Vikipedi

Homo erectus: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Therou (mesaj | katkılar)
Devriyeler
3.935 değişiklik
k 85.99.182.81 tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, Birburqwe tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi.
Etiket: Geri döndürme
HKK.asf (mesaj | katkılar)
24 değişiklik
Değişiklik özeti yok
Etiketler: Elle geri alma Görsel Düzenleyici Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği
26. satır:
}}
 
'''''Homo erectus''''' ([[Latince]] ''dik insan''), soyu tükenmiş [[insansı]] türüdür ve modernbir [[İnsansılar|insanların]] (''[[Homo sapiens]]'') atası olduğu kabul edilirtürüdür.
 
İlk kez 1894 yılında Eugénes Dubois tarafından Pithecanthropus erectus olarak adlandırılmıştır. Dubois, 1891 Ağustos'unda kazılara başlamış Ekim 1891'de kafatası kemiği daha sonra da uyluk ve bacak kemikleri bulunmuştur. Bulunan kemikler bu türün dik durduğunu göstermiş bu yüzden "dik insan" da denmiştir. Dubois, bunun insanlar ve maymunlar arasındaki "kayıp parça" olduğunu iddia etse de 1923 yılına kadar fosilleri bilim insanlarıyla paylaşmamıştır. Dubois'in bu hareketleri bu türün ve fosillerin bir aldatmaca olduğu iddialarını da beraberinde getirmiş ancak 1944 yılında Amerikalı biyolog Ernst Mayr, yaptığı çalışmalar sonucunda bu fosilleri H.erectus olarak tanımlamıştır<ref>https://www.britannica.com/topic/Java-man</ref><ref>Natural history of Homo erectus,Susan C. Anton,Departhment of Anthrropology, New York Unıversity, New York, New York 1003</ref>.
''Homo erectus'', [[insangiller]]in evrim sürecinde yeni bir türdür. Yaklaşık olarak 1,9 milyon yıl öncesinden 250 bin yıl öncesine kadar var olmuştur. Bu zaman dilimi, [[Pleistosen]]’in başlangıcından ortalarına kadar uzanır. ''Homo erectus''’un fosil kalıntılarına ilk kez 1890’larda rastlandı; ancak o tarihlerde insan evrimi konusunda yeterli bilgi bulunmadığından bulunan her ''Homo erectus'' fosili ayrı insan türü olarak adlandırıldı. Günümüzde bu kalıntıların tümü ''Homo erectus'' olarak sınıflandırılır.
 
H.erectus'un yaklaşık 1.9 milyon yıl önce ortaya çıktığı ve yaklaşık 200.000 yıl önce veya daha önce yok olduğu düşünülüyor. Aynı zamanda H.erectus'un dolaylı veya direkt olarak [[Homo Sapiens]]'in atası olduğu genel olarak kabul gören bir görüştür. Homo erectus Afrika, Asya ve Avrupa'ya kadar çok geniş bir alana yayılmış bunun sonucunda birçok farklı türe evrimleşmiştir.
Kronolojik açıdan bakıldığında ''Homo erectus'', maymuna daha yakın duran ''[[Australopithecus]]'' ile ''Homo sapiens'' arasında yer alır.
 
==Homo erectus'un Fiziksel Özellikleri==
''Homo erectus''’un yeryüzünde geniş bir alana dağıldığı fosil buluntularından anlaşılmaktadır. İlk fosil [[Cava Adası]]nda ortaya çıkarılmıştı. Daha sonra [[Pekin]] yakınlarında, [[Cezayir]]’de, Orta Afrika’da, Avrupa’da pek çok fosil bulundu. Bu fosillerin bazılarında ''Homo erectus'' ile ''Homo sapiens'' arasındaki ayrımın belirsiz hale geldiği görülür.
 
<br />Bulunan Homo erectus fosilleri yaklaşık 1000 cm küp hacme sahip olsa da birçok değişiklik gösterebiliyor. Java adasında bulunan fosiller ile Zhoukoudian'da bulunan fosiller arasında 160 cm küpe kadar fark görülüyor. Gongwangling'de bulunan fosiller ise 780 cm küp hacme sahip. Asya'da bulunan bu kafatası hacimleri arasındaki farka neden olan şeyin bu popülasyonların zamanla evrimleşerek birbirinden farklı özelliklere sahip oldukları düşünülüyor. Aynı şekilde Afrika'da bulun fosillerin kafataslarının hacmi de 850-1067 cm küp arasında değişkenlik gösteriyor. H.erectus kafatası hacmi [[Homo Sapiens]]'ten daha az olsa da [[Homo habilis]] ve [[Australopithecus]] türlerinden daha büyüktür. H.erectus ve [[Australopithecus]] türleri arasındaki kafatası hacmi farkı H.erectus ve H.sapiens türleri arasındaki farktan daha fazladır. H.erectus kafatası dışında daha yapılı yüze sahiptiler aynı zamanda yüzün alt kısımları daha öndeydi. H.sapiens ve H.habilis türlerinin aksine geç [[Australopithecus]] ve H.erectus türleri daha kalın kafatası kemikleri ve gelişmiş kaş sırtlarına sahiptiler. H.erectus'un diğer farklı özellikleri: basık alın, daha alçak ve güçlü çene kasları, çok daha kalın dişleri vardır. H.sapiens'e kıyasla çoğu kemikleri daha sağlamdı, H.habilis ve sapiens'e kıyasla daha kalın boyun kaslarına sahiptiler. Diğer erken Homo türleri ve [[Australopithecus]] türlerine kıyasla daha uzun ve çıkıntılı burun köprüleri vardı. Bu özelliğin H.erectus bireylerinin nefes verirken daha az nem kaybetmelerini sağladığı ve bu sayede çok daha kolay göç ettikleri düşünülüyor.<ref name=":0">https://www.britannica.com/topic/Homo-erectus</ref>Boyları da genellikle 1.4-1.8 metre arasında değişip kiloları da 40-70 kg arasında değişiklik göstermektedir.
''Homo erectus'' ile ''Homo sapiens'' arasındaki temel ayrımın [[kafatası]] ve [[diş]] yapılarında olduğu görülür. ''Homo erectus''’a ait kol ve bacak kalıntıları ''Homo sapiens''’inkine benzer ve bu benzerlik ''Homo erectus''’un da dik yürüdüğünün bir göstergesidir. ''Homo erectus''’un [[beyin]] hacmi ''Homo sapiens''’in beyin hacminden daha küçüktür; ancak ''Homo erectus''’un beyin hacminin kendisinden önceki türden daha büyük olduğu görülür.
 
==Asya Fosilleri==
Fosil kalıntıları ''Homo erectus''’un kafatası boşluğunun alçak, kemiklerinin kalın olduğunu gösterir. Ama kaş kemikleri yüksektir. Alın çökük, burun, çeneler ve damak geniştir. Öte yandan Homo erectus’un dişleri, başka hiçbir insan türünde rastlanmayan ölçüde iridir. ''Homo erectus'', ateşi kullanan ve [[mağara]]larda barınan ilk insan türüdür.
20.yüzyılın başlarında Asya'da birkaç konumda H.erectus ile ilgili fosiller Java adasında birkaç farklı konumda bulunmaya başlandı bunlar: Kedung brubus, Mojokerto, Sangiran, Ngandong, Sambungmacon ve Ngawi'dir. 1920'lerde ise Çin'de özellikle Zhoukoudian başta olmak üzere fosiller bulunmaya başlandı. Bu fosillerin en popüleri [[Pekin Adamı]]'dır. Zhoukoudian dışında Gongwangling, Chenjiavo, Nanjing yakınındaki Hulu mağarası, Hexian'da birçok fosil bulunmuştur.<ref name=":0" />
 
American Journal of Physical Anthropology dergisinde yayınlanan aşağıdaki makale Türkiye'den bir örneğe yer veriyor.Araştırmaya göre, homo erectus kafatası üzerinde tüberkülozun yol açtığı kemik deformasyonları açıkça görülüyor. Böyle kemik deformasyonlarının D vitamini eksikliğine bağlı iskelet ve bağışıklık sistemi zayıflığından kaynaklandığı tıp uzmanlarınca zaten biliniyor. Bilinenler ile fosil üzerindeki buluntular ortak değerlendirildiğinde Anadolu’daki ilk insanların ekvator bölgesinden geldikleri ve siyah derili oldukları sonucu çıkarılıyor. Ekvator bölgesinden kuzey enlemlere doğru göç eden siyah derili insanların, deri yapısından dolayı vücutlarında daha az D vitamini oluştuğu, bunun da iskelet ve bağışıklık sistemlerini zayıflattığı, böylece tüberküloz dahil hastalıklara kolay yakalandıkları tezinin jeolojik geçmiş için de doğru olduğu anlaşılıyor.
 
==Afrika Kaynakça Fosilleri==
 
Afrika'da 1933 yılında Fas'ta başlayarak birçok H.erectus fosili bulundu. 1955 yılında Cezayir, 1971 yılında yine Fas'ta, 1960 yılında Tanzanya'da ve 1970 yılında Kenya'da olmak üzere birçok fosil bulundu. Bunların en popüleri Turkana gölü yakınında bulunan [[Turkana Çocuğu]]'dur.<ref name=":0" />
'''Kappelman J. Alçiçek M.C. Kazancı N. Schultz M. Özkul M. Şen Ş. 2008. First Homo erectus from Turkey and implications for migrations into temperate Eurasia. American Journal of Physical Anthropology''' 135, 110-116.http://dx.doi.org/10.1002%2Fajpa.20739
 
 
 
==Avrupa Fosilleri==
Asya ve Afrika'nın aksine Avrupa'da bulunan fosillerin H.erectusa ait olup olmadıkları çok tartışılmıştır. 1993 yılında Boxgrove İngiltere'de, İspanya Atapuerca'da, 1907 yılında Almanya Heidelber'de bulunan birçok fosilin başlarda H.erectus'a ait oldukları düşünülse de daha sonra [[Homo heidelbergensis]] olarak tanımlandırılmıştır.
 
Homo erectusun Avrupa'daki varlığı ile ilgili en ikna edici kanıt ise 1994 yılında İtalya Ceprano'da bulunan kafatası fosilidir. Bunların haricinde 1991 yılında Gürcistan'da bulunan çene fosili de önemli bir bulgudur.<ref name=":0" />
 
 
 
 
==Homo erectus ve Homo sapiens arasındaki bağ==
 
Homo erectus'un Homo sapiens'e evrimleşip evrimleşmediği veya nasıl evrimleştiği bilim dünyasında çok tartışılan ve kesinliğe ulaşamamış bir konudur. Birtakım bilim insanları Homo erectusun direkt Homo sapiense evrimleştiğini düşünürken birçok bilim insanı da Homo erectusun [[Homo heidelbergensis]] veya [[Homo rhodesiensis]]<nowiki/>e evrimleştiği ve onların da H.sapiense evrimleştiğini düşünüyor. Aynı zamanda [[Homo ergaster]] olarak da adlandırılan Afrika'daki erken H.erectus türleririn de H.sapiense evrimleşmiş olabileceği düşünülmektedir.<ref name=":0" />
 
 
==Homo erectus ve Yemek==
 
[[Homo]] Türleri ile ilgili en temel görüşlerden biri, doğu afrikada ormanların azalması sonucu erken [[Homo]] türlerinin ve öncesindeki [[Australopithecus]] türlerinin savanlarda yaşaması sonucu duruşlarının dikleşmesi, et ağırlıklı beslenme ve avcılığın gelişmesidir. Avcılığın gelişmesi sonucu sosyal ilişkiler gelişmiş, beyin daha komplex bir hal almıştır. Daha sonra H.erectus ateşi kullanmayı keşfetmiş ve H.erectus ve sonrasındaki [[Homo heidelbergensis]] gibi türler de ateşi avlanmak için kullanmışlardır. H.erectus bireylerinin de diğer [[Homo]] türleri gibi bolca et ile beslendikleri ve avcılık için alet kullandıkları da bilinmektedir ancak diyetlerinin çoğunu bitki ve meyveler oluşturuyordu.<ref>https://www.annualreviews.org/doi/abs/10.1146/annurev.anthro.35.081705.123153</ref>
== Kaynakça ==
 
[[Kategori:Homo erectus| ]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Homo_erectus" sayfasından alınmıştır