Zerzevan Kalesi: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.7 |
7 kaynak kurtarıldı ve 0 kaynak ölü olarak işaretlendi.) #IABot (v2.0.7 |
||
2. satır:
'''Zerzevan Kalesi''', [[Diyarbakır]] ile [[Mardin]] arasında, [[Çınar, Diyarbakır|Çınar]] ilçesine bağlı [[Demirölçek, Çınar|Demirölçek]] mahallesi sınırları içinde yer alan tarihî yapı ve askerî yerleşim alanı.
[[Roma İmparatorluğu]] döneminde sınır garnizonu olarak kullanılmıştır. Diyarbakır'daki en önemli [[Doğu Roma]] eserlerinden kabul edilen kale,<ref>{{Web kaynağı | başlık = Zerzevan Kalesi | url = http://www.atlasdergisi.com/gundem/zerzevan-kalesi.html | erişimtarihi = 28 Ocak 2017 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170202114317/http://www.atlasdergisi.com/gundem/zerzevan-kalesi.html | arşivtarihi = 2 Şubat 2017 | ölüurl = yes }}</ref> 2020'de [[Türkiye'deki Dünya Mirasları listesi#Geçici Liste|Dünya Mirası Geçici Listesi]]'ne girmiştir.<ref name="unesco">{{Web kaynağı | url = http://whc.unesco.org/en/tentativelists/6472/ | başlık = Zerzevan Castle and Mithraeum | yayımcı = [[UNESCO]] | erişimtarihi = 16 Nisan 2020 | dil = İngilizce | ölüurl = no | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200420202712/http://whc.unesco.org/en/tentativelists/6472/ | arşivtarihi = 20 Nisan 2020 }}</ref>
Diyarbakır-Mardin karayolunun kırk beşinci kilometresinde, yoldan 124 metre yükseklikteki kayalık bir tepede bulunur. Kalede 2014 yılına başlayan kazılar sonucu 12 metre yüksekliğinde, bin 200 metre uzunluğunda sur kalıntısı, 22 metre yüksekliğinde gözetleme kulesi, kilise, saray, konut, kaya mezarları, hamamlar, tahıl ve silah depoları ile 54 su sarnıcı ortaya çıkarılmış.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Zerzevan Kalesi’nde 1500 Yıl Önce Kapatılan Gizli Geçit Bulundu | url = http://arkeolojihaber.net/tag/zerzevan-kalesi/ | erişimtarihi = 28 Ocak 2017 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170202083603/http://arkeolojihaber.net/tag/zerzevan-kalesi/ | arşivtarihi = 2 Şubat 2017 | ölüurl = no }}</ref> ve kale yerleşimi turistlerin ziyaret ettiği bir ören yeri haline gelmiştir. Diyarbakır tarafında 2017 yılında bulunan [[Mitras Tapınağı]] günümüzde kalenin en çok ilgi çeken yapısı konumundadır<ref>{{Web kaynağı | başlık = Zerzevan Kalesi’nde Mitras Tapınağı Bulundu | url = https://www.kurdistan24.net/tr/news/a77bcc6e-b353-4d87-b88c-339ffccc26a0/Diyarbak%C4%B1r%E2%80%99da-ilk-ve-tek-Mithras-tap%C4%B1na%C4%9F%C4%B1-bulundu | erişimtarihi = 29 Ocak 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170202083603/https://www.kurdistan24.net/tr/news/a77bcc6e-b353-4d87-b88c-339ffccc26a0/Diyarbak%C4%B1r%E2%80%99da-ilk-ve-tek-Mithras-tap%C4%B1na%C4%9F%C4%B1-bulundu | arşivtarihi = 2 Şubat 2017 | ölüurl = yes }}</ref>
9. satır:
İlk inşa edildiği dönem kesin olmamakla birlikte Zerzevan'da [[Asur]] döneminde ''Kinabu'' olarak adlandırılan bir kalenin varlığı ileri sürülmektedir. Bu kalenin [[Persler|Pers]] döneminde de kullanıldığı düşünülür.<ref name=aytac/> Zerzevan Kalesi’nin antik ismi büyük ihtimalle ''Samachi''<nowiki/>'dir.<ref name=aytac/>
Mevcut mimari kalıntılar ve kazı çalışmalarında ele geçen buluntular, alanın M.S. 3. yy’da kullanıldığını; 639'da İslam ordularının gelişine kadar önemini koruduğunu gösterir.<ref name="aytac">{{Web kaynağı | soyadı1 = Coşkun | ad1 = Aytaç | başlık = Zerzevan Kalesi | url = https://www.academia.edu/35468966/Co%C5%9Fkun_A._Zerzevan_Kalesi_-_Roma_n%C4%B1n_S%C4%B1n%C4%B1r_Garnizonu_Zerzevan_Castle_-_Roman_Border_Garrison_Diyarbak%C4%B1r_Valili%C4%9Fi_2017 | yayıncı = Diyarbakır Valiliği Kültür Sanat Yayınları : 19 | erişimtarihi = 18 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200424172004/https://www.academia.edu/35468966/Co%C5%9Fkun_A._Zerzevan_Kalesi_-_Roma_n%C4%B1n_S%C4%B1n%C4%B1r_Garnizonu_Zerzevan_Castle_-_Roman_Border_Garrison_Diyarbak%C4%B1r_Valili%C4%9Fi_2017 | arşivtarihi = 24 Nisan 2020 | ölüurl = no }}</ref> Yerleşimin surları ve yapıları büyük olasılıkla [[I. Anastasios]] ve [[I. Justinianos]] dönemlerinde onarılmış, bazı yapılar ise yeniden inşa edilerek mevcut son haline getirilmiştir.<ref name="birgun">{{Web kaynağı | başlık = Diyarbakır'da bulunan Zerzevan Kalesi için UNESCO süreci başladı 15 | url = https://www.birgun.net/haber/diyarbakir-da-bulunan-zerzevan-kalesi-icin-unesco-sureci-basladi-283353 | yayıncı = Bir Gün gazetesi, 9 Ocak 2020 | erişimtarihi = 18 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200110135610/https://www.birgun.net/haber/diyarbakir-da-bulunan-zerzevan-kalesi-icin-unesco-sureci-basladi-283353 | arşivtarihi = 10 Ocak 2020 | ölüurl = yes }}</ref>
Su bakımından zengin vadide yerleşik ve tarımla uğraşan insanların sığınacağı bir yer konumunda olduğundan kaledeki yerleşimin sadece askerlerin kaldığı bir yer değil, aynı zamanda sivillerin yaşadığı bir yer olduğu düşünülmektedir.<ref name=aytac/> Bütün vadiye hakim, antik ticaret yolu üzerinde stratejik bir Roma sınır garnizonu olarak birçok [[Roma İmparatorluğu|Roma]]- [[Sasaniler|Sasani]] mücadelesine tanıklık etmiştir. İslam orduları tarafından fethinden sonra Zerzevan'ın bulunduğu alan jeopolitik önemini kaybetmiş; 1890'lı yıllara kadar geçici barınaklar dışında alan kullanılmamıştır.<ref name=aytac/>
Kaleye 1890’lı yıllarda bir aile yerleşmiş; su sıkıntısı ve ulaşım zorluğu gibi nedenlerle 1967'de 30 hanelik bir topluluk halinde kaleden aşağıya inip bir kilometre mesafede Zerzevan Köyü adıyla yeni bir köy (bugünkü ismi [[Demirölçek, Çınar|Demirölçek]]) kurmuşlardır.<ref name="atlas">{{Web kaynağı | soyadı1 = Kaya | ad1 = Selim | başlık = Zerzevan Kalesi | url = http://www.atlasdergisi.com/gundem/zerzevan-kalesi.html | yayıncı = Atlas dergisi Sayı:261 Aralık 2014 | erişimtarihi = 18 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160320031906/http://www.atlasdergisi.com/gundem/zerzevan-kalesi.html | arşivtarihi = 20 Mart 2016 | ölüurl = yes }}</ref> Zerzevan ismi Kürtçe'deki altın kelimesinden türetilmiş, yerleşime köy burada bulunurken verilmiş olmalıdır.<ref name=aytac/>
Kalede kazılar ilk olarak Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nün izni ile 2014 yılında başladı. Kazılardan önce bilinmeyen yerleşimde kazılarda ortaya çıkarılan gözetleme-savunma kulesi, surlar, Mithraeum, yeraltı sığınağı, kilise, askeri-sivil konutlar, yeraltı ibadethanesi, sunaklar, kaya mezarları, su kanalları gibi yapılar ulusal ve uluslararası alanda ilgi uyanıdrmış ve turistlerin ziyaret ettiği bir ören yeri haline gelmiştir.<ref name=aytac/>
| |||