Kanser: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Ana madde linki eklendi |
Ana madde linki eklendi |
||
8. satır:
| ölüm = 8.8 milyon (2015)<ref name=GBD2015De>{{dergi kaynağı |soyadı1=GBD 2015 Mortality and Causes of Death |ad1=Collaborators. |başlık=Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015 |dergi=Lancet |tarih=8 Ekim 2016 |cilt=388 |sayı=10053 |sayfalar=1459–1544 |pmid=27733281 |doi=10.1016/s0140-6736(16)31012-1 |pmc=5388903}}</ref>
}}
'''Kanser''', hücredeki [[DNA]]'nın hasar alması sonucu [[hücre]]lerin kontrolsüz bir şekilde büyümesi ve çoğalmasıdır.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-7091-0715-7_57|başlık=E. Lammert, M. Zeeb (eds.), Metabolism of Human Diseases,|erişimtarihi=|tarih=|dil=Türkçe|sayfa=393|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=Springer-Verlag Wien|isbn=978-3-7091-0715-7}}</ref> Günde vücudumuzda (DNA'da) yaklaşık 10.000 [[mutasyon]] olmasına rağmen [[bağışıklık sistemi]]miz her milisaniye vücudumuzu tarar ve kanserli hücreleri yok eder.{{Ana madde|Tümör oluşması (Karsinogenez)}}Vücutta mutasyona uğrayan hücrelerin ancak çok küçük bir kısmı kansere yol açar. Bunun birçok nedeni vardır:
# Mutasyon gösteren hücrelerin yaşama kabiliyetleri normal hücrelere göre daha azdır. Bu sebeple oluşturdukları sinyaller ile kendilerini yok ederler (apoptoz)<ref>{{Dergi kaynağı|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2117903/|başlık=Susan Elmore, Apoptosis: A Review of Programmed Cell Death|erişimtarihi=|tarih=|çalışma=|yayıncı=Toxicologic Pathology}}</ref>.
# Mutasyon gösteren hücrelerin pek çoğunda bile hâlâ aşırı büyümeyi önleyen DNA tamir mekanizmaları (Tümör baskılayıcı genler) bulunur. Hayatta kalabilen mutant hücrelerin bir kısmının kanserli hücreye dönüşme potansiyeli vardır<ref>{{Dergi kaynağı|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0092867403010754?via%3Dihub|başlık=Principles of Tumor Suppression|erişimtarihi=|tarih=|çalışma=|yayıncı=Cell}}</ref>.
Satır 33 ⟶ 31:
Kanserin esas nedeni [[hücre bölünmesi]] esnasında [[DNA]] replikasyonunun (eşlenmesi) hatalı olması sonucu hücrenin farklılaşmasıdır. ''DNA replikasyon anormalisine'' sebep olduğu sanılan birçok faktör mevcuttur ve bunlara ''predispozan'' (hazırlayıcı) faktörler denir.
Hücre bölünmesi, doku tamiri ve yenilenmesi amacıyla yapılır. Doku tamiri ve yenilenmesini hızlandıran tüm etmenler aslında bir kanser hazırlayıcısı olabilir.{{Ana madde|Kanser nedenleri}}
# [[X-ışınları]], [[gama ışınları]], [[radyoaktif]] maddelerden yayılan partikül radyasyonları ve [[ultraviyole]] ışınları gibi ''iyonize'' edici radyasyonlar kansere zemin hazırlamaktadır. Bu radyasyonların etkisi altında doku hücrelerinde oluşan iyonlar yüksek derecede reaktif olduklarından DNA zincirlerini kopararak mutasyona sebep olmaktadır. Gürültü ve Radyasyon kirliliği, Yoğun trafik, Dar sokaklar, ''Mega'' kentleşme Ozon ve Oksijen kontaminasyonu.
# Bazı kimyasal maddelerin mutasyon potansiyeli yüksektir. Mutasyona neden olan kimyasal maddelere ''kanserojen''ler denir. Anilin boya türevleri, sigara dumanındaki çok sayıdaki kimyasal, metilmetakrilat, asbest, silika tozları, kömür ve alçı tozu bunlara örnektir. Günümüzde toplumda en büyük sayıda kansere neden olan kanserojenler sigara dumanında bulunmaktadır. Fiziksel olarak tahriş edici maddeler de kansere neden olmaktadır. Dokuda oluşan harabiyet hızlı bir mitoz faaliyetiyle tahrip olan hücrelerin yerine yeni hücreler oluşturur. Mitoz ne kadar fazla ve hızlı olursa mutasyon riski o kadar artar. Bu tür fiziksel etmenler arasında (dudak ısırma, saçla oynama, ben (nevus) koparma), yara kabuklarıyla oynama, bazı tahriş edici gıdaların aşırı ve sık tüketimi sayılabilir.
Satır 49 ⟶ 46:
;* Meme: %7
;* Diğerleri: %46
== İyi huylu ve kötü huylu tümörler ==
İyi huylu ''(benign)'' tümörler kanser değildir. Komşu bölgelere yayılmazlar. Sınırları belirgindir. Komşu dokuları eritmezler. Bu hücreler, ''onkogen'' yani farklılaşmışlardır (mutasyon)ancak yine de ''orijinlerini'' tahmin etmek mümkündür. Tamamen çıkartıldığı zaman genellikle tekrarlamazlar.
| |||