Mustafa Suphi: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Khutuck Bot (mesaj | katkılar) k Bot: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir) |
Kemkhachev (mesaj | katkılar) |
||
82. satır:
=== 1918-1920 yılları arasında devrime katılımı ===
[[Dosya:Mustafa Suphi-3.1 Tashkent.jpg|küçükresim|300px|sağ|Mustafa Suphi (sandalyede oturan sıra soldan [bakana göre sağdan] dördüncü), 1. Tatar Dil Konferansı delegeleriyle birlikte. Aynı zamanda Kazan Müslüman Sosyalist Komitesi Başkan Yardımcısı Emine Muhiddinova (aynı sıra, soldan [bakana göre sağdan] beşinci) da fotoğrafta görülebilir.]]
==== 1918 ====
[[Şubat Devrimi]] ile serbest kalan Suphi, [[Ekim Devrimi]]'nden sonra Şubat-Mart 1918 civarı [[Moskova]]'ya gider. Burada, [[Uluslar Halk Komiserliği|Narkomants]]'a katılıp komite altında faaliyet yürütür, Stalin'in de onayıyla Narkomants'a bağlı Müskom (Müslüman Komiserliği) altında bir Türk Şubesi teşkil eder ve bunun yayın organı olarak Yeni Dünya'yı çıkarır.<ref>"Mustafa Suphi beş sene evvel Moskova'da" (Kanunusani 1923). Manatof, Şerif. içinde: {{kitap kaynağı |başlık="28-29 Ocak 1921'i unutma!" mustafa suphi ve yoldaşları |tarih=1975 |yayıncı=İnfo-Türk |yer=Brüksel |sayfalar=23-25 |url=https://www.info-turk.be/MSuphiveYoldaslari.pdf}}</ref> Bu dönemde daha çok [[Kırım Halk Cumhuriyeti|Kırım]] ve [[Odessa]]'daki, Rusya kökenli ya da savaş esiri Türkler arasında çalışma yürütür. [[Kızılordu]] içinde örgütlenen Türk savaş esirlerinden bir birlik ile [[Rus İç Savaşı]]na katılır.
===== Türkiye Sol-Sosyalistleri Konferansı =====
17-23 Haziran 1918 tarihlerinde Kazan'da toplanan 1. Müslüman Komünistleri Konferansı sonucu kurulan '''Tüm-Rusya Müslüman Komünistleri (Bolşevik) Partisi''''ne bağlı olacak bir Türkiye teşkilatının kurulması için konferansta "Türkiye Sol-Sosyalistleri Konferansı" toplanması kararı sonucu 22-24 Temmuz 1918 tarihlerinde Moskova'da, Merkezi Muskom binasında Türkiye Sol-Sosyalistleri Konferansı toplanır; toplantıda Türk Sosyalist-Komünistleri Teşkilatı isimli bir yapı kurulur.<ref>"Mustafa Suphi". Akal, Emel. içinde: {{kitap kaynağı |editör1-soyadı=Gültekingil |editör1-ad=Murat |editör2-soyadı=Bora |editör2-ad=Tanıl |başlık=Modern Türkiye'de siyasi düşünce (Cilt: 8) - Sol |tarih=2008 |yayıncı=İletişim Yayınları |sayfa=144 |basım=2.}}</ref> Siyasi programın belirleneceği ikinci bir kurultay 3 ay sonrası için düşünülse de, iç savaşın ortasında kalması sonucu planlanan kurultay gerçekleştirilemez.<ref>"Mustafa Suphi". Akal, Emel. içinde: {{kitap kaynağı |editör1-soyadı=Gültekingil |editör1-ad=Murat |editör2-soyadı=Bora |editör2-ad=Tanıl |başlık=Modern Türkiye'de siyasi düşünce (Cilt: 8) - Sol |tarih=2008 |yayıncı=İletişim Yayınları |sayfa=145 |basım=2.}}</ref>
===== Sol-SR ayaklanması, Yeni Dünya Hakkında rapor ve Müslüman Komünistler Kongresi =====
{{ana madde|Sol SR ayaklanması}}
{{ana madde|Bolşeviklere karşı sol ayaklanmalar}}
Temmuz 1918 Sol-SR ayaklanması sonrası, genelde sol-SR'lere de yakınlığı iddia edilen Suphi için zorlu bir süreç başladı.<ref>Etraflıca bilgi için bkz: "Mustafa Suphi". Akal, Emel. içinde: {{kitap kaynağı |editör1-soyadı=Gültekingil |editör1-ad=Murat |editör2-soyadı=Bora |editör2-ad=Tanıl |başlık=Modern Türkiye'de siyasi düşünce (Cilt: 8) - Sol |tarih=2008 |yayıncı=İletişim Yayınları |sayfalar=142-148 |basım=2.}}</ref> Bu dönem, bilhassa Suphi'nin rakipleri, Suphi'nin sol-SR ilişkili olduğu şaibesi yaratmışlardır.
====== Yeni Dünya hakkında rapor (Eylül 1918) ======
Yine bu dönemlerde, Eylül 1918'de Narkomnats, komiseri Stalin'e Mustafa Suphi'nin ve çıkarttığı Yeni Dünya'nın Bolşevik olmadığı, [[Bakü Sovyeti|Bakü Komünü]] hakkında yanlış değerlendirmeler yaptığı, sosyal-patriyotizmi, Prusya gericiliğini vb.'ni savunan bir yayın olduğu temalı bir rapor yazıldı. Raporda şöyle deniyordu:<ref>GARF. Fond: P-1235. Opis: 93. Ed. Xr.: 163. LL. 206, 210, 211 vd.'nden aktaran: {{web kaynağı |soyadı1=Konak |ad1=İsmet |başlık=Stalin ve Mustafa Suphi |url=https://sendika63.org/2014/07/stalin-ve-mustafa-suphi-ismet-konak-204940/ |website=Sendika.org |erişimtarihi=19 Eylül 2020 |tarih=14 Temmuz 2014}}; {{dergi kaynağı |ad1=İsmet |soyadı1=Konak |başlık=Mustafa Suphi’nin Rus İç Savaşı’ndaki Rolü |dergi=Ayrıntı Dergi |tarih=Ekim-Kasım 2017 |sayı=23 |sayfalar=42-43 |url=https://ayrintidergi.com.tr/mustafa-suphinin-rus-ic-savasindaki-rolu/ |erişimtarihi=19 Eylül 2020}}</ref>
{{Alıntı|Yeni Dünya (Novıy Mir), tamamen küçük burjuva intelijensiyasının fikirlerini ve ruh halini yansıtmaktadır. Gazete, Müslüman realitesini milliyetçi bir bakış açısıyla ele almaktadır. Yeni Dünya yazarlarından hiçbiri Türk realitesini sınıfsal ve proleter bir bakış açısıyla aydınlatmaya çalışmamakta ve bunu arzu etmemektedir. Sözü geçen gazetenin yazarları açısından bütün Müslüman çevresinin hepsi birdir. Gazete işçi sınıfına çok az değinmektedir.(...)<br>Makale yazarının iddiası gerçekle örtüşmemektedir. Zira Ermeniler, yazarın iddiasının aksine Bakü Sovyeti’nin sadece yüzde 30’unu oluşturuyorlar. Bu yüzde 30’un içinde yüzde 6 oranında Bolşevikler, yüzde 6 oranında Sosyal-Devrimciler ve geri kalanında Daşnaklar yer almaktadır. Sovyet’teki diğer yüzde 70 ise Ruslar, Türkler ve Lezginlerden oluşmaktadır. Yukarıda zikredilen yazar, bu verileri mutlaka biliyor olmalıydı. Çünkü bu veriler, Bakü proleter basınında tekrar tekrar yayımlanmıştı. Ancak Yeni Dünya gazetesi, provokatörlerin verdiği bilgileri kullanmayı tercih etti.(...)<br>Mustafa Suphi, Rus devrimini mutlakiyetçiliğin nesnel bir sonucu olarak görmektedir. Devrim ve proletarya arasında herhangi bir bağ görmemektedir. Her şeyden önemlisi yazar, Prusya'yı övmektedir. Ona göre devrim Rusya'da, Fransa'da ve İngiltere'de mümkün ancak Almanya'da değil. Yazara göre Prusya'da kanlı despotizm yok, zira imparator ‘emekçi tabakaların’ kaderiyle ilgilenmektedir. Yeni Dünya gazetesinin saf sosyologu, hükümetin Prusya'da sınıf çıkarlarının uzlaşmasına yönelik faaliyetleri kendi başına yürüttüğünü, Almanya'da Sibirya gibi bir yerin olmadığını, siyasi cezaevlerinin olmadığını, buradaki cezaevlerinde daha çok adli tutukluların bulunduğunu, toplumsal düşünceye mensup her türlü kanat ve akımın özgürce hareket ettiğini ve Almanya'daki emperyalizmin gücünün burada yattığını ileri sürmektedir. Yazar sanki özel olarak Prusya emperyalizmi tarafından teşkil edilen kürek sisteminden hiç bahsetmemektedir. Alman proletaryasına mensup en iyi insanların cezaevinde azap çektiğini hiç dile getirmemekte ve susmaktadır.(...)<br>Mustafa Suphi, Alman emperyalistlerine methiyeler düzerek Türkiye'yi korkunç bir devrimden kurtaracak şeyleri zikretmeye heveslenmektedir. Bu nedenle Türkiye'de devrimin gerekli olduğuna, devrimin Türkiye'deki bütün emekçiler ve halklar için tek kurtuluş yolu olduğuna hiç değinmemektedir. Yazar, Türkiye'de büyük bir nüfusa sahip Türklerin çıkarlarını sadece öne almaktadır. Bu bakımdan Suphi'nin Türkçü (milliyetçi) dünya görüşü, devrimin karakteri ve yapısı ile ilgili aydınlatıcı bilgiler vermesine olanak tanımamaktadır.(...)}}
====== Müslüman Komünistler Syezdi (4-10 Kasım 1918) ======
4-10 Kasım 1918 tarihlerinde toplanan Müslüman Komünistleri Syezdi'nde Türkiye Sosyalist-Komünistleri Teşkilatı'nın (isminden yola çıkılarak) "sol-SR olduğu", "sosyal-şoven olduğu", "içinde ajanlar olduğu", "gerçek bir komünist teşkilatı olmadığı" vb. gerekçelerle syezd'den çıkarılması istenir.<ref name="syezd">"Mustafa Suphi". Akal, Emel. içinde: {{kitap kaynağı |editör1-soyadı=Gültekingil |editör1-ad=Murat |editör2-soyadı=Bora |editör2-ad=Tanıl |başlık=Modern Türkiye'de siyasi düşünce (Cilt: 8) - Sol |tarih=2008 |yayıncı=İletişim Yayınları |sayfalar=146-148 |basım=2.}}</ref><ref>RGASPI. Fond: 558. Opis: 1. Delo: 3724.</ref> Suphi örgüt içinde çeşitli Osmanlı ajanları olduğunu kabul eder ve bunlar ihraç edilir ama sol-SR'lik, sosyal-şovenizm vb. suçlamalarını reddeder.<ref name="syezd"></ref> TSKT syezdden atılmaz ama Suphi bu dönemde zorlanır.<ref name="syezd"></ref>
====== Enternasyonalist Toplantı (19 Aralık 1918) ======
Suphi'nin şahsına dönük tüm bu saldırılara karşın, Suphi'nin korunduğu ve bu saldırıları atlattığı anlaşılmaktadır, zira Suphi'nin konumu bozulmaksızın kendisi, Komintern'in kuruluşuna giden yolda bir durak olan 19 Aralık 1918 tarihli Enternasyonalist Toplantı'ya Türkiye'yi temsil eden konuşmacı olarak katılıp burada Türkiye ve Rus devriminin önemi üzerine bir konuşma yapmıştır.<ref>"Rede des türkischen Kommunisten Gen. Subhi.". Subhi, Mustafa. içinde: {{kitap kaynağı |başlık=Sowjet-Russland und die Völker der Welt – Reden Auf der Internationalen Versammlung – In Petrograd am 19. Dezember 1918 |tarih=1920 |yayıncı=Verlag der Kommunistischen Internationale (No.: 26) |yer=Petrograd, Zmolny, Zimmer 32-33. |sayfalar=28, 30, 32-33. |basım=1. |url=https://helda.helsinki.fi/handle/10138/165962}}; "Soubkhi (communiste turc, parle en langue turque)". Soubkhi, Moustapha. içinde: {{kitap kaynağı |başlık=La Russie des Soviets et les Peuples du Monde - Discours prononcés au meeting international - de Pétrograd, le 19 décembre 1918 |tarih=1920 |yayıncı=Édition de l'Internationale Communiste (Feltrinelli Reprint, 1967) |yer=PÉTROGRAD, SMOLNY, 32. |sayfalar=21-24}}; {{web kaynağı |başlık=ÇEVİRİ: Mustafa Subhi hakkında Türkçe'de 4 yeni çeviri |url=https://tarihimizdenogreniyoruz.blogspot.com/2019/07/mustafa-suphi-hakknda-turkcede-4-yeni.html |tarih=24 Temmuz 2019}}</ref>
=== TKP'nin örgütlenmesine doğru ===
| |||