Vikipedi

Kazakistan: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Temizleme
138. satır:
 
== Etimoloji ==
"Kazak" adı Kazakların göçebe kültürünü yansıtan bir [[Eski Türkçe]] kelime olan "gezinmek" anlamına gelir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.etymonline.com/word/cossack|başlık=cossack {{!}} Origin and meaning of the name cossack by Online Etymology Dictionary|erişimtarihi=2020-07-30|dil=en|çalışma=www.etymonline.com}}</ref> [[Farsça]] olan son eki -stan ise, "arazi" veya "yer" anlamına gelir, böylece Kazakistan kelimenin tam anlamıyla "gezginlerin ülkesi" olarak tercüme edilebilir.
[[Kazak]] sözü "sert, erkin, yiğit" manasına gelir.
 
== Tarihi ==
{{Ana madde|Kazakistan tarihi}}[[Eski Taş Çağı|Paleolitik]] dönemden bu yana Kazakistan'da yerleşim vardır.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/555831062|başlık=Early Paleolithic in South and East Asia|tarih=1978|yer=The Hague (Noordeinde 41)|yayıncı=Mouton|diğerleri=Ikawa-Smith, Fumiko, 1930-, International Congress of Anthropological and Ethnological Sciences (9th : 1973 : Chicago, Ill.)|isbn=978-3-11-081003-5|oclc=555831062}}</ref> Kazak bölgesi, karasal [[İpek Yolu|İpek Yolları]]'nın atası olan Avrasya ticareti Bozkır Rotası'nın önemli bir parçasıdır. Arkeologlar, insanların bölgenin büyük bozkırlarında ilk önce [[At|atı]] evcilleştirdiklerine inanmaktadırlar. Yakın tarih öncesi dönemlerde, [[Orta Asya]]'da muhtemelen [[Proto Hint-Avrupalılar|Proto-Hint-Avrupa]] [[Afanasiyevo kültürü]],<ref>According to Allentoft et al. (2015) and Haak et al. (2015),</ref> daha sonra [[Andronovo kültürü]]<ref>Beckwith 2009, p. 49: "Archaeologists are now generally agreed that the Andronovo culture of the Central Steppe region in the second millennium BC is to be equated with the Indo-Iranians."</ref> gibi erken [[Hint-İranlılar|Hint-İran]] kültürleri ve daha sonra [[Saka]] ve [[Massagetler]] gibi çeşitli kültürlere sahip halklar yaşamışlardır.<ref>Beckwith 2009, p. 68 "Modern scholars have mostly used the name Saka to refer to Iranians of the Eastern Steppe and Tarim Basin"</ref><ref>Dandamayev 1994, p. 37 "In modern scholarship the name 'Sakas' is reserved for the ancient tribes of northern and eastern Central Asia and Eastern Turkestan to distinguish them from the related Massagetae of the Aral region and the Scythians of the Pontic steppes. These tribes spoke Iranian languages, and their chief occupation was nomadic pastoralism."</ref> Diğer gruplar arasında ülkenin güney bölgesinde, göçebe [[İskitler]] ve [[Pers İmparatorluğu]] vardı.
{{Ana madde|Kazakistan tarihi}}
=== Çağdaş Kazakistan Öncesi Tarih ===
Çağdaş Kazakların kökenleri 1400'lü yıllara kadar gitmektedir. 1400'lü yıllarda çeşitli Türk kavimlerinin bir araya gelmesiyle [[Orta Asya]]'da yeni bir boy doğmuştur. 1400'lü yıllar öncesinde Kazak toprakları pek çok Türk devletinin kurulduğu geniş bozkır alanlarıdır.
 
=== Kazak Hanlığı ===
Kazak bozkırları dâhil Orta Asya'da Milattan Önce 5000-1200 yılları arası; [[Afanesyova]], [[Andronova Kültürü|Andrenova]] ve [[Karasuk]] kültürleri gibi kültürleri yaşamıştır. Bu devirden sonra Kazak bozkırlarında kurulan medeniyetler şöyle sıralanabilir:
{{Ana madde|Kazak Hanlığı}}
[[Sakalar]],
[[Dosya:Abylai_Khan.jpg|bağlantı=https://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Abylai_Khan.jpg|sol|küçükresim|139x139pik|[[Abılay Han]], 1771'den 1781'de kadar [[Kazak Cüzleri]]'nin hanı]]
[[Hiung-nu]],
Kumanlar, [[11. yüzyıl]]<nowiki/>ın başlarında modern Kazakistan'ın bozkırlarına geldiler, daha sonra [[Kıpçaklar]] ile birleştiler ve geniş [[Kumanlar|Kuman-Kıpçak Hanlığı]]'nı kurdular. Antik şehirler [[Taraz]] (Aulie-Ata) ve [[Türkistan (şehir)|Hazrat-e Turkestan]], [[İpek Yolu]] boyunca [[Asya]] ve [[Avrupa]]'yı birbirine bağlayan önemli yol olarak hizmet verirken, gerçek siyasi konsolidasyon sadece 13. yüzyılın başlarında [[Moğollar|Moğol]] yönetimi ile başladı. Dünya tarihinin en büyük imparatorluğu olan [[Moğol İmparatorluğu]]'na bağlı olarak idari bölgeler kuruldu. Bu idari bölgeler [[Kazak Hanlığı]] altında toplandı.
Çi-çi yönetimindeki Hiung-nular,
[[Avarlar]],
[[Göktürk Kağanlığı]],
[[Batı Göktürk İmparatorluğu]],
[[Hazarlar]] ve Bulgar Dönemi,
[[II. Göktürk Kağanlığı]],
[[Türgiş Devleti]],
Arap Akınları,
[[Karluklar]] ve [[Kimekler]],
[[Karahanlı Devleti]],
[[Oğuz Yabgu Devleti|Oğuz Yabgu]],
[[Kıpçaklar]],
[[Büyük Selçuklu İmparatorluğu]],
[[Harzemşahlar Devleti]],
Moğol Hakimiyeti,
[[Altın Orda Devleti]].
 
=== ÇağdaşSovyetler Kazakistan'ın DoğuşuBirliği ===
{{Ana madde|Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti}}Kasım 1917'de [[Sankt-Peterburg|Petrograd]]'da merkezi hükûmetin çöküşünün ardından, Kazaklar (daha sonra resmen "Kırgız" olarak anılacaktır), kısa bir özerklik dönemi ([[Alaş Otonomu]]) yaşadı. 26 Ağustos 1920'de [[Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti]] içinde [[Kırgız Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (1920-25)|Kırgız Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]] kuruldu. Kırgız ÖSSC bugünkü Kazakistan bölgesini içeriyordu, ancak idari merkezi çoğunlukla Rus nüfuslu bir [[Orenburg]] kasabasıydı. Haziran 1925'te Kırgız ÖSSC, [[Kazak Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]] olarak yeniden adlandırıldı ve idari merkezi [[Kızılorda]] kasabasına, Nisan 1927'de ise [[Almatı]]'ya taşındı.
[[Dosya:Kazakh Khanate.svg|150px|sol|thumbnail|Kazak Hanlığı'nın bayrağı]]
[[Dosya:Flag of the Kazakh SSR.svg|150px|thumbnail|sol|Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin bayrağı]]
[[Dosya:Flag of the Alash Autonomy.svg|150px|thumbnail|sol|Alaş Orda Devleti'nin bayrağı]]
 
1920'lerin ve 1930'ların sonlarında zorunlu [[kolektivizasyon]]<nowiki/>un yanı sıra geleneksel elitlerin Sovyet baskısı, kıtlık yüksek ölümlere ve huzursuzluğa yol açtı (Ayrıca bakınız: [[Kazakistan'da 1932-1933 yıllarında yaşanan kıtlık]]).<ref>{{Dergi kaynağı|url=http://zhe.stanford.edu/spring05/Kazakhstan2.pdf|başlık=The Kazakh Catastrophe|erişimtarihi=30 Temmuz 2020|arşivtarihi=3 Eylül 2006|arşivurl=https://web.archive.org/web/20060903203830/http://zhe.stanford.edu/spring05/Kazakhstan2.pdf|tarih=|çalışma=|yayıncı=Simon Ertz}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=http://monderusse.revues.org/2623?file=1|başlık=Famine in the Steppe|erişimtarihi=|arşivtarihi=16 Ekim 2015|arşivurl=https://web.archive.org/web/20151016002105/http://monderusse.revues.org/2623?file=1|yazarlar=Niccolò Pianciola|tarih=|dil=İngilizce|sayfa=|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> 1930'larda, Bazı Kazaklar, [[Moskova]]'daki [[Sovyetler Birliği hükûmeti|Sovyet hükûmeti]]<nowiki/>nin izlediği [[Sovyetler Birliği'nde siyasi baskılar|siyasi misilleme politikaları]]<nowiki/>nın bir parçası olarak idam edildi.
Çağdaş Kazakların doğuşu: [[Altın Orda Devleti]]'nin yıkılmasından sonra Deşt-i Kıpçakın batı yöresinde bulunan Türk kavimleri Nogay Han etrafında toplanarak [[Nogay Hanlığı]]'nı kurdular. Cengiz han sülalesinden olan Şeybani Ebü-lheyr han Deşti-i Kıpçakın orta kısmında Aral gölü kuzeyinde Özbek hanlığını kurdu. Deşt-i Kıpçakın güney yöresinde Cengizhan'ın Çağatay sülalesinden gelen hanlar yöneten bağımsız Moğolistan hanlığı kurulmuş idi. Daha sonra Ebü-l heyr hanlığında Canibek ve Kerey sultanlar bölücülük hareketine başladı. 1450-1465 döneminde bu iki han liderliğinde birçok boylar Ebü-l heyr han ile savaşarak, özgürlüğünü korumak için Moğolistana göç ediyor. Moğolistan hanı İsen boğa Canibek ve Kerey sultan ve onun kendini kazak adı ile anacak boylara Şu nehri ve Kozıbası dağları yöresinden uc bölgeyi ülke edinmesine izin veriyor. Daha sonra [[Kazak hanlığı]]'na dönüşen bu hanlık 1465'ten 1847'ye kadar Kırgız Bozkırlarındaki Türk kavimlerinin ortak adı oldu. [[Kazak Hanlığı]], bugünkü Kazakistan toprakları üzerinde üç parçadan oluşuyordu: [[Kazak boyları|Büyük Cüz]], [[Kazak boyları|Orta Cüz]], [[Kazak boyları|Küçük Cüz]]. Söz konusu cüzler 1771'den sonra birbirinden bağımsız hareket etmeye başladılar. 1770 sonlarında Kazak cüzleri güçlü [[Rus İmparatorluğu]] ve [[Çin]] arasındaki mücadele arasında kaldı. 1847'de Kazak hanı olan "Kenesarı Han" döneminde Ruslar, Kazak cüzleri üzerideki egemenliğini tam olarak sağladılar. 1863'te tüm [[Orta Asya]]'da bir "Turkestan Genel Valiliği" kuruldu ve bölge bölümlere ayırdı. Bu dönemde Ruslar Kazak bölgesini, "Kazak Kırgızları Hanlığı" olarak adlandırdı. 1900'lerle birlikte pek çok [[Ruslar|Rus]], Kırgız Bozkırlarına yerleşmeye başladı. 1906'da [[Orta Asya]]'yı [[Rusya]]'ya bağlayan demiryolu bitirildi.
Açlık ve siyasi sebeplerle 1912-1917 yılları arasında Rus hükûmetine karşı [[Orta Asya]]'da ayaklanma başladı. 1917'de [[Çarlık Rusya]]'da ihtilâl olması sebebiyle [[Orta Asya]]'da bağımsızlık devri yaşandı. 1917-1920 yılları arasında eski Kazak cüzleri bir araya gelerek bağımsız "[[Alaş Orda Devleti]]"ni kurdular. Hükûmet Başkanı, Alikhan Bokeikhanov, başkenti [[Semey]] olan bu devlet üç yıl yaşayabildi. 1920'den sonra Ruslar egemenliği ele geçirdiler ve bu tarihten sonra [[Sovyetler Birliği]] başladı.
 
5 Aralık 1936'da Kazak Otonom Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, [[Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti]]'nden (RSFSR) ayrıldı ve [[Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]] kuruldu.
=== Sovyetler Birliği Devri ===
1920'de [[Orta Asya]]'da [[Ruslar]] iki Sovyet Cumhuriyeti kurdular. Bugünkü Kazakistan'da kurulan cumhuriyete "[[Kırgızistan Özerk SSC]]" adını verdiler. 1925'te ise yanlış adlandırıldığı gerekçesiyle SSCB yönetimi, [[Kırgızistan Özerk SSC]] adını "[[Kazakistan Özerk SSC]]" olarak değiştirdi. İlk zamanlar [[Orenburg]] şehri de Kazakistan'a dahildi, ancak daha sonra [[Rusya]]'ya bağlandı. 1936'da Özerk ibaresi kaldırılarak "[[Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]]" kuruldu. 1924'ten 1934'e kadar tarım politikaları nedeniyle sorunlar yaşandı. Pek çok Kazak boyu, Uygur bölgesine göç etti. [[II. Dünya Savaşı]]'nda zor zamanlar geçiren ve nüfusunda büyük azalma olan [[Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Kazakistan SSC]], [[Sovyetler Birliği|SSCB]] dönemi boyunca Sovyet tarım politikalarının uygulandığı bir merkez oldu. 1990 yılında meydana gelen ekonomik krizler ve [[Sovyetler Birliği]]'nin yıkılmasından sonra 1991 yılında bağımsız olarak dünya arenasında yerini aldı.
 
=== Bağımsızlık ===
==Siyaset==
25 Ekim 1990'da Kazakistan, [[Sovyetler Birliği]] içinde bulunan bir cumhuriyet olarak kendi topraklarındaki egemenliğini ilan etti. Ağustos 1991'de Moskova'da yapılan [[1991 Sovyetler Birliği darbe girişimi|darbe girişimi]]<nowiki/>nin ardından Kazakistan, 16 Aralık 1991'de bağımsızlığını ilan ederek bağımsızlığını ilan eden son Sovyet cumhuriyeti oldu. On gün sonra ise [[Sovyetler Birliği'nin dağılması|Sovyetler Birliği dağıldı]].
{{Ana madde|Kazakistan'da siyaset}}
1991 yılında [[Sovyetler Birliği]]'nden ayrılan Kazakistan, [[Kazakistan Anayasası|anayasa]]'da üniter, laik cumhuriyet olarak tanımlanmaktadır. 1993, 1995 ve 1998 yıllarında olmak üzere üç kez [[Kazakistan Anayasası|anayasa]] değiştirmiştir. 1998 yılındaki [[Kazakistan Anayasası|anayasa]] göre Kazakistan, yasama, yürütme ve yargı organlarının bağımsız olduğu demokratik, üniter bir devlettir.
 
Kazakistan'ın komünist dönemindeki lideri [[Nursultan Nazarbayev]], ülkenin ilk [[Kazakistan cumhurbaşkanı|Cumhurbaşkanı]] oldu. 2006 yılına bakıldığında Kazakistan, [[Orta Asya]] [[Gayri safi yurt içi hasıla|GSYİH]]'sının %60'ını, öncelikle [[petrol endüstrisi]] yoluyla üretti.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://content.time.com/time/world/article/0,8599,1539999,00.html|başlık=Breaking News, Analysis, Politics, Blogs, News Photos, Video, Tech Reviews|erişimtarihi=2020-07-30|tarih=2006-09-27|dil=en-US|çalışma=Time|ad=YURI ZARAKHOVICH {{!}}|soyadı=ASTANA|issn=0040-781X}}</ref>
Cumhurbaşkanı 5 yıl için seçilir. Cumhurbaşkanı seçilebilmek için 40 yaş üzerinde olmak ve Kazakça bilmek şarttır. Seçmen yaşı ise 15'tir. Yasama yetkisi 107 milletvekilinden oluşan meclis ve 47 üyeden oluşan senatoya aittir.
 
1997'de [[Kazakistan hükûmeti|hükûmet]], Kazakistan'ın başkentini [[Almatı]]'dan başkent [[Nur-Sultan|Astana]]'ya (23 Mart 2019'da Nur-Sultan olarak yeniden adlandırıldı) taşıdı.
Ekim 1999'da yapılan seçimlerde Otan Partisi %30.9 oy alırken, [[Kazakistan Komünist Partisi]] %17.7 oranında oy almıştır. Sosyalist eğilimli Agrarnaya Partiya ([[Kazakistan Tarım Partisi|Tarım Partisi]]) %12.6, [[Kazakistan Halk Partisi]] ise %11.2 oy oranıyla meclise girebilmiştir.
 
==Siyaset==
15 Ocak 2012'de yapılan parlamento seçimlerinde ise [[Nur Otan]] oyların %80'i alarak 83 milletvekilliği kazandı. Ancak AGİT (Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı) seçimlerin yeterince demokratik olmadığını iddia etti.
{{Ana madde|Kazakistan'da siyaset}}
 
=== Siyasi sistem ===
Seçime katılan partilerden [[Nur Otan]], [[Kazakistan Komünist Halk Partisi]], [[Ak Yol|Kazakistan Demokratik Ak Yol Partisi]] %7 barajını aşarak meclise girmeye hak kazanmıştır. [[Ak Yol|Kazakistan Demokratik Ak Yol Partisi]] %7,47 oy alarak 8 milletvekili çıkarırken, [[Kazakistan Komünist Halk Partisi]] %7,19 oy oranıyla 7 milletvekilliği kazanmıştır.
{{multiple image|align=left|direction=horizantal|width=130|image1=Kassym-Jomart_Tokayev_(2020-02-01).jpg|caption1=[[Kasım Cömert Tokayev]]<br/><small>[[Kazakistan cumhurbaşkanı]]</small>|image2=Askar_Mamin_(2020-01-31).jpg|caption2=[[Askar Mamin]]<br/><small>[[Kazakistan başbakanı]]</small>}}[[Kazakistan başbakanı]]Kazakistan, [[Kazakistan Anayasası]]'nda belirtildiği gibi demokratik, laik, anayasal bir üniter cumhuriyettir. İlk [[Kazakistan cumhurbaşkanı|cumhurbaşkanı]] [[Nursultan Nazarbayev]], 1991'den 2019'a kadar başkanlık görevini yürütmüştür.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2014/02/07/yes-kazakhstan-should-change-its-name-this-map-shows-why/|başlık=Yes, Kazakhstan should change its name. This map shows why.|erişimtarihi=2020-07-30|dil=en|çalışma=Washington Post|ad=Max|soyadı=Fisher}}</ref><ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-47628854|başlık=Kazakh leader resigns after three decades|erişimtarihi=2020-07-30|tarih=2019-03-19|dil=en-GB|çalışma=BBC News}}</ref> Şu anda cumhurbaşkanı ise [[Kasım Cömert Tokayev]]'dir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.sozcu.com.tr/2019/dunya/kazakistanda-secimi-tokayev-kazandi-5083368/|başlık=Kazakistan’da seçimi Tokayev kazandı|erişimtarihi=2020-07-30|dil=tr|çalışma=www.sozcu.com.tr}}</ref> Cumhurbaşkanı, [[Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu Meclisi|meclis]] tarafından kabul edilen ve [[Kazakistan Silahlı Kuvvetleri|Silahlı Kuvvetler]] başkomutanı olarak yasayı veto edebilir. [[Kazakistan başbakanı|Başbakan]] ise bakanlar kabinesine başkanlık eder ve Kazakistan hükûmet başkanı olarak görev yapar. Kabinede üç başbakan yardımcısı ve on altı bakan vardır.
 
Kazakistan, [[Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu Meclisi|Meclis]] (alt meclis) ve [[Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu Senatosu|Senato]] (üst meclis) olmak üzere iki meclisli bir [[Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu|parlamento]]<nowiki/>ya sahiptir.<ref>{{Web kaynağı|url=http://xn--80ably6ayd.xn--80ao21a/en/republic_of_kazakhstan/kazakhstan|başlık=The Republic of Kazakhstan — Official site of the President of the Republic of Kazakhstan|erişimtarihi=2020-07-30|çalışma=Akorda.kz}}</ref>
== Kazakistan başkentlerinin kronolojisi ==
Kazakistan Cumhuriyeti'nin başkenti [[Nur-Sultan]] kentidir. Her yıl Kazakistan'da 6 Temmuz başkent günü olarak kutlanmaktadır.
 
=== Siyasi reformlar ===
1916-1920 yıllarında Kazakistan'ın ([[Alaş Orda|Alaş Orda Devleti]]) o zaman Alaş-kala denilen [[Semey|Semipalatinsk]] şehri başkentiydi.
Reformlar Haziran 2019'da [[Kasım Cömert Tokayev]]'in seçilmesinden sonra uygulanmaya başlandı. Tokayev, [[Kazakistan'daki siyasi partiler listesi|siyasi partiler]]<nowiki/>in kurulmasına yönelik bir muhalefet, kamu meclisi ve gevşeme kurallarını desteklemektedir.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.usnews.com/news/world/articles/2019-12-20/kazakhstan-to-liberalize-rules-on-protests-and-political-parties|başlık=Kazakhstan to Liberalize Rules on Protests and Political Parties|erişimtarihi=31 Temmuz 2020|tarih=20 Aralık 2019|çalışma=|yayıncı=usnews.com|ad=|soyadı=}}</ref> Bunlardan bazıları:
 
Temmuz 2019'da Kazakistan Cumhurbaşkanı, ülke vatandaşlarının tüm yapıcı taleplerine hızlı ve verimli bir şekilde cevap veren bir "dinleme durumu" kavramını açıkladı.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.atlanticcouncil.org/commentary/long-take/first-glimpses-of-tokayevs-kazakhstan/|başlık=First glimpses of Tokayev's Kazakhstan: The listening state?|erişimtarihi=2020-07-30|tarih=2019-09-17|dil=en-US|çalışma=Atlantic Council}}</ref>
[[Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti]] içinde oluşan Kırgız Özerk Cumhuriyeti'nin başkenti 1920 yılından itibaren [[Orenburg]] kenti olmuştur.
 
Diğer partilerin temsilcilerinin, bazı parlamento komitelerinde başkanlık pozisyonlarına sahip olmalarına, alternatif görüş ve görüşleri geliştirmelerine izin veren bir yasa çıkarılacaktır. Bir siyasi partiyi kaydetmek için gereken minimum üyelik eşiği 40.000'den 20.000 üyeye düşürülecek.
1925 yılında Cumhuriyet, [[Kazak Özerk Cumhuriyeti]] adını almış, başkent Ak-Meşet kentine taşınmış ve adına [[Kızılorda]] denmiştir.
 
Merkezi alanlarda barışçıl mitingler için özel yerler tahsis edilecek ve organizatörlerin, katılımcıların ve gözlemcilerin hak ve yükümlülüklerini özetleyen yeni bir yasa tasarısı çıkarılacaktır.
1929 yılında başkent [[Almatı|Alma-Ata]] kentine taşınmıştır.<ref>[http://base.consultant.ru/cons/cgi/online.cgi?req=doc;base=LAW;n=8323 AP RF sipariş 17-08-1995 g. № 1495 «Eski Sovyet Cumhuriyetlerinde başkentler ve devletlerin adları konusunda»]</ref>.
 
1936 yılında Kazakistan Özerk Cumhuriyeti [[Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti|RSFSR]] terkibinden çıkarılmış ve [[Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]] adını almıştır.
 
Kamu güvenliğini artırmak amacıyla Cumhurbaşkanı Tokayev, bireylere karşı suç işleyenlerin cezalarını güçlendirdi.
1929 yılından 1936 yılına kadar [[Almatı|Alma-Ata]] Kazak Özerk Cumhuriyeti'nin, 1936-1991 yıllarında ise [[Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]]'nin, 1991 yılından 1997 yılına kadar da Kazakistan'ın başkenti olmuştur.
 
Resmi olarak Astana 10 Aralık 1997'de Kazakistan'ın başkenti ilan edilmiştir. Kentin başkent olarak uluslararası düzeyde duyurusu ise 10 Haziran 1998 yılında gerçekleşmiştir.
 
== Coğrafya ==
Satır 217 ⟶ 194:
=== Nehirler ve Göller ===
Kazakistan’da 8500<ref name="Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu" /> [[akarsu]] bulunmaktadır. Bunların büyük bir kısmı, [[Hazar Denizi]] (sahası 374 bin kilometrekare, dünyanın en büyük gölüdür), [[Aral Denizi]] (sahası 46,64 bin kilometrekare) ve [[Balkaş Gölü]] (sahası 18,2 bin kilometrekaredir) su toplama havzalarında yer almaktadır. Ayrıca Kazakistan 48.000 civarında büyük ve küçük göllere iyedir. Ülkeyi boydan boya geçen başlıca akarsular [[Ertis]] (Kazakistan toprakları dahilinde uzunluğu 1700&nbsp;km.), [[Esil]] (1400&nbsp;km.), [[Sırderya]] (1400&nbsp;km.) ve [[Ural]] /Jayık/ - 1082 kilometredir.&nbsp;
 
== Seçimler ==
=== 2016 Genel Seçimleri ===
{| class=wikitable style=text-align:right
!Parti
!Oy
!%
!Sandalye
!+/–
|-
|align=left|[[Nur Otan]]||6,183,757||82.20||84||+1
|-
|align=left|[[Ak Yol|Kazakistan Demokratik Ak Yol Partisi]]||540,406||7.18||7||-1
|-
|align=left|[[Kazakistan Komünist Halk Partisi|Komünist Halk Partisi]]||537,123||7.14||7||-
|-
|align=left|[[Kazakistan Sosyal Demokrat Aul Partisi]]||151,285||2.01||0||0
|-
|align=left|[[Sosyal Demokrat Halk Partisi]]||88,813||1.18||0||0
|-
|align=left|[[Kazakistan Birlik Partisi|Birlik Partisi]]||21,484||0.29||0||New
|-
|align=left|Geçersiz||43,282||–||–||–
|-
|align=left|'''Toplam'''||'''7,566,150'''||'''100'''||'''98'''||'''0'''
|-
|align=left|Toplam seçmen/katılım||9,810,852||77.12<ref>{{Web kaynağı | başlık = Adam Carr | url = http://psephos.adam-carr.net/countries/k/kazakhstan/kazakhstan2012.txt | erişimtarihi = 12 Eylül 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20121011122003/http://psephos.adam-carr.net/countries/k/kazakhstan/kazakhstan2012.txt | arşivtarihi = 11 Ekim 2012 | ölüurl = no }}</ref>
|}
 
== Demografi ==
Satır 667 ⟶ 616:
|-
| colspan=19 | <small><sup>1</sup> Karakalpaklar hariç; Kaynak:.<ref>{{Web kaynağı | url = http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_26.php | başlık = Äåìîñêîï Weekly - Ïðèëîæåíèå. Ñïðàâî÷íèê ñòàòèñòè÷åñêèõ ïîêàçàòåëåé. | yayıncı = | erişimtarihi = 18 Mart 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160428093733/http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_26.php | arşivtarihi = 28 Nisan 2016 | ölüurl = no }}</ref> <sup>2</sup> Kaynak:.<ref>{{Web kaynağı | url = http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_39.php | başlık = Äåìîñêîï Weekly - Ïðèëîæåíèå. Ñïðàâî÷íèê ñòàòèñòè÷åñêèõ ïîêàçàòåëåé. | yayıncı = | erişimtarihi = 18 Mart 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160303180806/http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_39.php | arşivtarihi = 3 Mart 2016 | ölüurl = no }}</ref> <sup>3</sup> Kaynak:.<ref>{{Web kaynağı | url = http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_59.php | başlık = Äåìîñêîï Weekly - Ïðèëîæåíèå. Ñïðàâî÷íèê ñòàòèñòè÷åñêèõ ïîêàçàòåëåé. | yayıncı = | erişimtarihi = 18 Mart 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160514094129/http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_59.php | arşivtarihi = 14 Mayıs 2016 | ölüurl = no }}</ref> <sup>4</sup> Kaynak:.<ref>{{Web kaynağı | url = http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_70.php | başlık = Äåìîñêîï Weekly - Ïðèëîæåíèå. Ñïðàâî÷íèê ñòàòèñòè÷åñêèõ ïîêàçàòåëåé. | yayıncı = | erişimtarihi = 18 Mart 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160303195009/http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_70.php | arşivtarihi = 3 Mart 2016 | ölüurl = no }}</ref> <sup>5</sup> Kaynak:.<ref>{{Web kaynağı | url = http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_79.php | başlık = Äåìîñêîï Weekly - Ïðèëîæåíèå. Ñïðàâî÷íèê ñòàòèñòè÷åñêèõ ïîêàçàòåëåé. | yayıncı = | erişimtarihi = 18 Mart 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160303204913/http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_79.php | arşivtarihi = 3 Mart 2016 | ölüurl = no }}</ref> <sup>6</sup> Kaynak:.<ref>{{Web kaynağı | url = http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php | başlık = Äåìîñêîï Weekly - Ïðèëîæåíèå. Ñïðàâî÷íèê ñòàòèñòè÷åñêèõ ïîêàçàòåëåé. | yayıncı = | erişimtarihi = 18 Mart 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20161026030201/http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php | arşivtarihi = 26 Ekim 2016 | ölüurl = no }}</ref> <sup>7</sup> Kaynak:<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C%20%D1%80%D1%83%D1%81.pdf |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=9 Mart 2011 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20110723084204/http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C%20%D1%80%D1%83%D1%81.pdf |arşivtarihi=23 Temmuz 2011 |ölüurl=yes }}</ref></small>
|}
 
=== Başka Ülkelerdeki Kazaklar ===
Kazakistan dışında 30'dan fazla ülkede [[Kazaklar]] yaşamaktadır (Kazakistan'da 11.000.000, diğer ülkelerde 5.000.000).
 
== Rusya Federasyonu'ndaki Kazak Türkleri ==
{{Ana madde|Rusya'daki Kazaklar}}
Rusya Federasyonu'nda 1 310 000 Kazak Türk'ünün yaşadığı ve bunların %70 oranı da köylerde yerleşmiştir. Çoğu Rusya ve Kazakistan arası sınırına yakın yerlerdedir. 12 bölgede yoğundurlar. Bunlar - Altay, Astrahan, Orenburg, Samara, Korgan, Şelebi, Ombı, Sarıtav (Сарытау), Volgograd, Novosibir ve Tümen bölgeleridir. Ayrıca Moskova, Sant- Peterborg, Tataristan, Kalmak ülkesi ve Rusya'nın başka yerlerinde de yaşamaktadırlar.
1999 yılının başında Rusya Federasyonu'nda yaşayan Kazak Türklerinin hakkında şöyle bilgiler verilmiştir:
{| class="standard"
|-
! Bölge || Sayısı
|-
|[[Astrahan Oblastı]] || style="text-align:right;" |135.000
|-
|[[Orenburg Oblastı]] || style="text-align:right;" |115.000
|-
|[[Volgograd Oblastı]] || style="text-align:right;" |46.000
|-
|[[Çelyabinsk Oblastı]] || style="text-align:right;" | 34.000
|-
|[[Altay Krayı]] || style="text-align:right;" | 24.000
|-
|[[Kurgan Oblastı]] || style="text-align:right;" | 19.000
|-
|[[Tümen Oblastı]] || style="text-align:right;" | 18.000
|-
|[[Samara Oblastı]] || style="text-align:right;" | 16.000
|-
|[[Novosibirsk Oblastı]] || style="text-align:right;" | 14.000
|-
|[[Moskova]] || style="text-align:right;" | 10.000
|-
|[[Sankt-Peterburg]] || style="text-align:right;" | 8.000
|-
|[[Hantı-Mansi Özerk Okrugu]] || style="text-align:right;" | 4.000
|-
|[[Tomsk Oblastı]] || style="text-align:right;" | 2.000
|-
|[[Sahalin Oblastı]] || style="text-align:right;" | 1.000
|}
 
Satır 720 ⟶ 629:
== Ayrıca bakınız ==
{{Portal|Kazakistan}}
* [[Kazakistan'ın idari demografisiyapılanması]]
* [[Kazakistan'daın internetilçeleri]]
* [[Kazakistan'da siyaset]]
* [[Kazpost]]
* [[Kazakistan'da medya]]
* [[Kazakistan'da telekomünikasyon]]
* [[Kazakistan'da ulaşım]]
*[[Kazakistan'ın idari yapılanması]]
 
== Kaynakça ==
{{kaynakça}}
 
;
;Ek okumalar
{{Kaynak başı|colwidth=60em}}
* {{Kitap kaynağı|başlık=Uneasy Alliance: Relations Between Russia and Kazakhstan in the Post-Soviet Era, 1992–1997 |ilk=Mihail |son=Aleksandrov |yer=Westport, CT |yayımcı=Greenwood Press |yıl=1999 |isbn=0313309655 |postscript=<!--None--> }}.
Satır 755 ⟶ 661:
*[https://primeminister.kz/en Kazakistan Hükümeti]
*[https://egov.kz/cms/en Kazakistan Cumhuriyeti E-Hükümeti]
* [https://web.archive.org/web/20110929145154/http://www.mfa.kz/ Kazakistan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı]
* [https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-k/kazakhstan.html Chief of State and Cabinet Members]
* [http://www.stat.kz/Pages/default.aspx Kazakistan resmi istatistikleri]
;
; Kazakistan'da medya kuruluşları
;* [https://tengrinews.kz/ TengriNews haber portali]
;* [http://today.kz/ Today.KZ haber portali]
;* [http://forbes.kz/ Forbes Kazakistan]
;* [http://informburo.kz/ İnformBuro haber portali]
;* [http://www.kazakistan.kz/ Kazakistan.KZ - Türkçe Kazakistan ve Avrasya Haberleri]
;
; Genel bilgiler
* {{Vikigezgin|Kazakhstan}}
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Kazakistan" sayfasından alınmıştır