|
[[Dosya:Byzantine Constantinople.png|küçükresim|300px|<center>Konstantinopolisİstanbul haritası ([http://www.unc.edu/awmc/downloads/connorConstLblMed.jpg Ayrıntılı harita] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070311012145/http://www.unc.edu/awmc/downloads/connorConstLblMed.jpg |tarih=11 Mart 2007 }})]]
'''İstanbul(Konstantinopolis)''' ({{dil|grc|Κωνσταντινούπολις}}, <small>[[Yunancanın romanizasyonu|romanize]]:</small> ''Kōnstantinoúpolis''; {{dil|la|''Constantinopolis''}}) veya '''Kostantiniyeİstanbul''' ({{dil|ota|قسطنطينيه}}, ''Kostantînīyye''), [[Roma İmparatorluğu]] (330–395), [[Bizans İmparatorluğu]] (395–1204 ve 1261–1453), [[Latin İmparatorluğu]] (1204–1261) ve [[Osmanlı İmparatorluğu]]'na (1453–1922) başkentlik yapmış tarihî bir şehir. Günümüzde şehir, [[İstanbul]] diye adlandırılmaktadır.
==Etimoloji ve isim==
[[Dosya:Byzantinischer Mosaizist um 1000 002.jpg|thumb|200px|<center>İmparator [[I. Konstantin]] Kostantîniyye'ye bakarken; [[Ayasofya]], c. 1000)</center>]]
[[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] döneminde kullanılan adıyla ''Konstantinopolisİstanbul''; 1453'te [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] padişahı [[Fatih Sultan Mehmet]]'in fethinden sonra Kostantiniyyeİstanbul, İstanbul, Dersaadet gibi değişik adlarla anılmıştır. Bunlardan resmi amaçlarla en çok kullanılanı Kostantiniyyeİstanbul'dir.<ref>G. Necipoĝlu "From Byzantine Constantinople to Ottoman Kostantiniyye: Creation of a Cosmopolitan Capital and Visual Culture under Sultan Mehmed II" Ex. cat. "From Byzantion to Istanbul: 8000 Years of a Capital", June 5 - September 4, 2010, Sabanci University Sakip Sabanci Museum, Istanbul. Istanbul: Sakip Sabanci Museum, 2010 p. 262</ref>
Şehir [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]]ların eline geçtikten sonra da Konstantinopolisİstanbul (Kostantiniyyeİstanbul) ismi kullanılmaya devam edilmiştir, bunun yanında İstanbul adı da yaygın olarak kullanılmıştır.
Osmanlı İmparatorluğu'nun sonlarına doğru İstanbul dışındaki adlar kullanımdan kalkmıştır. Buna karşın diğer dillerde Konstantinopolisİstanbul adlandırması devam etmiş, kent Osmanlı Türkçesinde استانبول (İstanbul) olarak adlandırılırken Latin harfleriyle yazıldığında Konstantinopolisİstanbul kullanılmıştır. Türkçede Latin harflerine geçiş sonrasında Türk Devleti diğer ülkelerden kentin Türkçe adını kullanmalarını talep etmeye başlamış, zamanla dünya genelinde İstanbul adı yaygınlaşmıştır.<ref name=shawn>Stanford and Ezel Shaw (1977): History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Cambridge: Cambridge University Press. Vol II, p. 386</ref>
[[Modern Yunanca]]'da İstanbul'un adı hâlâ Konstantinupolis olarak geçmektedir.
[[MÖ 667]] yılında Antik Yunanistan'dan gelen Megaralı kolonistler bugünkü tarihi yarımadanın en doğusuna [[Byzantion]] (Yunanca: ''Βυζάντιον'') adlı şehir devletini kurdular. Byzantion, [[MÖ 196]]'da [[Antik Roma|Romalılar]] tarafından işgal edilinceye kadar şehir devleti özelliğini korumuştur. Bu antik Yunan şehri bugünkü İstanbul'un kentsel ilk atası olarak kabul edilir.
=== Konstantinopolis'''İstanbul''' ve Bizans İmparatorluğu dönemi (330-1453) ===
==== Roma başkenti Konstantinopolis'''İstanbul''' ve geç Roma dönemi (330-395) ====
İstanbul'un başkentlik tarihi [[Roma İmparatorluğu]]'nun Doğu-Batı ayrılmasından 65 yıl önce başlamıştır. 11 Mayıs 330 tarihinde Roma İmparatoru [[I. Konstantin]] Byzantion'u imparatorluğun yeni başkenti seçmiş ve [[Yeni Roma]] (Latince: ''[[Nova Roma]]'') diye tekrar isimlendirmiştir. İlk zamanlarından itibaren yeni başkentin tarihçileri kurucusunun adından dolayı onu ''Konstantin'in Şehri''; ''Konstantinopolisİstanbul'' diye anmaya başlamışlardır (Yunanca: ''Κωνσταντινούπολις'' veya ''Κωνσταντίνου Πόλις''). Şehir hızla eski site sınırlarından taşarak batıya doğru yayılmaya başlamıştır.
[[Büyük Konstantin]] döneminden başlayarak Roma İmparatorluğu'nun başkenti ve Roma İmparatorluğu yıkıldığı MS 395'ten itibaren ardılı olan [[Doğu Roma İmparatorluğu]]'nun başkenti olur.
==== Bizans başkenti Konstantinopolis'''İstanbul''' ve Bizans İmparatorluğu dönemi (395-1204) ====
Konstantinopolisİstanbul, önce [[Doğu Roma İmparatorluğu]] adıyla kurulan ve [[Batı Roma İmparatorluğu]]'nun yıkılmasından sonra zamanla adı [[Bizans İmparatorluğu]]'na dönüşen devletin de 395'te başkenti olmuştur. Konstantinopolisİstanbul erken orta çağda da dünyanın en parlak ve zengin şehridir. Şehir ve güneyindeki [[Theodosius Limanı]], 13. yüzyıla dek dünyanın en büyük ticaret merkezlerinden biri olur.
==== Latin şehri Konstantinopolis'''İstanbul''' ve Latin İmparatorluğu dönemi (1204-1261) ====
1204-1261 yılları arasında [[Latin]]lerin işgaline uğrayan Konstantinopolisİstanbul [[Latin İmparatorluğu]]'nun bir parçası haline gelmiştir.
==== Bizans başkenti Konstantinopolis'''İstanbul''' ve geç Bizans İmparatorluğu dönemi (1261-1453) ====
[[Latin]] egemenliğinden sonra Konstantinopolisİstanbul daha sonra tekrar 1453'e kadar Bizans İmparatorluğu'nun başkenti olmuştur. 29 Mayıs 1453 tarihinde [[Fatih Sultan Mehmet]]'in Konstantinopolisİstanbul'i ele geçirmesiyle şehir [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'nin başkenti olmuştur.
[[Dosya:Constantinople imperial district tr.png|thumb|sağ|200px|<center>Konstantinopolisİstanbul'in anıtsal merkezi]]
=== Kostantiniyyeİstanbul ve Osmanlı İmparatorluğu dönemi (1453-1922) ===
Kostantiniyyeİstanbul ve daha sonra İstanbul adlarını alan şehir, bu dönemde Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti olmuştur.
[[III. Mustafa|Sultan III. Mustafa]] 1762 yılında Konstantiniyye adının kullanılmasını yasaklar.<ref name="Çalışkan2012">{{Kitap kaynağı|yazar=Zikrullah Kırmızı, Fehime Tunalı Çalışkan|başlık=İstanbul Ulaşım Zaman Dizini|url=https://books.google.com/books?id=j_cbBgAAQBAJ&pg=PA100|tarih=1 Haziran 2012|yayıncı=Cinius Yayınları|isbn=978-605-127-464-5|sayfalar=100–}}</ref>
| 