Lucius Cornelius Sulla: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
k Geniş ölçüde düzenleme yapıldı, Düzenle şablonu kaldırıldı |
||
1. satır:
{{Makam sahibi bilgi kutusu
|isim = Lucius Cornelius Sulla
Satır 6 ⟶ 5:
|makam = [[Roma Cumhuriyeti]]'nin [[Roma diktatörü|diktatör]]ü
|dönembaşı = M.Ö. 82
|dönemsonu = M.Ö. 79<ref name="Vervaet">{{Akademik dergi kaynağı | soyadı = Vervaet | yıl = 2004 | ad = Frederik Juliaan | başlık = The ''lex Valeria'' and Sulla's empowerment as dictator (82–79 BCE) | dergi = Cahiers du Centre Gustave Glotz | cilt = 15 | sayfalar = 37–84 | eissn = 2117-5624 | url = https://www.persee.fr/doc/ccgg_1016-9008_2004_num_15_1_858 | dil = [[Fransızca]] }}</ref>
|öncegelen = [[Gaius Servilius Geminus]] (M.Ö. 202'de)
|sonragelen = [[Julius Caesar|Gaius Julius Caesar]] (M.Ö. 49'da)
Satır 17 ⟶ 16:
|dönembaşı2 = M.Ö. 80
|dönemsonu2 = M.Ö. 80
|öncegelen2 =
|sonragelen2 = [[Appius Claudius Pulcher (konsül M.Ö.79)|Appius Claudius Pulcher]] ve [[Publius Servilius Vatia Isauricus (konsül M.Ö.79)|Publius Servilius Vatia]]
|doğum_tarihi = M.Ö. 138
|doğum_yeri =
|ölüm_tarihi = M.Ö. 78 (60 yaşında)
|ölüm_yeri = [[Puteoli]], [[Roma Cumhuriyeti]]
|partisi = [[Optimates]]
|eşi = ilk [[Julia Cornelia|Julia Caesaris]],
ikinci [[Aelia]], üçüncü [[Cloelia]], dördüncü [[Caecilia Metella Dalmatica|Caecilia Metella]], beşinci [[Valeria (Sulla'nın karısı)|Valeria]] |çocukları = Lucius Cornelius Sulla,
Cornelia, [[Faustus Cornelius Sulla]], Cornelia Fausta, [[Cornelia Postuma]] |dini = [[Antik Roma'da din|Roma paganizmi]]
}}
'''Lucius Cornelius Sulla Felix''' ([[Latince]]: <small>L·CORNELIVS·L·F·P·N·SVLLA·FELIX</small>) ([[MÖ 138]]–[[MÖ 78]])
== Yaşamı ==
[[Dosya:Aeclanum (Ruins-03).jpg|180px|küçükresim|sol|[[MÖ 89]] yılında Sulla tarafından ele geçirilen [[Antik Roma]] şehri [[:en:Aeclanum]] ören yerinin günümüzdeki kalıntıları.]]
[[MÖ 87]]'de Sulla Roma'yı terk ettikten sonraki yıl konsulluğa seçilmiş olan Cinna, Sulla'nın koyduğu yeni düzeni yıkmış ve senatus aleyhine bir siyaset takibine başlamıştı. Marius ölünce yerine L. Flaccus Valerius seçilmiş ve Valerius Sulla'dan başkumandanlığı almak üzere [[Yunanistan]]'a giderken, Cinna, Sulla'nın dönüşü ile başlayacak olan iç savaş için hazırlığa başlamıştır. Bu süreçte Cinna’nın idaresinden memnun olmayan aristokratlar Sulla’nın tarafında yerlerini almışlardır. Cinna Adriyatik üzerinden geçerek Sulla’yı [[Illyria]]'da karşılamak üzere hazırlanırken 84’te Ancona’da askerleri tarafından öldürülmüştür. Diğer tarafta da Roma’da 82 yılı Consulluklarına Marius’un bu sırada 27 yaşındaki oğlu genç Marius ile Gn. Papirius Carbo seçilmişlerdir. Bu grubun tarafında da önemli kuvvetler olmasına ve Roma'ya yeni katılan vatandaşların da Marius taraftarlarını tutmasına rağmen Sulla Latium’a kadar ilerleyerek Marius’u yenerek Roma’ya girmiştir.▼
▲[[MÖ 87]]'de Sulla Roma'yı terk ettikten sonraki yıl konsulluğa seçilmiş olan Cinna, Sulla'nın koyduğu yeni düzeni yıkmış ve
Sulla, Roma’da tek hakimi olmayı başarınca yaptığı ilk iş karşı taraf yanlılarından intikam almak olmuştur. Böylece Marius taraftarları hükûmetini tutmuş olanlar vatan haini ilan edilmişler ve idam edilmeye başlanmıştır. Fakat bu hareketin sınırsız olarak uygulanması Sulla taraftarları tarafından dahi tepki çekince, ölüme mahkûm edilenlerin isimleri listeler halinde halka açık meydanlarda teşhir edilmeye başlanmış ve bunların köleler, azatlılar ve herkes tarafından öldürülmesi istenmiştir. Bu nedenle 80 senatör ile 2600 atlı sınıfı mensubu öldürülmüştür. Bu insanların köleleri Sulla tarafından azat edilmiştir. Ayrıca ölüme mahkûm edilenlerin mallarına da el konmuş ve bunlar açık arttırma ile satışa çıkarılmıştır. Bundan sonra Sulla devlet ve cemiyete yeni şeklini vermeye başlamıştır. Bir meclis kararı ile önce kendisini belli bir zaman için diktatörlüğe seçtirmiştir, amacı devlete yeni bir Anayasa ve yeni bir şekil vermektir. Diktatör Sulla, bundan sonra birçok kanunlar çıkartmış ve bunlarla gelecekte her çeşit ihtilal hareketini imkânsız kılmak ve aristokrat sınıfı hakimiyetini emniyet altına almak istemiştir.▼
▲Sulla, Roma’da tek hakimi olmayı başarınca yaptığı ilk iş karşı taraf yanlılarından intikam almak olmuştur. Böylece Marius taraftarları hükûmetini tutmuş olanlar vatan haini ilan edilmişler ve idam edilmeye başlanmıştır. Fakat bu hareketin sınırsız olarak uygulanması Sulla taraftarları tarafından dahi tepki çekince, ölüme mahkûm edilenlerin isimleri listeler halinde halka açık meydanlarda teşhir edilmeye başlanmış ve bunların köleler, azatlılar ve herkes tarafından öldürülmesi istenmiştir. Bu nedenle 80 senatör ile 2600 atlı sınıfı mensubu öldürülmüştür. Bu insanların köleleri Sulla tarafından azat edilmiştir. Ayrıca ölüme mahkûm edilenlerin mallarına da el konmuş ve bunlar açık arttırma ile satışa çıkarılmıştır. Bundan sonra Sulla devlet ve cemiyete yeni şeklini vermeye başlamıştır. Bir meclis kararı ile önce kendisini belli bir zaman için diktatörlüğe seçtirmiştir, amacı devlete yeni bir Anayasa ve yeni bir şekil vermektir. Diktatör Sulla, bundan sonra birçok kanunlar çıkartmış ve bunlarla gelecekte her çeşit ihtilal hareketini imkânsız kılmak ve aristokrat sınıfı hakimiyetini emniyet altına almak istemiştir.<ref name="Telford"/>
# Halk meclisinde Senatus’un evvelce kabul etmediği hiçbir kanuna oy verilmeyecekti. Halk Tribunluğu etmiş olanlar, artık diğer memuriyetlere giremeyeceklerdi. Bu nedenle halkın öncülüğünü yapan kimselerin daha fazla yükselmelerine mani olunmak istemiştir.▼
=== Döneminde çıkardığı başlıca kanunlar ===
[[Dosya:Augustyn mirys-sulla proscription.jpg|180px|küçükresim|sol|Sulla yasaklarının listesinin ilan edildiği, yaklaşık 1799 civarında Silvestre David Mirys (1742-1810) tarafından yapılmış bir gravür. (Tarihsel bir özet, [[Paris]], VIII.)]]
▲# Halk meclisinde
# Aynı devlet memuriyetine ancak on yıl geçtikten sonra tekrar tayin olunabilecekti. Bunda amaç bir insanın senelerce aynı memuriyette kalarak devlet içinde fevkalade bir kudret temin etmesine mani olunmak istenmiş.
# Praetor’ların sayısı 6’dan 8’e,Questorlar’ın sayısı da 20’ye çıkarıldı..
# Bundan sonra rahipler halk tarafından değil, bizzat rahip meclisleri tarafından seçileceklerdi.
#
# Bu zamana kadar yeni senatörleri tayin ve eskileri listeden silmekle vazifelendirilmiş olan Censor’luk kaldırılmış; yerine bulunan şekil şu olmuştur: Questorluk’a seçilmiş olan herkes otomatik olarak
Devlet düzenlemelerinde yapılan bu yeniliklerin manası, tam bir irtica hareketi demekti. Halk bundan böyle kanunları
[[MÖ 79]] yılında istifa ederek politikadan çekilmiş<ref name="Vervaet"/> ve herhangi bir başka görevi kabul etmemiştir.
== Politikayı bırakması ve ölümü ==
İkinci konsüllük döneminden sonra ve görevlerini tamamlandığında yapacağına söz verdiği gibi Sulla, güçlerini iade etti ve ailesiyle birlikte olmak için [[Napoli]]'ye bağlı [[Pozzuoli]] yakınındaki villasına çekildi. [[Plutarhos]], "Life of Sulla" (''Sulla'nın Hayatı'') kitabında, lüks içinde geçirilen bir hayattan emekli olduğunu belirtiyor: "[[Oyuncu|Aktris]]ler, [[arp]]istler ve [[tiyatro]] insanlarıyla bir araya gelerek, gün boyunca koltuklarda içiyordu". Sulla, bu uzak mesafeden, Roma'daki günlük siyasi faaliyetlerin dışında kaldı ama yine de politikalarının dahil edildiği birkaç müdahalesi oldu.<ref>{{ Kitap kaynağı | yazar = [[Plutarhos]] | başlık = The Life of Sulla | sayfa = 37 | dil = [[İngilizce]] }}</ref><ref name="Maximus"/>
Sulla'nın MÖ 78'de amacı anılarını ölümünden hemen önce yazmaktı. Günümüze gelen bazı parçalar, daha sonraki yazarların alıntıları olarak var olmalarına rağmen, bu anılar büyük ölçüde kaybolmuşlardır. Sulla'nın ölümüne dair çağdaş yorumlar, muhtemelen kronik olarak kullanmakta olduğu alkolden kaynaklanan karaciğer yetmezliğinden veya yırtılmış bir mide ülserinden (ağzından ani bir kanama ve ardından hiç iyileşmediği bir ateşin belirtisi nedeniyle) öldüğünü göstermektedir.<ref>Romalı filozof ve yazar [[Gaius Plinius Secundus]]'un (MS 23–79) hakkindaki yazısi: (N'H, VII,XLIV) "was not the close of his life more horrible than the sufferings which had been experienced by any of those who had been proscribed by him? His very flesh eating into itself, and so engendering his own punishment." ("hayatının yakınında, kendisi tarafından yasaklanmış olanların yaşadığı acılardan daha korkunç olmayan, kendi cezasını da beraberinde getiriyor.")</ref><ref name="Maximus">{{Kitap kaynağı | başlık = Valerius Maximus, Memorable Deeds and Sayings IX.3.8; Plutarhos, Sulla 36-37; Appian, Civil Wars I.12.105 | editör-ad = A. | editör-soyadı = Keaveney | yıl = 2005 | başlık = Sulla: the Last Republican | çeviribaşlık = Sulla: Son Cumhuriyetçi | baskı = 2. | sayfa = 175 | dil = İngilizce }}</ref> Kayıtlara, ülserin neden olduğu ve ölümüne yol açan bir solucan istilası olduğu da yazılmıştır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:abo:tlg,0007,033:36 | başlık = Plutarhos, Sulla | sayı = 36 | yayıncı = Perseus Digital Library | erişimtarihi = 20 Temmuz 2020 | dil = İngilizce }}</ref>
Roma'da yapılan [Devlet cenaze töreni|devlet cenazesi]] ([[Roma Forumu|Forum]]'da, tüm şehrin varlığında) [[14|MS 14]]'teki [[Augustus]]'unkine kadar eşsiz bir ölçekteydi. Sulla'nın naaşı şehre getirildi, emektar askerleri tarafından eşlik edilen altın bir arabada taşıncı. Başta Lucius Marcius Philippus olmak üzere, birkaç seçkin senatör tarafından hakkında konuşmalar yapıldı. Sulla'nın naaşı [[Kremasyon|yakıldı]] ve külleri (''Tanrı Mars'ın alanı'' kabul edilen) [[Campus Martius]]'taki mezarına yerleştirildi.<ref>{{Kitap kaynağı | ad = Robin | soyadı = Seager | başlık = The Cambridge Ancient History (Sulla bölümü) | cilt = IX. | baskı = 2. | yayıncı = Cambridge Üniversitesi Yayınları | yıl = 1994 | sayfa = 207 | dil = İngilizce }}</ref> Sulla'nın kendi bestesini yaptığı bir şarkı mezarının üzerine şu şekilde yazıldı: "Hiçbir arkadaşım bana hizmet etmedi ve hiçbir düşman bana yanlış davranmadı, tam olarak karşılığını vermediğim." }}<ref>{{Kitap kaynağı | başlık = Heroes of History: A Brief History of Civilization from Ancient Times to the Dawn of the Modern Age | çeviribaşlık = Tarih Kahramanları: Eski Çağlardan Modern Çağın Şafağına Kısa Bir Medeniyet Tarihi | yıl = 2001 | ad = Will | soyadı = Durant | dil = İngilizce }}</ref>
Plutarhos Sulla'nın kişisel sloganı olan [[Campus Martius]] sözünün mezarının üzerine kazılı olduğunu gördüğünü iddia ediyor. Bu kişisel sloganın anlamı 'daha iyi arkadaş değil, daha kötü düşman' idi.<ref name="Telford">{{Kitap kaynağı | ad = Lynda | soyadı = Telford | başlık = Sulla: A Dictator Reconsidered | çeviribaşlık = Sulla: Yeniden Değerlendirilen Bir Diktatör | sayfa = 199 | dil = İngilizce }}</ref>
== Dış bağlantılar ==
Satır 49 ⟶ 71:
=== Antik kaynaklar===
* {{Kitap kaynağı | yazar = [[Plutarkhos]] |
**
▲* [[Plutarkhos]] (yak. 100-200) ''Bíoi Parállêloi (Βίοι Παράλληλοι) (Paralel Yaşamlar)'', "Kitap 6: Lysandrus'un Hayatı ve Sulla'nın Hayatı". (antik Grekce)
**
▲** İng.çev. ve ed. : A.H. Clough , (1996) ''The Project Gutenberg Etext of Plutarch's Lives'' [http://www.gutenberg.org/cache/epub/674/pg674.txt] {{İng}}
* {{Kitap kaynağı | yazar = [[Appianus]]
▲** Ing.Cev. B. Perrin, (1915) ''Parallel Lives Cilt 4'' W.Heineman-Loeb Classical Library (http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E /Roman/Texts/Plutarch/ Lives/ Sulla*.html. Bill Thayer "penelope.uchicago.edu" Websitesi edisyonu] {{İng}}
**
▲* [[Appianus]], (165'ten once) ''Historia Romana (Ῥωμαικά Rhomaiká)(Roma Tarihi)'' (antik Grekce)
* {{Kitap kaynağı | yazar = [[Sallustius]]
▲** İng.Çev. (1913) "Appian:The Civil Wars", ''The Histories of Appian '' W.Heineman-Loeb Classical Library ([http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/ Roman/ Texts/Appian/ Civil_Wars/1*.html Bill Thayer "penelope.uchicago.edu" Websitesi edisyonu] {{İng}})
▲* [[Sallustius]], ''Bellum Jugurthinum (Jugurthine Savaşı)'', say.95-114 ([http://remacle.org/bloodwolf/historiens/salluste/jugurtha.htm#XCV] {{İng}})
===Modern kaynaklar===
*
*
== Kaynakça ==
▲* "Marius ve Sulla", ''janusquirinus.org'' websitesinde arka plan deneme maddesi [http://janusquirinus.org/essays/Apollo/Background/MS1.html] {{İng}}
{{Kaynakça}}
▲* "Sulla ve yasakları" ''Jerryfielden.com'' websitesinde deneme maddesi [http://www.jerryfielden.com/essays/sulla.htm] {{İng}}
{{DEFAULTSORT:Sulla, Lucius Cornelius}}
| |||