Abdüllatif Suphi Paşa: Revizyonlar arasındaki fark

'''Abdüllatif Suphi Paşa''' ('''Sami Pașazade Subhi Paşa''' olarak da anılır) (d. 11 Kasım 1818, [[Tripolis, Yunanistan|Tripolis]], [[Mora Yarımadası|Mora]], - ö. 17 Ocak 1886, [[İstanbul]]). Osmanlı devlet adamı, yazar.

[[Osmanlı Devleti]]'nde Evkaf, Maarif, Ticaret ve Maliye Nâzırlığı görevlerinde bulunmuş olan Abdullatif Suphi Paşa, Osmanlı Devleti'nin ilk Maarif Nazırı (Eğitim Bakanı) [[Abdurrahman Sami Paşa]]’nın oğlu, [[Türkiye Cumhuriyeti]]'nin ilk Millî Eğitim Bakanı [[Hamdullah Suphi Tanrıöver]]'in babasıdır.

Kitaplara ve eski eserlere olan özel ilgisi ile de tanınır.<ref name=emine/> [[Sanayi-i Nefise Mektebi]] ile [[Müze-i Hümayun]] (İstanbul Arkeoloji Müzesi) onun çabaları sonucu kurulmuştur.<ref name=emine>{{dergi kaynağı|ad1=Öztürk|soyadı1=Emine|soyadı2=Kartal|ad2=Abdullah|başlık=Abdullatif Suphi Paşa'nın "Hâtem-i Şerif Hatem-i Nübüvvet Adlı Makalesinin Tahric, Transkripsiyon ve Tahlili|dergi=The Journal of Academic Social Science Studies|tarih=Güz 2016|sayı=51|sayfalar=127-137|url=http://www.jasstudies.com/Makaleler/1640604236_10-Yrd.%20Do%C3%A7.%20Dr.%20Alparslan%20KARTAL.pdf|erişimtarihi=6 Aralık 2017}}</ref>

İlk Türk romanının yazarı [[Samipaşazade Sezai]]'nin kardeşidir.

1818'de Mora'da dünyaya geldi. Babası, Mora'daki [[Cerrahilik|Cerrahi Tekkesi’nin]] şeyhi [[Abdurrahman Sami Paşa]] idi. Aile, [[Yunan İsyanı]] sırasında bir süre isyancıların elinde esir kalmış; aile reisi dedesi Nezih Bey öldürülmüştü.<ref name="yasamyapit">Okay, Cüneyd "Subhi Paşa (Sami Paşazade)" (1999) ''Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi'' C.2 s.549, İstanbul:Yapi Kredi Kültür Yayıncılık A.Ş. ISBN 975-08-18710.</ref> Rum ileri gelenlerin devreye girmesi ile babasının [[Mısır]]'a gitmesine izin verilince aile Mora'dan ayrılabilmişti<ref name=hu>{{Web kaynağı | soyadı1 = Özer | ad1 = Murat | başlık = '''"Hu" Sesleri Geliyor Eski Konaktan''' | url = http://kadimsanat.blogspot.co.uk/2009/01/hu-sesleri-geliyor-eski-konaktan.html | yayıncı = Chronicle Dergisi, Sayı 4, Yıl:2006 | erişimtarihi = 6 Aralık 2017 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20171206154935/http://kadimsanat.blogspot.co.uk/2009/01/hu-sesleri-geliyor-eski-konaktan.html | arşivtarihi = 6 Aralık 2017 | ölüurl = no }}</ref> Öğrenimini Mısır’da tamamlayan Abdüllatif Suphi, önce babasının yanında maiyet memurluğu; sonra Mısır hidivi [[Kavalalı Mehmet Ali Paşa]]'nın özel kaleminde kâtiplik yaptı. Mehmed Ali Paşa'nın teşvikiyle İbn Haldun'un tarihinin ikinci ve üçüncü kitabını Türkçeye çevirmeye başladı.<ref name=emine/>

Mısır'da hidivliğe [[I. Abbas]]'ın geçmesi üzerine 1849’da babasıyla birlikte [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'nin başkenti İstanbul'a göç etti, Osmanlı Devleti'nin hizmetine girdi. Ailesiyle [[Horhor, Fatih|Horhor’da]] bugün Tıp Tarih Enstitüsü olarak kullanılan [[Suphi Paşa Konağı|konakta]] yaşadı<ref name=hu/>.

1849'da Meclis-i Maarifi Umumiye’de ve 1854'te Meclis-i Valayi Ahkâmı Adliye üyeliklerinde bulundu. 1861 yılında Evkaf-ı Hûmayun Nazırı, 1867’de Maarif Nazırı oldu. Maarif Nazırlığı sırasında kız çocuklar için okullar açılmasına özel önem verdi, bu okullarda okutulacak müfredatı hazırladı <ref name=kizokulu>[http://aksam.medyator.com/2010/11/17/yazar/19057/gurkan_hacir/osmanli_doneminde_kizlarin_egitimi_nasildi_.html Gürkan Hacır, '''Kız Okullarının Mimarı: Abdüllatif Suphi''', ''Akşam Gazetesi, 17 Kasım 2010'']{{Ölü bağlantı|date=Nisan 2020 }}</ref>

[[II. Abdülhamit]] döneminde evkaf, maarif, maliye, ticaret nazırlıklarında bulundu.<ref name="yasamyapit"/> Ticaret Lisesi ve Sanay-i Nefise Mektebi kurulmasına öncülük yaptı. Arkeolojik eserleri [[Aya İrini|Aya İrini Kilisesi]]'nden [[Çinili Köşk]]'e naklettirdi ve ülkedeki ilk müze oluşumu olan Müze-i Hümayun'un orta binalarinin temelini attrdı.

[[Dosya:AbdullatifSuphiPasa mezari.jpg|thumbküçükresim|Abdüllatif Suphi Paşa'nın mezarı]]

15 evlilik yapan palan 25 çocuğu dünyaya geldi<ref name=hu/>. Çocuklarından en tanınanları şair ve yazar Ayetullah Bey ve Türkiye Cumhuriyetinde Millî Eğitim Bakanlığı da yapan en küçük oğlu, ünlü Türkçü siyasetçi [[Hamdullah Suphi Tanrıöver|Hamdullah Suphi Bey’dir]]; bestekâr [[Suphi Ziya Özbekkan|Suphi Ziya Bey]]'in dedesidir.

* '''Miftahu'l-İber''' (İbretler Anahtarı, 1860). [[İbn Haldun]]'un tarihinin ikinci ve üçüncü kitabının Türkçe çevirisidir. Mehmed Ali Paşa'nın teşvikiyle

* '''Tekmiletü'l-İber''' (İbretler'in Eki, 1862). İbn Haldun'un el-'İber'ine zeyil olarak telif edilmiştir. Eserde Suriye'de Selefki ve İran'daki Eşkaniyan devletleri tarihi ve sikkeleri incelenir. İstanbul'da taş baskısı olarak basılmıştır.

* '''Hakaiku'l-Kelam fi Tarihi'l-İslam''' (Çağımızın Tarihine Dair Söylenen Gerçekler, 1880). İslamiyet'in ortaya çıkışından dördüncü İslam halifesi [[Ali]]'ye kadar olan ilk dönemlerini konu edinen bir tarih kitabıdır. Yalnızca ilk cildi yayımlanabilmiştir.

* '''Risale-i Subhiyye''': Suphi Paşa'nın Nisan 1865 tarihinde Osmanlı maliyesi ve ıslahı hakkında [[Abdülaziz|Sultan Abdülaziz]]'e sunduğu bir risaledir; aynı tarihte İstanbul'da basılmıştır.