İsviçre: Revizyonlar arasındaki fark

1291 yılında Uri, Schwyz ve Unterwalden [[kanton]]larının oluşturduğu [[üç orman kantonu]] temsilcileri bir [[1291 Federal Beyannamesi|Federal Beyanname]]'nin altına imza attı.<ref name = Brief>[http://www.eda.admin.ch/eda/en/home/reps/ocea/vaus/infoch/chhist.html A Brief Survey of Swiss History] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090626222448/http://www.eda.admin.ch/eda/en/home/reps/ocea/vaus/infoch/chhist.html |tarih=26 Haziran 2009 }} admin.ch, Retrieved on 2009-06-22</ref> Beyannameye imza atan taraflar, o zamanlar Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu ile [[Avusturya Dükalığı]]nı elinde tutan Habsburg Hanedanı'nın hükmüne karşı çıkabilmek için birleşmeyi taahhüt ediyorlardı. Bu federasyon kantonları imparatordan, imparatorluk içinde [[otonom]] olduklarını garantileyen bir belge de aldı. Ancak iktidar Habsburg Hanedanı'nın eline geçince bu otonomiyi kabul etmeyen Habsburglar, yeni federasyona karşı saldırıya geçti.<ref name=HDS>Battle of Morgarten maddesi,Historical Dictionary of Switzerland http://www.hls-dhs-dss.ch/ {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20061205103158/http://hls-dhs-dss.ch/ |tarih=5 Aralık 2006 }}</ref> 15 Kasım 1315 günü gerçekleşen [[Morgarten Muharebesi]]'nde Habsburg ordusunu yenen İsviçreliler, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu içinde İsviçre Konfederasyonu'nun varlığını güven altına aldılar.<ref name=HDS/>

 

1506 yılında Papa [[II. Julius]], günümüzde hâlâ [[Vatikan]]'ı koruyan [[İsviçreli Muhafızlar]]ı işe aldı. Federasyonun genişlemesi ve ilk savaşlarda elde edilen yenilmezlik unvanı, 1515 yılında [[Marignano Muharebesi]]'ndeki İsviçre yenilgisi ile ilk kez durakladı.<ref>[http://www.hls-dhs-dss.ch/textes/d/D8896.php Historisches Lexikon der Schweiz] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20130801212600/http://www.hls-dhs-dss.ch/textes/d/D8896.php |tarih=1 Ağustos 2013 }} Marignano, Schlacht von maddesi</ref> Bazı kantonlarda [[Huldrych Zwingli]]'nin [[Reform (tarih)|Reform]]'unun başarılı olması 1529 ve 1531 yıllarında kantonlar arası savaşların ([[Kappel Savaşları]]) çıkmasına neden oldu ve İsviçre, [[Katolik]] ve [[Protestanlık|Protestan]] kantonlar şeklinde bölündü.<ref name=HDS/> Çatışmalarda Protestan birlikleri çözüldü ve Katolikler birçok kantonda kontrolü ele geçirdiler. 1531'de yapılan barış anlaşmasından sonra bazı kantonlarda Protestanlar ve Katolikler aynı kiliselerde ibadet etseler de Katolikler 7 kanton ile 2 yarım kantonda iktidarda iken, Protestanlar ancak 4 kanton ile 2 yarım kantonda kontrol sahibi olabildiler.<ref>[http://www.hls-dhs-dss.ch/textes/d/D8903.php Historisches Lexikon der Schweiz] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120525141201/http://www.hls-dhs-dss.ch/textes/d/D8903.php |tarih=25 Mayıs 2012 }} Kapellerkriege maddesi</ref> 1648 yılında [[Westfalya Barış Antlaşması]] ile [[Avrupa]] ülkeleri İsviçre'nin Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'ndan ayrılmasını ve tarafsızlığını tanıdı.<ref name=HDS/> Aristokrat ailelerin artan [[otoriteryenizm]]i, [[30 Yıl Savaşları]] sırasında ortaya çıkan ekonomik krizle de birleşerek 1653 yılında [[İsviçre köylü savaşları]]na yol açtı. Bu çatışmaların arka planında yine Katolik-Protestan çatışması vardı.<ref>[http://www.nationsencyclopedia.com/Europe/Switzerland-HISTORY.html www.nationsencyclopedia.com] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20140301050628/http://www.nationsencyclopedia.com/Europe/Switzerland-HISTORY.html |tarih=1 Mart 2014 }} Switzerland - History maddesi</ref> Kantonlar arasında anlaşmazlığın devam etmesi üzerine 1656 ve 1712 yıllarında [[Villmergen Çarpışmaları]] ile karşılıklı şiddet devam etti.

[[II. Dünya Savaşı]]’nda da tarafsızlık açıklandı, bir Alman müdahalesi planlansa da bu gerçekleşmedi. Bu müdahalenin gerçekleşmemesinin nedenlerinden birisi olarak General [[Henri Guisan]] önderliğinde İsviçre Silahlı Kuvvetlerinin seferberliğe geçmesi gösterilir. Buna karşın İsviçre'nin bu savaşta tarafsız kalmadığı da ileri sürüldü. Bunlardan bir kısmı İsviçre vatandaşlarının [[Holokost|Yahudi Soykırımı]] esnasında elde edilen paraların aklanmasına yardımcı oldukları, dolayısıyla İsviçre’nin tarafsızlığına gölge düştüğü üzerinde dururken<ref name="guisan">{{Web kaynağı |url=http://www.giussani.com/holocaust-assets/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=6 Aralık 2006 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20061016052739/http://www.giussani.com/holocaust-assets/ |arşivtarihi=16 Ekim 2006 |ölüurl=yes }}</ref> bir diğer kısmı da İsviçre'nin, Almanya ve Mihver Kuvvetlere karşı yürütülen casusluk faaliyetlerinin bir merkezi hâline gelerek yenilmelerine yardımcı olduğu üzerinde yoğunlaşır.<ref name = Stonebooks>[http://stonebooks.com/archives/981111.shtml Book review: Target Switzerland: Swiss Armed Neutrality in World War II, Halbrook, Stephen P.] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20091201171926/http://stonebooks.com/archives/981111.shtml |tarih=1 Aralık 2009 }} stonebooks.com. Retrieved on 2009-12-02</ref>

 

 

Savaş boyunca İsviçre Hava Kuvvetleri dönem dönem her iki tarafın hava kuvvetleri ile de çatışmalara girdi, Mayıs ve Haziran 1940'ta [[Luftwaffe (Wehrmacht)|Nazi Hava Kuvvetlerine]] ait 11 uçak düşürdü. Almanya tehdit politikasını değiştirdikten sonra ise uçakları yere inmeye zorladı. Savaş boyunca 100'den fazla bombardıman uçağı ve personeli yakalandı ve hapse atıldı. 1944-45 yıllarında ise müttefik kuvvetleri yanlışlıkla, içlerinde [[Schaffhausen]], [[Basel]] ve [[Zürih]] şehirlerinin de olduğu bazı bölgeleri bombaladı.<ref name = Stonebooks/>

 

 

1959 yılından itibaren kantonlarda kadınlara oy hakkı verilmeye başlandı.<ref name = FCO>[http://www.fco.gov.uk/en/travel-and-living-abroad/travel-advice-by-country/country-profile/europe/switzerland?profile=today Country profile: Switzerland] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20130116072104/http://www.fco.gov.uk/en/travel-and-living-abroad/travel-advice-by-country/country-profile/europe/switzerland?profile=today |tarih=16 Ocak 2013 }} UK Foreign and Commonwealth Office, Retrieved on 2009-11-25</ref> 1971 yılında federal düzeyde oy hakkının tanınması en son 1990 yılında [[Appenzell Innerrhoden]] kantonunda kadınlara oy hakkı verilmesinden sonra gerçekleşebildi. Bu tarihten sonra kadınlar hızla parlamentoya ve bakanlıklara girmeye başladı, yedi kişilik [[Federal hükûmet (İsviçre)|Federal hükûmet]]'e ilk olarak 1984-1989 arasında bakanlık yapan [[Elisabeth Kopp]] girdi. İlk kadın başbakan ise [[Ruth Dreifuss]] oldu.

=== Doğrudan demokrasi ===

[[Dosya:Landsgemeinde Glarus, 2009.jpg|300px|sağ|thumb|[[Glarus (kanton)|Glarus]] kantonunda doğrudan demokrasinin en eski biçiminin uygulanması. Çemberin içinde oy hakkı olan vatandaşlar ellerindeki kartlarla oy kullanıyorlar. Doğrudan demokrasinin bu biçimi Glarus dışında sadece [[Appenzell Innerrhoden]] kantonunda uygulanmaktadır.]]

Meclis tarafından onaylanmış bir yasanın geçerliliğini sorgulamak isteyen bir grup yurttaş eğer yasanın çıkmasından sonraki 100 gün içinde yasaya karşı 50.000 imza toplayabilirlerse federal bir ''referandum'' isteğinde bulunabilirler. Bu durumda yasanın kabulu ya da reddi için ulusal düzeyde ve basit çoğunluk ile karar verilen bir oylama yapılır. Federal bir yasaya karşı sekiz kanton birleşerek de referandum isteğinde bulunabilir.<ref name="ddemokrasi"/>

İsviçre'nin bütünlüğü ve tarafsızlığını sağlamak amacıyla bugüne kadar üç genel [[seferberlik]] ilan edildi. İlki 1870-1871 yıllarında [[Fransa-Prusya Savaşı]] dolayısıyla ilan edildi. İkincisi 1914 yılının Ağustos ayında, I. Dünya Savaşı'nın patlak vermesi üzerine ilan edildi. Ordunun üçüncü seferberliği ise 1939 Eylül'ünde, Almanya'nın Polonya üzerine saldırması üzerine [[Henri Guisan]]'ın general olarak seçilmesiyle ilan edildi.

 

 

[[Soğuk Savaş]]'ın bitmesinin ardından [[anti-militarist]] gruplar tarafından askeri faaliyetlerin engellenmesi, hatta tamamen silahlı kuvvetlerin kaldırılması için girişimler oldu. [[Anti-militarist]] gruplar tarafından başlatılan dikkate değer bir [[referandum]], 26 Kasım 1989 tarihinde yapıldı. Bu öneriye seçmenlerin yaklaşık üçte ikisi karşı çıktı.<ref>Volksabstimmung vom 26. Kasım 1989 admin.ch. 2010-01-25 http://www.admin.ch/ch/d//pore/va//19891126/index.html {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20091130011010/http://www.admin.ch/ch/d/pore/va/19891126/index.html |tarih=30 Kasım 2009 }}</ref><ref>L'évolution de la politique de sécurité de la Suisse ("İsviçre Güvenlik Önlemlerinin Evrimi") Manfred Rôsch [http://www.nato.int/docu/revue/1993/9306-05.htm Nato.int] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090513114556/http://www.nato.int//docu/revue/1993/9306-05.htm |tarih=13 Mayıs 2009 }}</ref> Benzer bir referandum, Amerika'ya düzenlenen [[11 Eylül Saldırıları]] nedeniyle %78'lik bir oranla anti-militarist grupların başarısız olması ile sonuçlandı.<ref>Volksinitiative 'für eine glaubwürdige Sicherheitspolitik und eine Schweiz ohne Armee (in German) [http://www.admin.ch/ch/d//pore/va/20011202/det482.html] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20100815050830/http://www.admin.ch/ch/d/pore/va/20011202/det482.html |tarih=15 Ağustos 2010 }}</ref>