Sosyal baskınlık kuramı: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Khutuck Bot (mesaj | katkılar) k Bot: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir) |
k kma incelemesi |
||
1. satır:
'''Sosyal baskınlık kuramı''' ('''SBK''') [[artı değer]] üreten toplumlarda görülen grup temelli sosyal hiyerarşinin nasıl oluştuğunu ve sürdürüldüğünü açıklamak hedefiyle [[Jim Sidanius]] ve [[Felicia Pratto]] isimli iki Amerikalı sosyal psikolog tarafından geliştirilen bir [[gruplararası ilişkiler]] kuramıdır.<ref name=":1">{{kitap kaynağı |soyadı1=Sidanius |ad1=Jim |soyadı2=Pratto |ad2=Felicia |başlık=Social dominance : an intergroup theory of social hierarchy and oppression |tarih=1999 |yayıncı=Cambridge University Press |isbn=9780521622905}}</ref>
Kurama göre sosyal hiyerarşi, belirli grupların hiyerarşinin üst kısmında, diğer grupların ise alt kısmında konumlanmasıyla oluşmaktadır. Sosyal hiyerarşinin üst kısmında konumlanan gruplar olumlu sosyal değerlere (zenginlik, sağlık hizmetleri, politik güç ve eğitim gibi sembolik ya da materyal kaynaklar) daha kolay ulaşmaktadır. Alt
Kuramcılara göre insan toplumları bütüncül bir sistemdir ve bu sistemdeki ayrımcılıkları açıklayabilmek için kuramcılar farklı analiz düzeylerini bir araya getirmeyi hedeflemişlerdir.<ref name=":2" /> Kuramın odaklandığı üç temel düzey şu şekilde sınıflandırılabilir: Kişisel düzey, grup düzeyi ve toplumsal düzey.<ref name=":3">{{dergi kaynağı |ad1=L. |soyadı1=Huddy |başlık=Contrasting theoretical approaches to intergroup relations |dergi=Political Psychology |tarih=2004 |cilt=25 |sayı=6 |sayfalar=947–967 |doi=10.1111/j.1467-9221.2004.00404.x}}</ref>
11. satır:
Erkeklerin kadınlara kıyasla daha fazla sosyal, politik ve askeri güce sahip oldukları gözleminden yola çıkan kuramcılar “''geri kalan her şey eşitken'' ([[ceteris paribus]])” erkeklerin sosyal baskınlık yöneliminin kadınlardan daha yüksek olacağını iddia ederler. Çünkü sosyal baskınlık yöneliminin evrimsel süreçte bir üreme stratejisi olarak geliştiği düşünülmektedir.<ref name=":2" /> Kadınların bu özelliğe sahip erkekleri daha çekici bulmasının bir seçilim baskısı oluşturduğu ve dolayısıyla bu özelliğin erkekler için daha yaygın hale geldiği savunulmaktadır.<ref name=":6">{{Dergi kaynağı |doi=10.1111/1467-9280.00215 |başlık=The political psychology of reproductive strategies |yıl=2000 |soyadı1=Pratto |ad1=Felicia |soyadı2=Hegarty |ad2=Peter |dergi=Psychological Science |cilt=11 |sayı=1 |sayfalar=57-62}}</ref> Bu varsayım “değişmezlik hipotezi” olarak isimlendirilmiştir.<ref name=":2" />. Yaş grubundaysa yetişkinlerin çocuklar ve gençler üzerinde tahakküm uyguladıkları belirtilmektedir.<ref name=":2" />
Keyfi küme grubu; ırk, milliyet, sınıf ve din gibi grupları tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Her ne kadar farklı kültürlerde kimin genç-yaşlı/kadın-erkek olduğu konuları da kısmen esneklik gösterebilse de keyfi kümeyi oluşturan grupların tanımlanmasının, yaş ve cinsiyet gruplarına kıyasla, oldukça keyfi olduğu vurgulanmaktadır. Ayrıca bu gruptaki şiddetin ve ayrımcılığın dozunun diğer iki gruba kıyasla daha yüksek olduğu ifade edilmektedir. Örneğin soykırım gibi aşırı şiddet örnekleri, yalnızca keyfi küme grubu olarak tanımlanan gruplarda görülmektedir.<ref name=":1" /> ''Ast erkek hipotezi (subordinate-male-target-hypothesis)'' gruplar arasındaki çatışmalarda üst konumlu grup üyelerinin özellikle ast grubun genç erkeklerini hedef alacaklarını varsaymaktadır. Böylece farklı dezavantajlı grupların kesişiminde yer almanın daha yüksek düzeyde şiddete maruz kalmaya yol açtığı anlaşılmaktadır.<ref name=":2" />
===Davranışsal Asimetri===
[[Dosya:Theater District, New York, NY, USA - panoramio (10).jpg|thumb|]]
33. satır:
[[Dosya:All Oppression is Connected (39787330942).jpg|thumb|]]
Sosyal baskınlık kuramı özellikle rakip geleneklerden gelen araştırmacılardan (Bkz. [[Sosyal kimlik teorisi|Sosyal Kimlik Kuramı]], [[Sistemi meşrulaştırma teorisi|Sistemi Meşrulaştırma Kuramı]]) önemli eleştiriler almıştır. Kurama yönelik en temel eleştirilerden birisi toplumsal yaşama yönelik karamsar bir tablo sunmasıdır. Kuramın açıklamaları toplumsal değişim için bir alan tanımamaktadır fakat tarihsel süreçte hiyerarşiyi azaltmayı hedefleyen toplumsal hareketlere de oldukça sık şekilde rastlanılmaktadır.<ref name=":10">{{Dergi kaynağı |ad=John C. |soyadı=Turner |başlık=Tyranny, freedom and social structure: Escaping our theoretical prisons |dergi=British Journal of Social Psychology |tarih=2006 |cilt=45 |sayı= |sayfalar=41–46 |doi=10.1348/014466605X79840}}</ref> [[John C. Turner]] ve Katherine J. Reynolds “Sosyal Baskınlık Kuramı Neden Yanlışlandı” isimli makalede
* Sosyal baskınlık yöneliminin evrimsel süreçte gelişen evrensel bir psikolojik eğilim olduğu şeklindeki iddianın herhangi bir bilimsel dayanağı bulunmamaktadır.
* Sosyal baskınlık yöneliminin evrensel bir özellik olduğu iddia edilmesine rağmen toplumsal hiyerarşiyi azaltmayı hedefleyen faktörlerin de olabileceğini belirtmek kuramın içsel tutarlılığını azaltmaktadır. O halde sosyal baskınlık yönelimi iddia edildiği gibi evrensel değildir.
| |||