Memlûk Devleti: Revizyonlar arasındaki fark

'''Memlûk Devleti''', [[Eyyûbîler]]in çöküşü ile Osmanlıların Mısır'ı ele geçirmesi arasında geçen üç yüzyıla yakın zaman diliminde [[Orta Çağ'da Mısır|Mısır]] ve [[Suriye tarihi|Suriye]]'de hüküm sürmüş olan devlet. Memlûk Devleti'ni 1250 ve 1382 yılları arasında kurucu aile [[Bahrî Memlûkler]] idare etmiş, 1517'ye dek ise [[Burcî Memlûkler]] yönetimi ele almıştır. Tarihyazınında devlet bu iki hâne başlıkları altında incelenmek olup Bahrî Memlûklerin [[Türk halkları|Türk]] kökenli olması dolayısıyla bu devirde yöneticiler daha çok Türklerden oluşurken daha sonra [[Çerkesler]] asıl unsur olmuşlardır.

 

 

== Etimoloji ==

 

 

 

== Tarihçe ==

=== Kökenleri ===

{{Ayrıca bakınız|Memlûk}}

 

[[Muhammed]] ve [[Dört Halife]] devirlerinde İslâm ordusu Arap asıllı askerlerden meydana geliyordu. Fetihlerle birlikte [[Araplar]] dışında İslâm'a girenlerin sayısında hızlı bir artış görüldü. Yeni Müslüman olanlardan [[İranlılar]] ve [[Kıptîler]] gönüllü veya ücretli asker konumunda orduya katıldılar. [[Emevîler]] döneminde başta [[Türkler|Türk]], [[Berberiler|Berberî]] ve İranî olmak üzere Arap dışı Müslüman askerlerin sayısı daha da arttı. Emevîler için en önemli asker kaynağı [[Horasan (bölge)|Horasan]]'dı. Öncelikle sınır boylarında yaşayanlar büyük ölçüde Müslümanların tarafına geçmişler ve "[[mevâlî]]" sıfatıyla Arap ordularına katılmışlardı. Ancak ordunun kumanda kademesinde Araplar yer alıyor ve mevâlî statüsünde bulunanlar onların kendilerine ikinci sınıf insan gözüyle bakmasını kabullenemiyordu.

[[I. Muhammed (Memlûk sultanı)|I. Muhammed]] Suriye'den Kahire'ye doğru yürüyüşünde geçtiği her yerde sıcak bir hüsnü kabul ve sevinçle karşılandı. Sonunda Mısır'a ulaşıp üçüncü ve son kez Memlûk tahtına oturdu. I. Muhammed'in bu üçüncü saltanatı, gerek onun hususi hayatında gerekse Mısır ve Memlûklerin tarihinde mühim bir yer tutar. Üçüncü saltanatında gerçek şahsiyetini ortaya koydu ve bütün devlet işlerini eline alarak ümerânın kendisine tahakküm etmesine müsaade etmedi. I. Muhammed'in bu üçüncü saltanatı 31 yıl devam etmiş olup kendisinden önceki ve sonraki sultanlardan hiçbirisi bu kadar uzun müddet saltanat sürmemişti. Uzun saltanatı esnasında Suriye'deki Haçlı kalıntılarını bölgeden çıkarmış, İlhanlıları yenerek onların arz ettiği tehlikeyi bertaraf etmiş, içeride sükûn ve istikrarı temin ederken dışarıda ise devletin itibarını yükseltmek ve Memlûk Devleti'ni en geniş hudutlarına ulaştırmak gibi başarılarıyla Mısır halkının takdirini kazanmıştı. Tarihçiler onu tedbirli, heybetli, düşmanlarına karşı amansız, herkesin kendisine itaat ettiği, devlet işlerini sımsıkı elinde tutan, deha sahibi bir sultan olarak tarif ederler. Devleti tek başına idare ettiği bu üçüncü ve uzun süren saltanatı esnasında kurulan nizam sayesinde memleketin iktisadi durumu da gelişti. Aynı zamanda memlûk nizamının olgunlaştığı, hükûmet dairelerinin oturduğu, idarede birçok yeniliklerin ve gelişmelerin vuku bulduğu, bazı büyük vazifelerin kaldırılıp bazı yeni vazifelerin getirildiği bir devirdir. I. Muhammed bunlara ek olarak gelir kaynaklarını da düzeltmiş ve iktisadi gelişmeye bağlı olarak devletin geliri de artmıştır.

 

[[Dosya:Cairo, cittadella, moschea di an-nasr mohammed, 1318-1335, 01.JPG|250px|küçükresim|[[I. Muhammed (Memlûk sultanı)|I. Muhammed]]'in saltanat camisi olarak inşa ettirdiği [[Sultan en-Nâsır Muhammed Camii]]'nden bir görünüm.]]

 

[[Hasan (Memlûk sultanı)|Hasan]]'ın ikinci kez getirildiği saltanattan azledilerek yerine [[II. Selâhaddin]]'in sultan ilân edilmesiyle I. Muhammed'in torunlarının devri başladı. Bunlar 1361-1382 yılları arasında art arda hüküm süren dört kişi olup sultanlar yine çocuk yaştadırlar. Bu durum ümerânın gücünü ve şevketini artırmış ve ümerâ arasındaki rekabet memlûk taifesine de sıçramış ve çatışmalar Kahire sokaklarına taşmış, ülke şiddetli bir kargaşaya sürüklenmiştir.

 

 

=== Burcî Memlûkler ===