Apse: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0 |
Bilgi ve kaynak eklendi |
||
1. satır:
[[Dosya:Abszess.jpg|thumb|Apse]]
'''Abse (apse; abscess; ''abscessus''),''' irinli yangı bölgesinde doku erimesi vardır, oluşan boşluğu irin doldurur. Genellikle piyojen bakterilerin neden olduğu fokal bir yangı türüdür.<ref name=":0">Tahsinoğlu M, Çöloğlu AS, Erseven G. Dişhekimleri için Genel Patoloji, Altın Matbaacılık, İstanbul, 1981</ref><ref name=":1">Kumar V, Abbas AK, Aster JC. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease. 9th edt., Elsevier Saunders, Philadelphia, 2015</ref><ref name=":2">Goljan EF. Rapid Review Pathology. 5th edt., Elsevier, Philadelphia, 2019</ref>
Nötrofillerden kökenli proteolitik enzimlerin dokuları eritir. Oluşan boşluğun içini canlı ve ölü polimorflar, ödem sıvısı, fibrin, bakteriler, erimiş doku artıkları ([[Nükleik asit|nükleik asid]]<nowiki/>ler, [[Lipit|lipid]]<nowiki/>ler) ile çeşitli maddeler doldurur. Yeni oluşan absenin (akut abse) henüz belirli bir çeperi yoktur, sınırları da düzenli değildir. Bir süre sonra [[granülasyon dokusu]]<nowiki/>ndan yapılı bir çeper meydana gelir (''piyojen membran''). Piyojen, yani ''irin doğuran'' denilmesinin nedeni granülasyon dokusundaki kapiller ağından abse odağına doğru binlerce polimorfun çıkmasıdır. Abseyi besleyen piyojen membran bir yandan da absenin genişlemesini önlemeye çabalar. Bir süre sonra abse sınırları daha düzenli hale gelir, yuvarlaklaşır. Piyojen membrandaki granülasyon dokusunun nedbeleşmesiyle (sikatrisleşme) katı bir çeper ortaya çıkar ''(kronik abse).<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" />''
Abse tek veya çok sayıdadır. Ancak mikroskopla görülebilecek kadar küçük olabildiği gibi, çapı 10 cm’yi geçecek kadar büyük olanları da vardır. Küçük ve çok sayıda abseler [[piyemi]]<nowiki/>de ''(pyemia)'' görülür. Bunlara ''“piyemik abseler”'' denir.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" />
=== Absenin sonuçları ===
* Oldukça küçük bir absede etken kısa zamanda ortadan kaldırılırsa irinli boşluğu [[granülasyon dokusu]] doldurur ve yerinde nedbe (sikatris) bırakarak iyileşir.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" />
* Daha büyük bir absede etken ortadan kaldırıldıktan sonra irinli boşluk fibröz kapsülle çevrilir. Abse içindeki maddelerin büyük bir kısmı rezorbe olur. Geriye içi sarımtırak renkte steril sıvı ile dolu [[kist]]<nowiki/>ik bir boşluk kalır.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" />
=== '''''Absenin komplikasyonları''''' ===
Komplikasyonların gücünde absenin büyüklüğü, sayısı ve özellikle yeri önemlidir. Bazı komplikasyonları şunlardır;<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" />
* ''[[Piyemi]] ve [[sepsis]]:'' Absedeki etkenler kan ve lenf yolu ile yayılabilir (piyemik abse, septik şok).
* ''Basınç:'' Bazı lokalizasyonlarda absenin kendisinin ve perifokal ödemin yaptığı hacim artışı çok tehlikelidir. Özellikle beyin absesinde kafaiçi (intrakraniyal) basıncın artması ölümcül olabilir.
* ''Fistül:'' Etkenin/absenin ortadan kaldırılamadığı durumlarda lezyon büyür ve fistülleşebilir. Abse olgusunda önemli bir fenomendir.
=== Absenin fistülleşmesi ===
Abse içindeki nekrotik hücreler ayrışır, büyük moleküller parçalanır ve çok sayıda küçük molekül ortaya çıkar. Absedeki kolloidal madde artışı [[Osmotik basınç|osmotik basınc]]<nowiki/>ın yükselmesine neden olur. Abse çeperi semipermeabl ''(yarı geçirgen)'' bir [[membran]]<nowiki/>dır. Osmotik basınç yükseldikçe abseyi kuşatan dokulardan sıvı akımı başlar. Abse alanında giderek biriken sıvı buradaki [[Ödem|hidrostatik basınc]]<nowiki/>ını arttırarak çeperi gerer ve sonunda zayıf bir yerden patlatır. Abse dışına çıkan irin dokular arasında en az dirençle karşılaştığı yerlerden kendisine yol açarak vücut yüzeyine ulaşır. Absenin delinmesiyle meydana gelen ve irini vücut yüzeylerinden birine boşaltan bu kanala ''“fistül”'' denir. Fistülün yönünde yerçekiminin etkisi önemlidir.
Fistüldeki akım ''(drenaj)'' irinle birlikte etkenin dışarı atılmasını sağlar ve absenin iyileşmesine yardım eder. Fistülün deriye açılması iyi bir sonuç sayılabilir. Buna karşılık [[Akciğer zarı|plevra]], [[Karın zarı|periton]] gibi yerlere açılırsa ağır komplikasyonlar doğurur ''(empiyem).'' Bu nedenle büyük abselerin fistülleşmesine meydan vermeden ameliyatla açılarak boşaltılması ve absenin etkinliği süresince meydana gelecek yeni irinin akmasını sağlamak için buraya boru ''(dren)'' konulması uygun olur.
=== Belirtiler ===
Vücudun herhangi bir yerinde bir [[doku]] ya da [[organ]]da oluşan apse, kendini ağrı, kızarıklık ve şişikler yaparak belli eder. Bazı apseler kendiliğinden dışarı açılır ve akar. Apse`nin açılmadığı durumlarda bu işi ameliyatla yapmak gerekir.
=== Türleri ===
Sıcak ve soğuk olmak üzere ikiye ayrılır:
* ''Sıcak
* ''Soğuk
== Tedavi ==
== Kaynakça ==
== Ayrıca bakınız ==
* [[Çıban]] (furonkül)
* [[Diş apsesi|Diş absesi]]
== Dış bağlantılar ==
| |||