçimlerinden, ekonomisine, inançlarından, giyinişlerine, beslenmelerinden içinde yaşadıkları doğaya kadar pek çok konuda bilgi sağlayan bir kaynaktır. Günümüze ulaşan üç el nüshası bulumaktadır. [[Dresden Kütüphanesi]], [[Vatikan Kütüphanesi]]'ndeki iki esere ek olarak İran'da yeni bir nüsha bulunduğu 2019 yılında halk edebiyatı ve destan uzmanı Metin Ekici tarafından ilan edilmiştir<ref name="fazil">{{Web kaynağı | soyadı1 = Özdamar | ad1 = Fazıl | başlık = Dede Korkut Kitabı, Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası, Soylamalar ve 13. Boy, Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi, | url = https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/818590 | yayıncı = Milli Folklor dergisi Cilt 16, Sayı 123, Yıl: 2019 | erişimtarihi = 28 kasım 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200326032635/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/818590 | arşivtarihi = 26 Mart 2020}}</ref><ref name="karar">{{Web kaynağı | başlık = İlk kez Karar duyurmuştu: Prof. Dr. Metin Ekici, Dede Korkut keşfini anlattı | url = https://www.karar.com/ilk-kez-karar-duyurmustu-prof-dr-metin-ekici-dede-korkut-kesfini-anlatti-1193787 | yayıncı = Karar.com, 28 Nisan 2019 | erişimtarihi = 28 Kasım 2020 | arşivengelli = evet}}</ref>
== Eser ==
Dede Korkut Kitabı, destansı Oğuz hikâyelerinin mecmuasıdır.<ref name=ergin>{{Web kaynağı | soyadı1 = Ergin | ad1 = Muharem | başlık = '''Türk Edebiyatı’nın Paha Biçilemeyen Mücevheri: Dede Korkut''' | url = http://islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c09/c090057.pdf | yayıncı = Dil ve Edebiyat Dergisi | erişimtarihi = 28 Aralık 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150418082750/http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c09/c090057.pdf | arşivtarihi = 18 Nisan 2015 | ölüurl =
Hikâyelerin çoğu Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun iki büyük nehri Amıt suyu ([[Dicle]]nehri]) ve [[Aras]] nehrinin kollarından Kara Dere, Dereşam Suyu civarında geçer. "''Kanlı Koca Oğlu Kan Turalı Boyu''” hikâyesinde [[Trabzon]] çevresi net bir şekilde tasvir edilir.<ref name=onder/>
31. satır:
Hikâyelerinin yazıya geçirildiği tarih olarak XV. yüzyılın ikinci yarısı kabul edilmektedir. [[Kars]], [[Erzurum]] civarında hüküm süren [[Akkoyunlular]]ın bu destanları yazıya geçirttiği tahmin edilmektedir.<ref name=onder/>
Eserde nazım ve nesir bir arada verilmiştir. Dili Âzerî lehçesinin özelliklerini göstermekle birlikte bugünkü Azerî lehçesiyle karşılaştırıldığında bütün dil özelliklerinin bu lehçeye ait olmadığı görülür. Gereksiz edebiyat süsleri bulunmayan, kısa, yalın ifadelerle örülmüş, yapmacıksız, özentisiz bir üslûp hâkimdir.<ref name=tdv>{{Web kaynağı |url=http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c09/c090057.pdf |başlık=Orhan Şaik Gökyay, '''Dede Korkut''', ''Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt 9'' |erişimtarihi=1 Ocak 2016 |
Yer yer dünya mitoloji ve folklorik metinleri ile benzerlikler gösteren kısımlar mevcuttur.<ref>{{Web kaynağı |url=http://mbdincaslan.com/index.php/koseyazilari/item/448-karsilastirmalimitoloji |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=12 Şubat 2016 |
19. yüzyılın başlarında Dresden’de bulunmuş olan Dede Korkut yazması, “'''Kitâb-ı Dedem Korkud Alâ Lisân-ı Tâife-i Oğuzân'''” adını taşır;
==El yazma nüshaları ==
Hikâyelerinin yazıya geçirildiği tarih olarak XV. yüzyılın ikinci yarısı kabul edilmektedir. [[Kars]], [[Erzurum]] civarında hüküm süren [[Akkoyunlular]]ın bu destanları yazıya geçirttiği tahmin edilen eserin günümüze ulaşan üç adet el yazması mevcuttur. Biri 19. yüzyılda [[Dresden]]’de, diğeri 20. yüzyılda [[Vatikan]]'da, üçüncüsü ise 21. yüzyılda [[İran]]'da bulunmuştur.<ref name=":0">{{Web kaynağı |url=https://www.arkeolojikhaber.com/haber-dede-korkut-kitabi-turkmen-sahra-nushasi-tashanda-tanitildi-22600/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=18 Şubat 2020 |
Dresden nüshası Kitâb-ı ''Dedem Korkud Alâ Lisân-ı Tâife-i Oğuzân'' (“Oğuz boyunun diliyle Dedem Korkud Kitabı””)<ref>{{Web kaynağı | başlık = '''Kitab-i Dedem Korkut - Mscr.dresd.ea.86''' | url = http://digital.slub-dresden.de/werkansicht/dlf/10013/1/ | yayıncı = Saksonya Devlet Kütüphanesi | erişimtarihi = 28 Aralık 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151120031200/http://digital.slub-dresden.de/werkansicht/dlf/10013/1/ | arşivtarihi = 20 Kasım 2015 | ölüurl =
Vatikan nüshası ''Hikâyet-i Oğuznâme, Kazan Beğ ve Gayrı'' (Oğuzname hikâyesi, Kazan Bey ve diğerleri”) adını taşır; giriş ve 6 hikâyeyi içine almaktadır; Vatikan Kütüphanesi Türkçe kısmında 102 numarada kayıtlıdır.<ref name=ergin/><ref>{{Web kaynağı | başlık = '''Vat.turc.102''' | url = http://digi.vatlib.it/view/MSS_Vat.turc.102 | yayıncı = Vaitkan Kütüphanesi | erişimtarihi = 28 Aralık 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150923143358/http://digi.vatlib.it/view/MSS_Vat.turc.102 | arşivtarihi = 23 Eylül 2015 | ölüurl = hayır }}</ref>
46. satır:
Türkistan nüshası: Bilinen 12 hikayeye ek olarak 13. hikayeyi barındıran tek nüshadır. Diğer nüshalar 15. yüzyıla aittir ancak bu nüshanın 14. yüzyıla ait olduğu ifade edilmektedir. Kesinleştiği takdirde en eski nüsha olacaktır.<ref name=":0" />
Nüshaların dil özellikleri ve kurguları birbirinden farklıdır. Kimi araştırmacılar iki nüshasının ortak bir dip nüshaya dayandığı görüşündedir; kimileri ise iki nüshanın da farklı anlatıcılardan ayrı ayrı derlenmiş olabileceği ihtimalini dile getirmiştir.<ref name=gurol>{{Web kaynağı | soyadı1 = Pehlivan | ad1 = Gürol | başlık = '''Müstensihin Edebi Eserin Yaratımındaki Rolü–Dede Korkut Kitabı Örneğinde''' | url = http://www.millifolklor.com/tr/sayfalar/101/09-.pdf | erişimtarihi = 28 Aralık 2015 | kaynak = Milli Folklor, Yıl 26, Sayı 101 | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160101144606/http://www.millifolklor.com/tr/sayfalar/101/09-.pdf | arşivtarihi = 1 Ocak 2016 | ölüurl =
== Eserin basılması ve çevirileri ==
| |||