Aravaklar: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
k düzenlemeler ve imla
YBot (mesaj | katkılar)
Arşiv bağlantısı eklendi
9. satır:
=== Köken ===
[[Dosya:Arawak-Languages.png|küçükresim|Güney Amerika'da Arawakan dilleri. Kuzey Arawakan dilleri açık mavi, güney Arawakan dilleri koyu mavi renktedir.]]
Aravakan dilleri [[Orinoco|Orinoco Nehri]] vadisinde ortaya çıkmış olabilir. Daha sonra geniş bir alana yayılan diller, [[Amerikan kolonileri|Avrupalılarla temas]] anında Güney Amerika'nın en geniş dil ailesini oluşturmuştur.<ref name="Hill14">{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/?id=qb4LoGZnf-8C&pg=PA41&dq=Lokono#v=onepage&q=Lokono&f=false|başlık=Comparative Arawakan Histories: Rethinking Language Family and Culture Area in Amazonia|erişimtarihi=16 Haziran 2014|sayfalar=1–4|yer=|yayıncı=University of Illinois Press|yıl=2002|isbn=0252073843}}</ref> [[Lokono]]lar olarak da bilinen ve kendilerini Aravak olarak tanımlayan grup, günümüzde [[Guyana]], [[Surinam]], [[Grenada]], [[Jamaika]]<ref>{{Web kaynağı | url = https://jis.gov.jm/information/jamaican-history/ | başlık = The History of Jamaica | yayıncı = Government of Jamaica | arşivurl = https://web.archive.org/web/20131105105613/https://jis.gov.jm/information/jamaican-history/ | arşivtarihi = 5 Kasım 2013}}</ref> ve [[Trinidad ve Tobago]] ülkelerine yer alan kıyı bölgelerine yerleşmiştir.<ref name="Rouse5"/><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=175c4xOpLtYC&printsec=frontcover#v=onepage&q=Locono&f=false|başlık=The Indians of Central and South America: An Ethnohistorical Dictionary|erişimtarihi=16 Haziran 2014|sayfa=29|yer=|yayıncı=Greenwood|yıl=1991|isbn=0313263876}}</ref>
 
Florida Üniversitesi'nde Orta Amazon Projesi'nin (''Central Amazon Project'') kurulmasına yardımcı olmuş antropolog Michael Heckenberger ve ekibi, bölgede kompleks bir kültürün göstergesi olan; ayrıntılı seramik işleri, halkalı köyler, yükseltilmiş tarlalar, büyük höyükler ve bölgesel ticaret ağlarına ilişkin kanıtlar bulmuştur. Ayrıca [[terra preta]] ismi verilen, toprağa [[odun kömürü]] eklenmesiyle elde edilen ve verimliliğinin artıran çeşitli teknikler kullanarak toprağı değiştirdiklerine dair kanıtlar vardır. Heckenberger'e göre, çanak çömlek ve diğer kültürel özellikler, bu insanların Aravakan dil ailesine ait dilleri konuştuğunu göstermektedir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|başlık=Uncovering the Arawacks|yazarlar=Tennesen|tarih=Eylül–Ekim 2010|sayı=5|sayfalar=51–52, 54, 56|çalışma=Archaeology|cilt=63}}</ref>
16. satır:
 
=== Avrupalılar ile temas ===
Taíno halkı, Avrupalılarla ilk karşılaşan Yerli Amerikalılar arasındaydı. [[Kristof Kolomb|Christopher Columbus]], 1492'de ilk yolculuğunda birden fazla ada ve şefliği ziyaret etmiş ve bunu 1493'te [[Hispanyola|Hispanyola'da]] yer alan ve Amerika'daki ilk kalıcı [[İspanyol İmparatorluğu|İspanyol]] yerleşimi olan [[La Navidad]]'ın kurulması izlemiştir.<ref name=":0">{{Web kaynağı | url = http://gsp.yale.edu/case-studies/colonial-genocides-project/hispaniola | başlık = Hispaniola &#124; Genocide Studies Program | erişimtarihi = 19 Ocak 2017 | dil = en | çalışma = gsp.yale.edu | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151005003642/http://gsp.yale.edu/case-studies/colonial-genocides-project/hispaniola | arşivtarihi = 5 Ekim 2015}}</ref> İspanyollar ve Taino arasındaki ilişkiler ilerleyen dönemlerde kötü bir hal almıştır. Alt kademe Taino şeflerinden bazıları kaşiflere doğaüstü bir köken vermiş, Tainolar kaşiflerin insan eti tüketen yeraltı dünyasıyla ilişkili efsanevi varlıklar olduğuna inanmıştır. Bu nedenle Tainolar, La Navidad'ı yakıp 39 adamı öldürmüştür.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Destruction of the Taino|sayfalar=51–56|yer=|yayıncı=|yıl=1992|isbn=}}</ref> Hem Aravak hem de Karib ve Tupinamba gibi diğer Amerikan Yerlisi gruplar arasında, insanların savaş ganimeti olarak alınması ve savaş esirlerinin ritüelistik [[Yamyamlık|yamyamlığa]] tabi tutulması hakkında kanıtlar vardır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://www.persee.fr/doc/jsa_0037-9174_1984_num_70_1_2239|başlık=Carib cannibalism. The historical evidence|yazarlar=Whitehead|tarih=20 Mart 1984|sayı=1|sayfalar=69–87|çalışma=Journal de la Société des Américanistes|yayıncı=|cilt=70}}</ref>
 
La Isabella'nın kurulması ve adadaki altın yataklarının keşfiyle, [[Hispanyola|Hispanyola'daki]] İspanyol yerleşimci nüfusu önemli ölçüde büyümeye başladı, İspanyollardan geçmiş hastalıklar ile çatışmaların yaşanması her yıl onbinlerce Taíno'nun ölümüne yol açtı. 1504 yılına gelindiğinde, İspanyollar Hispanyola'daki Taíno şefliklerinin sonuncusunu devirdi ve adadaki koloni otoritesini sağlam bir şekilde kurdular. Sonraki on yıl boyunca İspanyol kolonicileri, Hispanyola'daki Taino halkını kölelik, katliam veya hastalıklara maruz bıraktı.<ref name=":0"/> Avrupa ile ilk temas zamanında Hispaniola'nın nüfusunun bir milyon ile birkaç yüz bin arasında olduğu tahmin edilmektedir, ancak 1514 civarında nüfus 35.000 kadar düşmüştür. 1509'da İspanyollar [[Porto Riko|Porto Riko'yu]] başarılı bir şekilde fethedip yaklaşık 30.000 Taínoyu kontrolleri altına almıştır. 1530'da Porto Riko'da 1148 Taíno hayatta kalmıştır.<ref name=":1">{{Web kaynağı | url = http://gsp.yale.edu/case-studies/colonial-genocides-project/puerto-rico | başlık = Puerto Rico &#124; Genocide Studies Program | erişimtarihi = 19 Ocak 2017 | dil = en | çalışma = gsp.yale.edu | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151218002932/http://gsp.yale.edu/case-studies/colonial-genocides-project/puerto-rico | arşivtarihi = 18 Aralık 2015}}</ref>
 
Taíno etkisi, Karayip kültürlerinin dinlerinde, dillerinde ve müziğinde görüldüğü üzere günümüzde bile hayatta kalmıştır.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.loc.gov/exhibits/exploring-the-early-americas/columbus-and-the-taino.html | başlık = Exploring the Early Americas | arşivurl = https://web.archive.org/web/20131207071520/https://www.loc.gov/exhibits/exploring-the-early-americas/columbus-and-the-taino.html | arşivtarihi = 7 Aralık 2013}}</ref> Lokono ve diğer Güney Amerika grupları sömürgeleştirmeye daha uzun süre direnmiş ve 16. yüzyıl boyunca tam İspanyol otoritesi altına girmemişlerdir. 17. yüzyılın başlarında, İngilizler ve Hollandalılarla ittifak yapmış komşu [[Kalinalar]]a (Karibler) karşı İspanyollarla ittifak kurdular.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/?id=qb4LoGZnf-8C&pg=PA41&dq=Lokono#v=onepage&q=Lokono&f=false|başlık=Comparative Arawakan Histories: Rethinking Language Family and Culture Area in Amazonia|erişimtarihi=16 Haziran 2014|sayfalar=39–42|yer=|yayıncı=University of Illinois Press|yıl=2002|isbn=0252073843}}</ref> Lokonolar, Avrupa devletleri ile ticaretten 19. yüzyılın başlarına kadar fayda sağlamış, ancak daha sonra plantasyon ekonomisinin sonun gelmesi gibi bölgede meydana gelen ekonomik ve sosyal değişimler yüzünden zarar görmüştür. Lokono nüfusu, 20. yüzyıla kadar azaldı, ancak takip eden yıllarda yeniden artış gösterdi.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=175c4xOpLtYC&printsec=frontcover#v=onepage&q=Locono&f=false|başlık=The Indians of Central and South America: An Ethnohistorical Dictionary|erişimtarihi=16 Haziran 2014|sayfalar=30, 211|yer=|yayıncı=Greenwood|yıl=1991|isbn=0313263876}}</ref>
 
=== Modern nüfus ===
[[Dosya:Tropenmuseum_Royal_Tropical_Institute_Objectnumber_60008905_Een_groep_Arowakken_en_Karaiben_in_fe.jpg|küçükresim| Aravak halkı [[Paramaribo|Paramaribo, Surinam'da]] Hollanda Valisi ile, 1880 ]]
Antiller'deki Aravakların çoğu İspanyol fethinden sonra öldü veya İspanyollar ile evlendi. Güney Amerika'da ise Aravakan dilleri konuşan gruplar, güneybatı Brezilya'dan kuzeydeki Guianas'a kadar geniş bir alanda yaşamaya devam etmektedir. Gruplar, çoğunlukla Amazon'un kuzeyindeki tropikal ormanlık alanlarda bulunurlar. Tüm Amazon yerli halklarında olduğu gibi Avrupalılar ile temas, bu gruplar arasında kültür değişikliğine ve nüfus kaybına yol açmıştır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://ss360.libraries.psu.edu.ezaccess.libraries.psu.edu/cgi-bin/ssredirpg?D=7F9&U=http%3A%2F%2Falias.libraries.psu.edu%2Feresources%2Fproxy%2Flogin%3Furl%3Dhttps%3A%2F%2Fsearch.credoreference.com%2Fcontent%2Fentry%2Fcolumency%2Farawak%2F0%3FinstitutionId%3D725 | başlık = Arawak | arşivengelli = evet}}</ref>
 
1492 ve sonrasında [[Porto Riko]], [[Bahamalar]], [[Küba]] ve [[Hispanyola|Hispanyola'ya]] (bugün [[Haiti]] ve [[Dominik Cumhuriyeti]]) gelen [[İspanyollar]], ilk seferlerinde yanlarında kadın getirmedi. Taíno kadınlarıyla ilişki yaşayan kaşiflerin ve erken kolonicilerin çoğu [[mestizo]] veya melez çocuklara sahipti. Nesiller boyunca, çok sayıda melez kişi hala kendilerini Taíno veya Lokono olarak tanımlamaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Aravaklar" sayfasından alınmıştır