PKK: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Maggnesium (mesaj | katkılar) →Kürt isyanları: Yazım hatası düzeltildi Etiketler: Mobil değişiklik mobil uygulama değişikliği Android uygulaması değişikliği |
Arşiv bağlantısı eklendi |
||
32. satır:
== İsimlendirme ve telaffuz ==
[[Kürtçe]] ''Partiya Karkerên Kurdistanê'', [[Türkçe|Türkçede]] Kürdistan İşçi Partisi anlamına gelmektedir.<ref name=":11">{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.de/books?id=6MbSDwAAQBAJ&pg=PR18&dq=k%C3%BCrdistan+i%C5%9F%C3%A7i+partisi+pkk&hl=tr&sa=X&ved=2ahUKEwja74HWvt7qAhVECewKHQMFBE4Q6AEwAnoECAMQAg#v=onepage&q=k%C3%BCrdistan%20i%C5%9F%C3%A7i%20partisi%20pkk&f=false|başlık=Sebeplerinden Mücadele Yöntemlerine Etnik Ayrılıkçı Terörizm: PIRA, ETA, PKK|tarih=2017|dil=tr|yayıncı=Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.|isbn=978-605-320-567-8|ad=Cenker Korhan|soyadı=Demir}}</ref> Örgüt, Türkçe kaynaklarda bu iki kullanımı yerine büyük oranda PKK kısaltması altında ele alınır.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.sabah.com.tr/pkk-ne-demek | başlık = PKK ne demek? | erişimtarihi = 21 Temmuz 2020 | dil = tr | website = Sabah | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160821083757/https://www.sabah.com.tr/pkk-ne-demek | arşivtarihi = 21 Ağustos 2016}}</ref> Örgüt, 2002'den sonra KADEK (Kürtçe: ''Kongreya Azadî û Demokrasiya Kurdistanê'', Türkçe: ''Kürdistan Özgürlük ve Demokrasi Kongresi''), 2003'den sonra ise Kongra-Gel (Türkçe: ''Halk Kongresi'') isimlerini kullanmış olmakla birlikte, PKK kısaltması tüm bu dönemleri kapsayarak kullanılabilir.<ref>Demir, Cenker Korhan, “[https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/539888 Öğrenen Örgütler ve Terör Örgütleri Bağlamında PKK]”, Uluslararası İlişkiler, Cilt 5, Sayı 19 (Güz 2008), s. 57-88.</ref>
PKK kısaltmasının telaffuzu çeşitli ideolojik pozisyonlar ile bağdaşlaştırılmıştır. Türkçe otoritelerinin belirlediği kurallar çerçevesinde, k ünsüzü tek başına ise /e/ sesi ile beraber okunur. Buna karşın, "PKK" kısaltmasındaki "K" harflerinin /a/ sesi eklenerek "Pekaka" şekliyle okunması Türkçe yayınlarda en yaygın görülen telaffuzdur. Kısaltmanın /e/ sesi ile "Pekeke" olarak okunması genellikle örgüte duyulan sempati ile bağdaşlaştırılmıştır.<ref name=":72">{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.de/books?id=iuxlDwAAQBAJ&pg=PA256&dq=pkk+telaffuz&hl=tr&sa=X&ved=2ahUKEwj30uPuuN7qAhXM66QKHfU1B6YQ6AEwBXoECAAQAg#v=onepage&q=pkk%20telaffuz&f=false|başlık=Muhafazakar Düşünce Dergisi Sayı 35: AKADEMİDE SORUN NE?|tarih=21 Temmuz 2018|dil=tr|yayıncı=Kadim Yayın Grubu|ad=Yılmaz|soyadı=ÇOLAK}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.de/books?id=ro1LAQAAIAAJ&q=pkk+telaffuz&dq=pkk+telaffuz&hl=tr&sa=X&ved=2ahUKEwj30uPuuN7qAhXM66QKHfU1B6YQ6AEwAXoECAYQAg|başlık=Kürt sorunu|erişimtarihi=|tarih=2009|dil=Türkçe|sayfa=497|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=|isbn=|ad1=Altan|soyadı1=Tan}}</ref>
78. satır:
=== 1984-1993 ===
1984 senesiyle PKK yeni bir yapıya bürünmüştür. Dönemin Suriye hükümetinin desteği ile [[Güneydoğu Anadolu Bölgesi]]'nde [[gerilla savaşı]] yöntemlerini uygulamaya başlamıştır.<ref name=":0" /><ref>{{Web kaynağı | url = https://jamestown.org/program/the-pkk-and-syrias-kurds/ | başlık = The PKK and Syria’s Kurds | erişimtarihi = 16 Temmuz 2020 | tarih = 21 Şubat 2007 | çalışma = Publication: Terrorism Monitor Volume: 5 Issue: 3 | yayıncı = The Jamestown Foundation | arşivurl = https://web.archive.org/web/20171009180152/https://jamestown.org/program/the-pkk-and-syrias-kurds/ | arşivtarihi = 9 Ekim 2017}}</ref>
Bununla birlikte Öcalan 'Uzun süreli halk savaşı' ilan etti. 'Uzun süreli halk savaşı' 1:'stratejik savunma', 2:'stratejik dengeleme' ve 3:'stratejik saldırı' başta olmak üzere üç aşamadan ibaretti.{{kaynak belirt}} Bunun ilk aşamasının yöntemini 'Silahlı Propaganda' olarak nitelendirerek Kürdistan Kurtuluş Güçleri ([[Kürtçe]]: ''Hêzên Rizgarîya Kurdistanê'', HRK) kuruldu ve üç birlik oluşturdu:<ref name=":0" /> 'Agit' kod adılı [[Mahsun Korkmaz]] komutasındaki '14 Temmuz Silahlı Propaganda Birliği' [[Eruh]]-[[Şırnak]]-[[Pervari]] bölgesine, [[Abdullah Ekinci]] komutasındaki '21 Mart Silahlı Propaganda Birliği' [[Hakkâri]]-[[Çukurca]]-[[Şemdinli]] ve [[Ali Ömürcan]] komutasındaki '18 Mayıs Silahlı Propaganda Birliği' ise [[Van]]-[[Çatak]] bölgelerine saldıracaktı. Ancak Ali Ömürcan'ın birliği hücuma geçemedi. 15 Ağustos 1984 akşam 21:30'da [[Eruh]] ve [[Şemdinli]]'de PKK ilk büyük ölçekli silahlı eylemini gerçekleştirdi.
103. satır:
Örgüt bu dönemde sivillere yönelik saldırılarını yoğunlaştırmıştır.<ref name=":42">{{Web kaynağı|url=https://www.hrw.org/news/1999/01/20/rights-group-decries-missed-opportunity-prosecute-pkk-leader|başlık=Rights Group Decries Missed Opportunity to Prosecute PKK Leader|erişimtarihi=22 Mayıs 2020|arşivtarihi=4 Ocak 2012|arşivurl=https://web.archive.org/web/20120104050755/https://www.hrw.org/news/1999/01/20/rights-group-decries-missed-opportunity-prosecute-pkk-leader|tarih=20 Ocak 1999|çalışma=Urgent Need for an International Criminal Court Cited|yayıncı=Human Rights Watch}}</ref><ref name=":52">{{Web kaynağı|url=https://www.refworld.org/docid/3ae6a9ea0.html|başlık=No Security Without Human Rights|erişimtarihi=22 Mayıs 2020|arşivtarihi=27 Eylül 2017|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170927111825/https://www.refworld.org/docid/3ae6a9ea0.html|tarih=1 Ekim 1996|çalışma=UNHCR|yayıncı=Amnesty International}}</ref> Hem [[İnsan Hakları İzleme Örgütü]] hem de [[Uluslararası Af Örgütü]]; PKK'nın “devlet yanlısı” olduğunu iddia ettiği sivillere ve köylere karşı çok sayıda planlı sivil [[katliam]] gerçekleştirdiğini ve bunun örgütün resmi politikası olduğunu; 1992-1995 yılları arasında yapılan bu tür katliamlarda 39'u kadın, 76'sı çocuk olmak üzere 360 kişinin hayatını kaybettiğini açıklamıştır.<ref name=":42" /><ref name=":52" />
1996'da Türkiye Cumhuriyeti'nin savunma harcamalarına ayırdığı miktar bütün harcamalarının %4,2'sine kadar yükselmiştir.<ref>{{
==== Başbağlar Katliamı (1993) ====
345. satır:
Örgüt 1970’li yıllarda kurulmasına rağmen silahlı eylemlerine 1980’li yıllarda başlamıştır. Bazı iddialara göre silahlı eylemlere başlamasının arkasında [[KGB]] vardır.<ref name=":02">{{Web kaynağı|url=https://web.archive.org/web/20080613160457/http://www.globalpolitician.com/23436-terror-russia|başlık=Roots of Islamic Terrorism: How Communists Helped Fundamentalists|erişimtarihi=20 Mayıs 2020|arşivtarihi=23 Mayıs 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200523171456/https://web.archive.org/web/20080613160457/http://www.globalpolitician.com/23436-terror-russia|yazarlar=Antero Leitzinger|tarih=9 Kasım 2007|çalışma=|yayıncı=Global Politician}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books?id=UIBzCC0c2McC&pg=PA500&lpg=PA500&dq=kgb+and+ocalan&source=bl&ots=AmWWrBLDFP&sig=ACfU3U30dsvBEKKof3vKEOSJnxlalOK71g&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi4sMbxpMLpAhXxwqYKHdIXDcsQ6AEwBnoECAoQAQ#v=onepage&q=ocalan&f=false|başlık=Terrorism, 1992-1995: A Chronology of Events and a Selectively Annotated Bibliography|erişimtarihi=20 Mayıs 2020|yazarlar=Edward F. Mickolus, Susan L. Simmons|tarih=1997|dil=İngilizce|sayfa=499-502|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=ABC-CLIO|isbn=9780313304682}}</ref><ref name=":12">{{Dergi kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books?id=dUjSDwAAQBAJ&pg=PA617&lpg=PA617&dq=Alexander+Litvinenko+says+PKK%27s+%C3%96calan+was+trained+by+KGB-FSB&source=bl&ots=G4Tzx2vqRr&sig=ACfU3U3MrFNp5Crsl23DjXDOE_a7W_NRiA&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwidjp2MpsLpAhUc6KYKHctEAQAQ6AEwAHoECA0QAQ#v=onepage&q=Alexander%20Litvinenko%20says%20PKK's%20%C3%96calan%20was%20trained%20by%20KGB-FSB&f=false|başlık=The History of White People: From The Caucasus Mountains To North America|erişimtarihi=20 Mayıs 2020|tarih=22 Şubat 2020|çalışma=S.617|yayıncı=Hamma Mirwaisi}}</ref>
10 Kasım 1980'de PKK, [[ASALA]] örgütü ile beraber [[Strasbourg|Strazburg]]'da bulunan Türk konsolosluğunu karşı bombalı saldırı düzenlemiş ve bunu "verimli işbirliklerinin" başlangıcı olarak kabul etmişlerdir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://web.archive.org/web/20070930033518/http://www.tkb.org/Incident.jsp?incID=2735 | başlık = ARMENIAN SECRET ARMY FOR THE LIBERATION OF ARMENIA (ASALA) AND KURDISTAN WORKERS' PARTY (PKK) ATTACKED DIPLOMATIC TARGET (NOV. 10, 1980, FRANCE) | erişimtarihi = 18 Temmuz 2020 | tarih = 4 Mart 2001 | çalışma = | yayıncı = MIPT Terrorism Knowledge Base | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200809173247/https://web.archive.org/web/20070930033518/http://www.tkb.org/Incident.jsp?incID=2735 | arşivtarihi = 9 Ağustos 2020}}</ref> Bununla beraber; ASALA’nın 1983 yılında silahlı gücünü kaybetmesiyle beraber, başta KGB olmak üzere [[Sovyetler Birliği|Sovyet]] yetkililerin Öcalan ve PKK mensuplarını 80’li yılların başından itibaren [[Bekaa Vadisi]]’nde eğitmeye başladığı iddia edilmektedir.<ref name=":02" /> Bekaa Vadisi aynı zamanda ASALA’nın da silahlı eğitim kamplarına ev sahipliği yapmaktadır.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books?id=NYLXJnsmgKQC&pg=PA58&lpg=PA58&dq=bekaa+valley+asala&source=bl&ots=iiz0Fk6hF5&sig=ACfU3U2rfiOYcFO4zczcpHQrBpjLJx_czg&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiZ3JzO58LpAhXqAWMBHQoZCb8Q6AEwAHoECAYQAQ#v=onepage&q=bekaa%20valley%20asala&f=false|başlık=Syria Beyond the Peace Process|erişimtarihi=20 Mayıs 2020|tarih=1996|dil=İngilizce|sayfa=58|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=Daniel Pipes|isbn=9780944029640}}</ref> 1983 yılında, Türk güvenlik güçlerinin Kuzey Irak'a yaptığı bir operasyonda; silahlı Kürt militanlar ve ASALA mensupları Türk güçlerine karşı beraber savaşmış hatta ASALA, önde gelen bir militan da dahil olmak üzere 22 üyesini kaybettiğini iddia etmiştir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://studfile.net/preview/6705621/page:9/|başlık=Criminal law|erişimtarihi=21 Mayıs 2020|arşivtarihi=23 Mayıs 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200523171502/https://studfile.net/preview/6705621/page:9/|tarih=|çalışma=Mezhdunarodny_terrorizm_i_politiko-pravovye_problemy_s_nim.pdf|yayıncı=Moscow State Law University O.E. Kutafina}}</ref><ref name=":8">{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books?id=XdJtAAAAMAAJ&q=%22Pursuing+the+just+cause+of+their+people%22+:+a+study+of+contemporary+Armenian+terrorism&dq=%22Pursuing+the+just+cause+of+their+people%22+:+a+study+of+contemporary+Armenian+terrorism&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiX9O28scPpAhUF2aYKHcLiCLEQ6AEIKjAA|başlık="Pursuing the Just Cause of Their People": A Study of Contemporary Armenian Terrorism|erişimtarihi=21 Mayıs 2020|yazarlar=Michael M. Gunter|tarih=1986|dil=İngilizce|sayfa=|sayfalar=128-129|çalışma=|yayıncı=Greenwood Press|isbn=9780313252471}}</ref><ref name=":9">{{Dergi kaynağı|url=https://www.jstor.org/stable/4327776?seq=1|başlık=The Kurdish Problem in Turkey|erişimtarihi=21 Mayıs 2020|tarih=1988|çalışma=|yayıncı=Middle East Journal}}</ref> Aynı şekilde, Ekim 1984 Kuzey Irak'ta Türk güvenlik güçlerince gerçekleştirilen saldırı sonrası yayınlanan raporlarda 250 Ermeni ASALA üyesinin Kürtler ile beraber savaştığı iddia edilmiştir.<ref name=":8" /> Yakalanıp, 1985 yılında sorgulanan PKK mensupları, duruşma sırasındaki ifadelerinde: Suriye ve Sovyetler Birliği'nin PKK'nın kurulmasında katkı sağladığını; hatta Suriye, Irak ve Lübnan'da bulunan kamplarda Suriyeliler ve Sovyetler tarafından eğitim aldıklarını öne sürmüşlerdir.<ref name=":9" /> Öte yandan, CIA<nowiki>'nın 1985 yılında yayınladığı ''Türkiye'de Kürt İsyanı'' adlı raporunda Sovyetler'in PKK'</nowiki>yı örgüt olarak desteklemediğini, hatta desteklememek için haklı sebepleri olduğu belirtilmiştir.<ref name=":10" /> Bununla beraber CIA; bazı PKK mensuplarının Sovyet eğitmenlerle bireysel olarak temas halinde olabileceğine değinmiştir.<ref name=":10" /> Aynı raporda, PKK mensuplarının Filistin'deki kamplarda Suriyeliler'in himayesinde eğitim aldığı belirtilmiştir.<ref name=":10" /> Ayrıca Suriye, başta Türkiye olmak üzere bölgeyi istikrarsızlaştırma politikası izlediği için PKK'ya destek olmaktadır.<ref name=":9" /><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books?id=6rcUCgAAQBAJ&dq=syria+helps+ocalan&source=gbs_navlinks_s|başlık=Blood and Belief: The PKK and the Kurdish Fight for Independence|erişimtarihi=21 Mayıs 2020|yazarlar=Aliza Marcus|tarih=2009|dil=İngilizce|sayfa=|sayfalar=60, 98-101|çalışma=|yayıncı=NYU Press|isbn=9780814795873}}</ref> KGB ajanı [[Karen Brutents]]’in hem ASALA hem de PKK’nın kurulma aşamasında fikir babası olduğu iddia edilmekte, iki örgütü de <nowiki>''</nowiki>[[Türk düşmanlığı|anti-Türk]]<nowiki>''</nowiki> ideolojisi ile oluşturduğu öne sürülmektedir.<ref name=":02" /> Bunlara ek olarak, eski bir [[FSB]] elemanı olan [[Aleksandr Litvinenko]], Öcalan’ın KGB ve FSB tarafından eğitildiğini beyan etmiştir.<ref name=":12" /> Litvinenko, 2006 yılında, Rusya, Rus yetkililer ve FSB hakkında yaptığı açıklamalardan sonra sığındığı [[İngiltere]]’de zehirlenerek öldürülmüştür.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.bbc.com/news/uk-19647226|başlık=Alexander Litvinenko: Profile of murdered Russian spy|erişimtarihi=20 Mayıs 2020|tarih=21 Ocak 2016|çalışma=|yayıncı=BBC News|ad=|soyadı=}}</ref>
== Taktikleri ==
525. satır:
==== Öğretmenlere saldırılar ====
PKK, özellikle 1980'lerin ikinci yarısı ve 1990'ların ilk yarısında bölgede devlet egemenliğine karşı çıkma amacıyla öğretmenlere ve diğer devlet memurlarına yönelik saldırılar düzenledi.{{kdş|Marcus|2007|ss=117-118}} 1987'den bu yana 90'dan fazla öğretmen bölgede öldürüldü.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.meb.gov.tr/belirligunler/sehitogretmenler/ | başlık = MEB - Şehit Öğretmenlerimiz Anısına | yayıncı = Milli Eğitim Bakanlığı | arşivurl = https://web.archive.org/web/20071118102854/http://www.meb.gov.tr/belirligunler/sehitogretmenler/ | arşivtarihi = 18 Kasım 2007}}</ref>{{kdş|Mango|2005|s=39}}<ref name=":5" /> Örgüt; öğretmenleri halen hedef almaktadır.<ref name=":5" /><ref name=":6" /> [[Türkiye|Türkiye Cumhuriyeti]] ile PKK arasındaki çatışmalarda toplamda 30.000'den fazla [[insan]] ölmüştür.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.nytimes.com/2007/12/27/world/middleeast/27turkey.html?_r=1&scp=1&sq=30.000+turkish&st=nyt&oref=slogin | başlık = Turkish Jets Strike Kurdish Rebels | erişimtarihi = 13 Kasım 2009 | tarih = 27 Aralık 2007 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150610235839/http://www.nytimes.com/2007/12/27/world/middleeast/27turkey.html?_r=1&scp=1&sq=30.000+turkish&st=nyt&oref=slogin | arşivtarihi = 10 Haziran 2015 | ölüurl = no }}</ref>
=== Köy boşaltmaları ve göç ===
| |||