Musa: Revizyonlar arasındaki fark

'''Hz. Musa''' ({{dil|ar|موسى}}, ''M´ūsā'') veya '''Moşe''' ({{lang-he-n|מֹשֶׁה|lit=Mōsh´e}};<ref>{{Web kaynağı | url = https://kutsalkitap.info.tr/?q=cik%202:10 | başlık = Çıkış 2:10 | erişimtarihi = | tarih = | çalışma = | yayıncı = kutsalkitap.info.tr | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200809163848/https://kutsalkitap.info.tr/?q=cik%202:10 | arşivtarihi = 9 Ağustos 2020}}</ref> {{dil|syc|ܡܘܫܐ}}, ''Mūše''; {{dil|grc|Mωϋσῆς}}, ''Mōÿsēs''), [[İsrailoğulları]]'nı kölelikten kurtarıp, özgürlüklerine kavuşturduğuna inanılan ve tüm [[İbrahimî dinler]]de [[peygamber]] olarak kabul edilen peygamber.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.britannica.com/biography/Moses-Hebrew-prophet | başlık = Moses | erişimtarihi = 7 Temmuz 2020 | tarih = | çalışma = Hebrew prophet | yayıncı = Encylopædia Britannica | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150619035931/https://www.britannica.com/biography/Moses-Hebrew-prophet | arşivtarihi = 19 Haziran 2015}}</ref>

Hz. Musa isminin kökeni hakkında çeşitli savlar öne sürülmüştür. İsmin Antik Mısır dilinde "oğlu" anlamına gelen ''mys'' kökünden türemiş olabileceği ortaya konmuştur. Bu kökün kullanımı, [[I. Thutmose]] ([[Thut]]'un oğlu) ve [[I. Ramses|I. Ramesses]] ([[Ra]]'nın oğlu) örneklerinde olduğu gibi Tanrı isimleri ile kişi isimlerini birleştirildiği şekliyle geçmişte sıklıkla kullanılmıştır. Bu nedenden ötürü Musa isminin önündeki ilâh isminin düşmesi ile oluşabileceği öne sürülmüştür.<ref name="Hays">Hays, Christopher B. 2014. [https://books.google.it/books?id=r5W7BwAAQBAJ&pg=PA116 ''Hidden Riches: A Sourcebook for the Comparative Study of the Hebrew Bible and Ancient Near East'']. [[Presbyterian Publishing Corporation|Presbyterian Publishing Corp]]. p. 116.</ref> Yahudi dilbilimci [[Abraham Yahuda]], Tanah'taki yazımına bakarak ismin "su" veya "tohum" ile "göl/büyük miktarda su" anlamına gelen kelimelerin birleştirilmesi ile ''mw-še'' sözcüğünden geldiğini öne sürmüş, bu ismin "[[Nil]]'in oğlu" manasında kullanıldığını iddia etmiştir.<ref>Ulmer, Rivka. 2009. [https://books.google.it/books?id=wKH3qsGzlb0C&pg=PA269 ''Egyptian Cultural Icons in Midrash'']. [[Walter de Gruyter|de Gruyter]]. p. 269.</ref>

Bu açıklama genellikle [[halk etimolojisi]] olarak sınıflandırılır<ref name="Hays" /><ref>Naomi E. Pasachoff, Robert J. Littman, [https://books.google.it/books?id=z4eaj09hscAC&pg=PA5 ''A Concise History of the Jewish People''], Rowman & Littlefield, (1995) 2005 p. 5.</ref> ve Hz. Musa'nın Mısırlı kökenlerini gizlemek veya silmek için oluşturulmuş olabileceği düşünülmektedir.<ref name="Greifenhagen">Greifenhagen, Franz V. 2003. [https://books.google.it/books?id=r1evAwAAQBAJ&pg=PA63 ''Egypt on the Pentateuch's Ideological Map: Constructing Biblical Israel's Identity'']. Bloomsbury Publishing. pp. 60ff [62] n.65. [63].</ref> Musa'nın ismi, [[Filon]] ve [[Josephus]] gibi Yahudi tarihçiler tarafından da Mısırca etimolojilere dayandırılmıştır. Filon, Musa isminin Mısırca "su" manasına gelen ''möu'' sözcüğünden türediğini belirtmiş, bu ismi Nil'de bulunma hikâyesine bağlamıştır.<ref>{{Verse translation|εἶτα δίδωσιν ὄνομα θεμένη Μωυσῆν ἐτύμως διὰ τὸ ἐκ τοῦ ὕδατος αὐτὸν ἀνελέσθαι· τὸ γὰρ ὕδωρ μῶυ ὀνομάζουσιν Αἰγύπτιοι|"Since he had been taken up from the water, the princess gave him a name derived from this, and called him Moses, for Möu is the Egyptian word for water."|attr1=[[Philo of Alexandria]], ''De Vita Mosis'', I:4:17.|attr2=Colson, F. H., trans. 1935. ''On Abraham. On Joseph. On Moses'', (''[[Loeb Classical Library]]'' 289). Cambridge, MA: [[Harvard University Press]]. pp. 284–85.}}</ref> Josephus ise ''[[Antiquitates Iudaicae]]'' eserinde, Filon ile aynı görüşü paylaşmış, ancak ismin sonunda yer alan ''-esês'' kısmının "kurtarılanlar" anlamına geldiğinden de bahsetmiştir.<ref name="Maciá">Maciá, Lorena Miralles. 2014. "[https://books.google.it/books?id=AWMIBAAAQBAJ&pg=PA155 Judaizing a Gentile Biblical Character through Fictive Biographical Reports: The Case of Bityah, Pharaoh's Daughter, Moses' Mother, according to Rabbinic Interpretations]." Pp. 145–75 in ''Narratology, Hermeneutics, and Midrash: Jewish, Christian, and Muslim Narratives from Late Antiquity through to Modern Times'', edited by C. Cordoni and G. Langer. [[Vandenhoeck & Ruprecht]].</ref> Thermutis veya [[Bithiah]] olarak bilinen Mısırlı Firavun'un kızının nasıl İbranice konuşmuş olabileceği [[Abraham ibn Ezra]] ve [[Hezekiah ben Manoah]] gibi Orta Çağ Yahudi yorumcuları tarafından da irdelenmiştir.<ref>[[Benjamin Scolnic|Scolnic, Benjamin Edidin]]. 2005. [https://books.google.it/books?id=1afWPqclgHYC&pg=PA82 ''If the Egyptians Drowned in the Red Sea where are Pharaoh's Chariots?: Exploring the Historical Dimension of the Bible'']. [[University Press of America]]. p. 82.</ref><ref>Harris, Maurice D. 2012. [https://books.google.it/books?id=AhNNAwAAQBAJ&pg=PA23 ''Moses: A Stranger Among Us'']. [[Wipf and Stock Publishers]]. pp. 22–24.</ref>

Hz. Musa'nın hayatı ile ilgili kaynak alınan belgeler dinî metinlerdir. Bunlar; Tevrat'ın [[Çıkış (Tevrat)|Çıkış]], [[Levililer (Tevrat)|Levililer]], [[Sayılar (Tevrat)|Sayılar]] ve [[Tesniye (Tevrat)|Tesniye]] bölümleridir.

Hz. Musa'nın MÖ 13. yüzyılda yaşamış olma olasılığı çok yüksektir, çünkü Tevrat'taki Çıkış kitabında yer alan firavun olduğu düşünülen II. Ramses MÖ 1237 yılında ölmüştür. Çıkış'ta ortaya konulduğu gibi, Musa'nın sağlığında siyasasına karşı çıkan fazla sayıda İbrani vardı. Oysa 500 yıl içinde Musa bütün Yahudilerin saygısını kazanmaya başardı. MS 500 yılına gelindiğinde, Hristiyanlıkla beraber ünü Avrupa'nın büyük bir bölümüne yayılmıştı. Bir yüzyıl sonra Muhammed, Musa'yı gerçek bir peygamber olarak tanıdı ve İslam'ın yayılmasıyla Musa, Müslüman dünyasının her yanında, Mısır'da bile hayranlık uyandıran bir kişi haline geldi.<ref>Hart, H.Michael, Dünyaya Yön Veren En Etkin 100, İstanbul: Thales, 2016</ref>

Hz. Musa [[İslam]]iyet'e göre kendisine kitap verilen peygamberlerdendir. Lisanı daha düzgün olduğunu düşündüğü ve kendisini doğrulaması için kardeşi Hz. [[Harun]] ile görevlendirilmiş<ref>{{kitap kaynağı|url=https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-1/taha-suresi-20/ayet-29/diyanet-isleri-baskanligi-meali-1|bölüm=Taha suresi, 29.ayet|alıntı='Bana ailemden birini yardımcı yap,'|yayıncı=[[Diyanet İşleri Başkanlığı|Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Diyanet İşleri Başkanlığı]]|başlık=Diyanet İşleri Başkanlığı Kur'an-ı Kerim Meali}}</ref><ref>{{kitap kaynağı|url=https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-1/furkan-suresi-25/ayet-35/diyanet-isleri-baskanligi-meali-1|bölüm=Furkân suresi, 35.ayet|alıntı=Andolsun biz Musa'ya Kitab'ı(Tevrat'ı) verdik, kardeşi Harun'u da ona yardımcı yaptık.|yayıncı=[[Diyanet İşleri Başkanlığı|Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Diyanet İşleri Başkanlığı]]|başlık=Kur'an-ı Kerim Meali}}</ref><ref>{{kitap kaynağı|url=https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-1/meryem-suresi-19/ayet-53/diyanet-isleri-baskanligi-meali-1|bölüm=Meryem suresi, 53.ayet|alıntı=Rahmetimizin bir sonucu olarak ona kardeşi Harun'u bir peygamber olarak armağan ettik.|yayıncı=[[Diyanet İşleri Başkanlığı|Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Diyanet İşleri Başkanlığı]]|başlık=Diyanet İşleri Başkanlığı Kur'an-ı Kerim Meali}}</ref>, Firavun'a [[On Bela|on bela]] göstermiş, [[Kızıldeniz]]'i [[mucize]]vi bir şekilde asasıyla yararak [[İsrailoğulları]]nı [[Mısır]]'dan çıkarmış, [[Firavun]] ve ordusu İsrailoğullarının peşinden gelirken [[Kızıldeniz]]'de boğulmuşlardır. Ayrıca asasıyla çölde İsrailoğulları için kayadan on iki pınar fışkırtmıştır. İnanca göre [[Tevrat]], Allah tarafından Musa'ya indirilmiş, Sina Yarımadası'nda, Eymen Vadisi'nde, Tur Dağı'nda kavmine "[[On Emir]]" adı altında Allah'ın [[şeriat]]ını bildirmiştir. Kıssasını özellikle [[Bakara Suresi]], [[Kasas Suresi]], [[A'raf Suresi]], [[Şu'ara Suresi]] ve [[Kehf Suresi]] anlatır.