Tulum (çalgı): Revizyonlar arasındaki fark

Tulum'un bir enstrüman olarak kullanılmaya başlandığı tarih hakkında kesin bir bilgi olmamakla birlikte [[Mezopotamya]]'da ortaya çıktığı sanılmaktadır. [[Aristophanes]]'in Akharniyalılar oyunundan (MÖ 425) ve Suetonius’un imparator [[Nero]]'nun (MS 54–68) hayatını anlattığı eserinde Utricularius adlı bir tulumcunun varlığından Antik Çağ'da Akdeniz uygarlıklarınca ödünçlendiği anlaşılmaktadır<ref>The New Grove Dictionary of Musical Instruments, 1984, vol. 1, ‘Bagpipe’, Stanley Sadie (ed), pp. 99–111</ref>. [[Gayda|İskoç gaydası]]nın atası olan gayda-tulum benzeri nefesli sazların [[Antik Roma|Romalılar]] tarafından [[Mısır]], [[Anadolu]] veya [[Trakya]] üzerinden kıta [[Avrupa]]sına taşındığı teorisi bu yüzden kabul görmektedir. 17. yüzyılda bölgeye gelen [[Evliya Çelebi]] seyahatnamesinde "[[dankiyo]] tulum sazı" ve "Sazende-i dankiyo düdüğü" olarak tanımladığı enstrümanı [[Trabzon]] yakınlarında yaşayan halkın icat ettiğini bildirmiştir.<ref>Evliya Çelebi 1672 (1986), Evliya Çelebi Seyahatnamesi. Sadeleştiren T. Temel-Kıran, N. Ateş. Cilt I-II. Üçdal Neşriyat, İstanbul s. 632</ref> Bununla birlikte [[Antik Yunanca]] olup "Hayvan derisinden yapılmış torba" anlamına gelen<ref>[[Özhan Öztürk]]. Karadeniz Ansiklopedik Sözlük. Heyamola Yayıncılık. [[İstanbul]], 2005. s. 300</ref> dankiyo kelimesi bugün Trabzon'da neredeyse hiç bilinmediği gibi dini sebeplerle ya da küçükbaş hayvancılığın terkedilmesiyle unutulmuştur.<ref>[[Rumca]] konuşulan bölgelerde torba anlamında kullanılmaya devam etmektedir</ref>. [[Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi]]ne kadar Rumlar tarafından özellikle [[Maçka]] ve Kuzey [[Gümüşhane]]'de ([[Krom]], [[Santa]], [[İmera]]) yoğun olarak kullanılmaktaydı. Yine 1900 lü yıllara kadar [[Araklı]] [[Karadere]] vadisindeki [[Hemşinli]] orjinli köylerde çalınmakla beraber günümüzde sadece halk tarafından eskiden çalındığı bilinmektedir.<ref>[http://bianet.org/bianet/kultur/126841-kizirnos-un-sakli-ezgileri Bianet: Kizirnos'un Saklı Ezgileri]</ref> Bunun yanı sıra [[Bayburt (il)|Bayburt]]'un kuzeyinde yer alan ve [[Trabzon]]' a komşu olan bazı köylerde kullanılmaktadır. 1970'lere dek [[Holo]]<ref>[[Sürmene]] ve [[Çaykara]] ilçelerinin arasında kalan bölge olup buradaki köylerde günümüzde de linga Franca Rumcadır</ref> boğazı köylerinde de çalındığı bilinmekte, [[kemençe]]nin bazı parçaları çalmak için tulum gibi [[akort]] edildiğinden Trabzon [[folklor]]unda etkisi sürmektedir. [[Çayeli]] ilçesinden doğuya doğru [[Rize]]'nin [[Pazar]], [[İkizdere|İkizdere'nin Bazı Köyleri]], [[Ardeşen]], [[Çamlıhemşin]],Hemşin, [[Fındıklı]], [[Güneysu, Rize|Güneysu]] ve [[Artvin]]'in [[Arhavi]], [[Hopa]], [[Borçka]],[[Yusufeli]],[[Şavşat]],[[Meydancık]] belde [[Murgul]] ilçelerinde, [[Erzurum]]'un [[İspir]] ilçesinde ve [[Gürcistan]] sınırında geleneksel olarak çalınır. [[Artvin]]'in iç bölgelerinde [[Gürcüler]] tarafından da geleneksel enstrüman olarak kullanılmakta.Ardahan ilinin kuzeyi olan [[Posof]] ve [[Hanak]]'ta kullanılır. İç bölgelerde [[Tatos dağları]] sınırından itibaren yerini [[davul]]-[[zurna]]ya bırakmaktadır.<ref>Picken, Laurence. Folk Music Instruments of [[Türkiye]]. [[Oxford University Press]]. Londra. s. 547</ref> Tulum, [[Gümüşhane]]'de, şehir merkezinin doğusunda bulunan [[Gümüşhane|Merkez]] ilçe köylerinin genelinde davul-zurnayla beraber geleneksel çalgıdır.<ref name="sosyalbilimler.com.tr"/> Önceleri bu yörede yoğun olarak çalınmakta olan tulum günümüzde yerini daha çok davul-zurnaya bırakmıştır ancak bazı Gümüşhane köylerinde yoğun olarak kullanılmaya devam edilmektedir.