Vikipedi

Abbâsîler: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Bjelica (mesaj | katkılar)
Devriyeler
28.092 değişiklik
→‎Dış bağlantılar: kabile değil uygarlık kuran bir hanedan, zaten ana kategoride ekli
Evrifaessa Bot (mesaj | katkılar)
Botlar
63.090 değişiklik
k Bot: Kozmetik değişiklikler
100. satır:
{{Arap devletleri ve hanedanları}}
 
'''Abbâsîler''' ([[Arapça]]: '''العبّاسيّون'''; al-'Abbāsīyūn), [[Emevî hanedanı]]ndan sonra başa gelerek [[İslam Devleti]]'nin yönetimini ve [[halife]]liği beş asırdan daha uzun bir süre elinde tutan [[Müslüman]] [[Araplar|Arap]] [[hanedan]].
 
== Tarihçe ==
[[Muhammed]]'in ölümünden (632) sonra, İslam dünyasını [[Hulefa-yı Raşidin]] denilen dört halife ve ardından da [[Emevîler]] (661-750) yönetti. [[Emevîler]], [[Ali]]’nin öldürülmesinin ardından yerine [[Muaviye]] halife oldu. [[Muaviye]]'nin de ölümünün ardından hakkı olmamasına rağmen oğlu [[Yezid]] hilafeti ele geçirdi. [[Yezid]]'in hilafette hakkı yoktu çünkü babası [[Muaviye]] zamanında [[Hasan]] ile bir anlaşma yapılmış ve bu anlaşmada hilafetin saltanata dönüştürülmemesi istenmişti. Aynı zamanda sahabe olan babası [[Muaviye]], oğlunun anlaşmayı bozmamasını vasiyet etmişti. Lakin [[Yezid]] anlaşmaya uymayarak babası ölünce hilafeti ele geçirdi ve böylece hilafet saltanata dönüşmüş oldu.<ref>http://m.dinimizislam.com/detay.asp?Aid=1632</ref> Emevîlerin iktidarı Muhammed'in amcası [[Abbas bin Abdülmuttalip]]'ın soyundan gelen Abbâsîlerin, Emevî yönetimine karşı ayaklanarak 750'de halifeliği ve iktidarı ele geçirmesiyle son buldu. Bu tarihten başlayarak Abbâsîler 1258'e kadar İslam dünyasının büyük bölümüne egemen oldular.<ref>{{Kitap kaynağı|url=http://books.google.com/?id=Jskyi00bspcC&pg=PA92&dq=arab+mercenaries+song+dynasty&q|başlık=A history of Vietnam: from Hong Bang to Tu Duc|yazar=Oscar Chapuis|yıl=1995|yayıncı=Greenwood Publishing Group|sayfa=92|isbn=0313296227|erişimtarihi=28 Haziran 2010}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=http://books.google.com/?id=5LSvkQvvmAMC&pg=PA283&dq=arab+mercenaries+china&q=arab%20mercenaries%20china|başlık=The religious traditions of Asia: religion, history, and culture|yazar=Joseph Mitsuo Kitagawa|yıl=2002|yayıncı=Routledge|sayfa=283|isbn=0700717625|erişimtarihi=28 Haziran 2010}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=http://books.google.com/?id=8rhPAAAAMAAJ&dq=arab+mercenaries+song+dynasty&q=arab+mercenaries|başlık=China: a history in art|yazar=Bradley Smith, Wango H. C. Weng|yıl=1972|yayıncı=Harper & Row|sayfa=129|isbn=|erişimtarihi=28 Haziran 2010}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=http://books.google.com/?id=6SACPP8mZQ8C&pg=PA53&dq=arab+mercenaries+song+dynasty&q|başlık=Hong Kong images: people and animals|yazar=Hugh D. R. Baker|yıl=1990|yayıncı=Hong Kong University Press|sayfa=53|isbn=9622092551|erişimtarihi=28 Haziran 2010}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=http://books.google.com/?id=CqkeAAAAIAAJ&q=arab+mercenaries+china&dq=arab+mercenaries+china|başlık=China: a short cultural history|yazar=Charles Patrick Fitzgerald|yıl=1961|yayıncı=Praeger|sayfa=332|erişimtarihi=28 Haziran 2010}}</ref><ref name="Dennis Bloodworth, Ching Ping Bloodworth 2004 214">{{Kitap kaynağı|url=http://books.google.com/?id=QivwtVwq8ykC&pg=PA214&dq=arab+mercenaries+china&q=arab%20mercenaries%20china|başlık=The Chinese Machiavelli: 3000 years of Chinese statecraft|yazar=Dennis Bloodworth, Ching Ping Bloodworth|yıl=2004|yayıncı=Transaction Publishers|sayfa=214|isbn=0765805685|erişimtarihi=28 Haziran 2010}}</ref>
 
İlk Abbâsî halifesi [[Seffah (Abbasi)|Ebu'l-Abbas Seffah]] (750-754) idi. 754'te kardeşi [[Mansur (Abbasi)|Mansur]] (754-775) onun yerine geçti. Bu iki halife döneminde orduda [[Türkler|Türk]] ve [[İran]] kökenliler önemli görevler üstlendiler.<ref name="ucok">Üçok, Bahriye (1979) ''İslam Tarihi Emevîler- Abbâsîler'', Devlet Kitapları, Ankara: Millî Eğitim Basımevi (1.Basım:1968)</ref> Mansur, 762’de başkenti [[Şam]]’dan [[Bağdat]]'a taşıdı. Mansur'dan sonra sıra ile [[Mehdi (Abbasi)|Mehdi]] (775-785) ve [[Hadi (Abbasi)|Hadi]] (785-786) halife oldular. Abbâsî Devleti Mansur'un torunu [[Harun Reşid]] (786-809) döneminde en geniş sınırlarına ulaştı.<ref name="ucok"/> Harun Reşid, [[Binbir Gece Masalları]]’na konu olan görkemli saltanatını Bermeki ailesine borçluydu. Bu aileden [[Yahya bin Halid|Yahya Bermeki]] ve iki oğlu, vezir olarak Abbâsî Devleti’ni 17 yıl boyunca fiilen yönettiler.
 
Harun Reşid’in oğulları [[Emin (Abbasi)|Emin]] (809-813), [[Memun]] (813-833) ve [[Mutasım (Abbasi)|Mutasım]] (833-842) babalarının politikalarını sürdürdüler.<ref name="ucok"/> Annesi Harun Reşid'in [[Türkler|Türk]] asıllı bir cariyesinden olan Mutasım Türklerden özel bir askerî güç kurmuştur,<ref>Muir William (1922)''The Caliphate, Its Rise, Decline and Fall: Bölüm LXVII, Al-Mo'tasim and al-Wathik'': [http://www.answering-islam.de/Main/Books/Muir/Caliphate/chap67.htm] {{İng}} (Erişim tarihi: 30.8.2009)</ref> Türk unsurları yönetimde önemli görevlere getirmiştir. Daha sonra bu askeri gücün [[Bağdat]]'taki varlığı bazı huzursuzluklara neden olduğundan [[Samarra]] adıyla yeni bir kent kurdurarak devlet merkezini oraya taşıdı. 838 yılında Mutasım [[Anadolu]]'ya [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] üzerine bir sefer düzenlemiş, ordusunun bir kolu Bizans imparatoru [[Theofilos]] ve ordusunu "[[Anzin Savaşı]]" adı verilen bir çarpışmada büyük yenilgiye uğratmış, Bizans'ın ikinci büyük kenti [[Amorium]]'u kuşatıp eline geçirmiş ve Abbâsî orduları [[İznik]] kentinin yakınlarına kadar ilerlemiştir.<ref name=encyclopedia>{{Kitap kaynağı
| ad = Cyril Glasse | soyadı = Huston Smith
| yıl = 2002
118. satır:
Yerine geçen oğlu [[Vasık (Abbasi)|Vâsık]] (842-847) döneminde [[Türkler|Türk]] emirleri askerî işlerin yanı sıra yönetsel konularda daha etkili oldular.<ref name="ucok"/> Vâsık'ın ölümünden sonra Abbâsî Devleti parçalanma sürecine girdi. Abbâsî toprakları üzerinde [[Büveyhîler]], [[Tâhirîler]], [[Samânîler]], [[Şirvanşahlar|Şirvânîler]], [[Saffârîler]], [[Hamdânîler]], [[Mervânîler]], [[Mirdâsîler]], [[Ukâyliler]], [[Zengîler]], [[Karahanlılar]], [[Tolunoğulları]], [[Ihşidîler]], [[İdrisîler]], [[Murabıtlar]], [[Muvahhidler]], [[Hafsîler]], [[Aglebîler]] ve [[Fâtımîler]] gibi bağımsız devlet ve beylikler kuruldu.
 
[[İran]]'da hüküm süren [[Büveyhiler]], 945'te [[Bağdat]]'a egemen oldular. Bundan sonra Abbâsî halifeleri Büveyhilerin izniyle başta kalabildiler. Halife [[Kaim (Abbasi)|Kâim]]'in (1031-1075) çağrısı üzerine [[Büyük Selçuklu İmparatorluğu|Büyük Selçuklu Devleti]] Hükümdarı [[Tuğrul]], 1031 yılında Büveyhileri [[Bağdat]]'tan çıkardı ve Abbâsîlere yeniden saygınlık kazandırdı.
[[Dosya:Harun-Charlemagne.jpg|200px|sol|thumbküçükresim|Harun Reşid'in [[Şarlman]]'ın elçilerini kabul etmesi]]
[[Dosya:Shattering isochamend.png|200px|thumbküçükresim|sol|9. yüzyılda Abbâsî topraklarında de facto bağımsız ülkeler]]
[[Dosya:Abbasid Koran folio from Egypt.jpg|thumbküçükresim|sol|200px|Abbâsîler Dönemi'nden bir Kur'an sayfası. Sayfada [[Hac suresi]]nden bazı ayetler bulunmaktadır.]]
Ne var ki Abbâsîler bu tarihten sonra hiçbir zaman eski askeri güçlerine ulaşamadılar ve [[Mustazhir (Abbasi)|Mustazhir]] dönemindeki [[Haçlı Seferleri]] karşı başarılı olamadılar. [[Büyük Selçuklu İmparatorluğu|Büyük Selçuklu Devleti]]'nin parçalanmasıyla birlikte Abbâsîler yeniden gücünü yitirdi. [[Cengiz Han]]'ın torunu [[Hulagu]]'nun yönetimindeki [[İlhanlılar]] 1258'de [[Bağdat]]'ı yakıp yıktılar, [[Halife]] [[Mustasım Billah|Mustasım]]'ı ve yakaladıkları hanedan üyelerini öldürdüler. Böylece 508 yıllık Abbâsî Devleti son buldu. İlhanlı hükümdarı [[Hulagu Han]] Bağdat'ta içlerinde on binlerce yazma kitap olan kütüphaneleri yakıp yıktırmıştır. Geri kalan kitapları da [[Dicle Nehri]]ne attırmıştır. Eserlerin mürekkebi suya karışmış ve Dicle Nehri günlerce bulanık akmıştır.
 
129. satır:
 
== Abbâsî Sanatı ==
[[Dosya:Great Mosque of Samarra.jpg|[[Samara Ulu Camii]] minaresi.|thumbküçükresim|200px|rightsağ]]
 
[[İslam]] dininin sanata getirdiği en büyük yenilik [[cami]] mimarisidir. İslamlıkta her sınıf halkın ayrım gözetilmeden ön saflarda [[namaz]] kılabilmesi safların geniş tutulması isteği uyandırmış, bu nedenle [[kilise]]lerin aksine camilerde enine mekân tercih edilmiştir. Plan formunun ihtiyaçtan doğması gibi, [[mihrap]], [[minber]], [[minare]] türünden mimari ögeler de İslamlığın gelişmesine paralel olarak zamanla ihtiyaçtan doğmuşlardır.
147. satır:
Dönemin altınları
]]
Abbâsîler'de devletin başı [[halife]] tarafından icra edilmiş bir idari teşkilat söz konusudur. Abbâsîler ve bazı [[Müslüman]] devletlerde devlet [[memur]]luğu iki kademe şeklinde olmuştur. Bu kademelerden ilki herhangi bir [[nitelik]] ve yeterlilik şartı koşulmadan şahsi idare, uyum ve kontrole dayanmıştır. Bu tarzdaki memurlara "Erbab-ı Seyf" yani kılıç sahipleri denmekteydi. Diğer bir memurluk kademesinde ise bunun tam tersi bir durum söz konusudur. Niteliğe göre atanan memurlara ise "Erbab-ı Kalem" yani kalem sahipleri denmiştir. Bu gruba [[Osmanlı İmparatorluğu]]'nda [[İlmiye|İlmiye sınıfı]] denmiştir.<ref>''Türk-İslam Hukuk Tarihi I. cilt, Prof Dr. Halil Cin - Doç Dr. Ahmet Akgündüz, [[Timaş Yayınları]], s.228''</ref>
 
=== Merkez teşkilatı ===
153. satır:
 
==== Divanlar ====
[[Divan]] kelimesi [[Farsça]] kökenlidir fakat daha sonraları [[Arapça]]'da kullanılan bir kelime haline gelmiştir. Abbâsî devletinde divanlar en yüksek icra kurulu sayılmıştır. Zamanla da idari teşkilatın diğer bölümlerine de divan adı verilmiştir. Abbâsîler divana "Divan-üs Saltanat" ve "Divan-ül Adl" adını vermişlerdir. Vezirler, Kadil-Kutadlar ve benzeri yüksek memurlar divan kurumunun birer üyeleridir. Halifeler divan toplantılarına bazen katılır bazen de istedikleri hususi bir yerden yapılan toplantıyı seyrederdi. Divan-ı Saltanat'ın görevlerini dört başlık altında toplamak mümkündür. Birincisi: orduya mensup kişilerin alacağı ücretleri belirleyerek tahsis etmek. İkincisi: devlete ait [[vergi]] ve diğer hakların tahsili; [[haraç]], [[cizye]] ve [[maden]]ler gibi. Üçüncüsü: devlet memurlarının atanması ve azli. Dördüncüsü ise: [[Beyt-ül mal|Beytülmal]]'a yani hazineye giren ve çıkan malların denetimi. Divanda bu dört ana başlık altında [[müzakere]]ler yapılıp kararlar alınmıştır. En yüksek icra kurulu olan divanın yanında idari mahiyeti bulunan diğer divanlar da vardır.
* '''Divan-ı İnşa''': Devletin önemli ve resmi olan yazışmalarını kaleme alan bir idari bir organ olup Abbâsî halifesinin emrinde çalışır.
* '''Divan-ül Ceyş''' veya '''Divan-ü Cünd''': Askeri işlerle meşgul olan yapı. Abbasi devletinde yaşayanların ne zaman asker olacaklarını belirleyerek diğer tahsilatlarla da ilgilenir.
* '''Divan-ül Berid''': Posta ve haberleşme işleriyle ilgilenirdi. Başında "Sahib'ül Berid" denen bir memur bulunmaktaydı.<ref>''Türk-İslam Hukuk Tarihi I. cilt, Prof. Dr. Halil Cin - Doç. Dr. Ahmet Akgündüz, [[Timaş Yayınları]], s.229''</ref>
 
=== Vezirler ===
Vezirlere [[bakan]]lıklar da denir günümüzdeki [[başbakan]]lık makamına eş değerdir. Vezir kelimesi yardımcı, sığınak ve yük yüklenen gibi anlamlara gelmektedir. Vezirlik makamı ilk olarak Abbâsîler'de oluşturulmuştur. Abbâsî vezirleri halifeden sonra ülke içerisindeki en yetkili kişidir ve divanın (icranın) başıdır. [[Sadrazam|Vezirlik]] makamı da tıpkı memurluk gibi iki kısıma ayrılmıştır. Birincisi; "Vezaret-i Tefyiz"dir. Bu mevkideki vezirler halifenin tayin veya azlettiği memurlar hakkında karar alması söz konusu olmamıştır fakat halifeye ait çoğu yetkiyi kullanmıştır. Bu vezirler halife adına devleti yönettikleri için yetkileri oldukça geniş ve etkindir. Bu vezirle [[Osmanlı İmparatorluğu]]'nda [[Sadrazam|Vezir-i Azam]] denmiştir. İkinci vezirlik unvanı ise "Vezaret-i Tenfiz"dir. Bu makamdaki vezirler müstakil yetkiye sahip olmamışlardır. Halife ile halk arasında köprü rolü üstlendiğine dair görüşler mevcuttur. Bu tarzdaki vezirlere Osmanlı İmparatorluğu'na "[[Kubbealtı vezirleri|Kubbealtı Vezir]]"i denmektedir. Vezirlik makamı iki başlı bir yapı göstermesine karşın en yüksek mertebeli memurluk makamı olmuştur. İki vezirlik arasındaki farklar sadece yetki farklılığı ile sınırlı değildir. Atama ve diğer adaylıklarda da mevki farkı öne çıkmaktadır. Halk arasından Müslüman olmayanlar birincil vezirliğe tayin edilmemiştir fakat ikincil vezirliğe [[Müslüman]] olmayan kişiler de tayin edilmiştir.<ref>''Türk-İslam Hukuk Tarihi I. cilt, Prof. Dr. Halil Cin - Doç. Dr. Ahmet Akgündüz, [[Timaş Yayınları]], s.229/30''</ref>
 
=== Diğer memurluklar ===
Vezirlerden sonra haciplik (hicabet) makamı gelmektedir. "Sahib'üs Sitare" veya "Perdedar" denen hacib, Abbâsî halifesinin özel kalem müdürüdür. Halifeye bağlıdır ve nüfuz alanı geniştir. [[İslam]] peygamberi [[Muhammed]]'in soyundan gelenlere (seyidler) dair meselelere bakanlara ise "Nakib'ül Eşraf" denir ve bu kişiler devlet teşkilatında önemli bir yere sahip olmuşlardır. Nazır-ul Ceyş denen kişiler ise ordunun başındaki kumandanlardır. [[Muhtesip]]'ler, yani belediye başkanları da diğer memurluk görevleridir.<ref>''Türk-İslam Hukuk Tarihi I. cilt, Prof. Dr. Halil Cin - Doç. Dr. Ahmet Akgündüz, [[Timaş Yayınları]], s.230''</ref>
 
=== Taşra teşkilatı ===
Abbâsîler'de taşra teşkilatlarının başında [[valiler]] görev yapmıştır. İhtiyaç duyulması durumunda [[Komutan|kumandanların]], [[kadı]]ların veya belediye başkanlarının da bu görevi yürüttüğü bilinmektedir. Abbasi devleti hakimiyeti altındaki yerleri [[eyalet sistemi]] ile yönetmiş, valilere de sosyal ve siyasi kontrol görevini yüklemiştir. Abbâsîler'de eyaletlerdeki emirlik makamı ise üç şeklide ele alınmaktadır. Birincisi: genel imarettir ve tayin olduğu yerde [[Hilâfet|halifeyi]] tam yetkiyle temsil ederler. Bu emirler yani valiler, bulundukları bölgede müstakil hükümdar gibi görev yapmışlardır. İkincisi: özel imarettir ve bu makamdaki valiler sadece idari fonksiyona sahiptirler Kadıların tayin edilmesi ilde halktan alınan vergileri tahsil etme yetkileri olmamıştır. Üçüncüsü ise: cihat imaretidir, yani ordu kumandanı olarak değişik bölgelere tayin edilen valilere verilen isimdir.<ref>''Türk-İslam Hukuk Tarihi I. cilt, Prof. Dr. Halil Cin - Doç. Dr. Ahmet Akgündüz, [[Timaş Yayınları]], s.231''</ref>
 
== Bağdad Abbâsî Hâlifeleri listeleri ==
171. satır:
{{Ana madde|Abbasi Halifeleri soyağacı ve listeleri}}
 
=== Abbasi Halifeleri ecdadı ===
 
{| class="wikitable"
522. satır:
|}
 
=== Abbasi Halifeleri soyağacı ===
 
{{soyağacı/başla}}
556. satır:
{{soyağacı| | | MFT | | MTS |!| MTZ | | MTM | | | | | | |MFT=[[Mühtedî|Muhammed '''Muhtedî''']]<br />'''14.''' (869-870)|MTS=[[Muntasır (Abbasi)|Muhammed '''Muntasır''']]<br />'''11. '''(861-862)|MTZ=[[Mutaz (Abbasi)|Muhammed '''Mutazz''']]<br />'''13.''' (866-869)|MTM=[[Mutemid (Abbasi)|Ahmed '''Mutemid''']]<br />'''15.'''(870-892)}}
{{soyağacı| | | | | | | | | |!| | | | | |!| | | | | | |}}
{{soyağacı| | | MTD |-|-|-| BBB | | | | MKF | | | | | |MTD=[[Mutedid (Abbasi)|Ahmed '''Mûtedîd''']]<br />'''16.''' (892-902) | BBB=''Tâha el-Muvaffak'' bin [[Mütevekkil (Abbasi)|Câfer Mûtevekkil]] | MKF=[[Muktefi (Abbasi)|Alî '''Mûktefî"''']]<br />'''17.''' (902-908) }}
{{soyağacı| | | |)|-|-|-|.| | | | | | | |!| | | | | | |}}
{{soyağacı| | | MKD | | KHR | | | | | | MKT | | | | | |MKD=[[Muktedir (Abbasi)|Câfer '''Muktedir''']]<br />'''18.''' (908-932)|KHR=[[Kahir (Abbasi)|Muhammed '''Kahir''']]<br />'''19.'''(929)(932-934)|MKT=[[Mûstekfî (Abbasi)|Abdullâh '''Mûstekfî''']]<br />'''22.''' ''(944 – 946)''}}
594. satır:
* [[Halifeler listesi]]
 
== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}
 
* Bu madde kısmen İngilizce Wikipedia ''Abbasid Caliphate'' maddesi kaynaklıdır: [http://en.wikipedia.org/wiki/Abbasid_Caliphate] {{İng}} (Erişim tarihi: 30.8.2009)
* Bu madde kısmen Fransızca Wikipedia ''Abbassides'' maddesi kaynaklıdır: [http://fr.wikipedia.org/wiki/Abbassides] {{Fra}} (Erişim tarihi: 30.8.2009)
 
610. satır:
{{Commons kategori|Abbasid Caliphate|Abbasi Hanedanı}}
 
* Üçok, Bahriye (1979, 1.bas.:1968) ''İslam Tarihi Emevîler- Abbâsîler'', Devlet Kitapları, Ankara: Millî Eğitim Basımevi [http://kitaplar.ankara.edu.tr/dosyalar/pdf/600.pdf]
* Wellhausen, J. (çev. Fikret Işıltan) (1963) ''Arap Devleti ve Sukutu'', Ankara:Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları XLII. Online:[http://kitaplar.ankara.edu.tr/dosyalar/pdf/654.pdf]
* {{İng}} Muir, William (1922), ''The Caliphate, Its Rise, Decline and Fall'' Bölüm: LIX - LXXIX [http://www.answering-islam.de/Main/Books/Muir/Caliphate]
* {{İng}} Tabari, Muhammad bin Jarir, ''History of el-Tabari (Tarih-ul Rusul wa'l-Muluk)'' , Albany:SUNY
** Cilt 27: (İng.çev.:Williams, John Alden), The 'Abbasid Revolution A.D. 743-750/A.H. 126-132 [https://web.archive.org/web/20170218064221/https://onedrive.live.com/?authkey=%21AJVawKo7BvZDSm0&cid=E641880779F3274B&id=E641880779F3274B%21311&parId=E641880779F3274B%21274&o=OneUp] (Erişim:17.2.2017)
** Cilt 28: (İng.çev.:McAuliffe, Jane Dammen ), 'Abbasid Authority Affirmed: The Early Years of al-Mansur A.D. 753-763/A.H. 136-145 [https://web.archive.org/web/20170218065442/https://onedrive.live.com/?authkey=!AJVawKo7BvZDSm0&cid=E641880779F3274B&id=E64188 ] (Erişim:17.2.2017)
** Cilt 29:(İng.çev.: Kennedy, Hugh ) Al-Mansur and al-Mahdi A.D. 763-786/A.H. 146-169 [https://web.archive.org/web/20170218065010/https://onedrive.live.com/?authkey=%21AJVawKo7BvZDSm0&cid=E641880779F3274B&id=E641880779F3274B%21314&parId=E641880779F3274B%21274&o=OneUp ] (Erişim:17.2.2017)
** Cilt 30: (İng.çev.: Bosworth, C. E.), The 'Abbasid Caliphate in Equilibrium: The Caliphates of Musa al-Hadi and Harun al-Rashid A.D. 785-809/A.H. 169-193 [https://web.archive.org/web/20170218064440/https://onedrive.live.com/?authkey=%21AJVawKo7BvZDSm0&cid=E641880779F3274B&id=E641880779F3274B%21317&parId=E641880779F3274B%21274&o=OneUp ] (Erişim:17.2.2017)
** Cilt 31: (İng.çev.: Fishbein, Michael ), The War between Brothers: The Caliphate of Muhammad al-Amin A.D. 809-813/A.H. 193-198 [https://web.archive.org/web/20170218065548/https://onedrive.live.com/?authkey=%21AJVawKo7BvZDSm0&cid=E641880779F3274B&id=E641880779F3274B%21316&parId=E641880779F3274B%21274&o=OneUp ] (Erişim:17.2.2017)
** Cilt 32: (İng.çev.:Bosworth, C.E.), The Reunification of the 'Abbasid Caliphate: The Caliphate of al-Ma'mun A.D. 813-833/A.H. 198-218 [https://web.archive.org/web/20170218143105/https://onedrive.live.com/?authkey=%21AJVawKo7BvZDSm0&cid=E641880779F3274B&id=E641880779F3274B%21315&parId=E641880779F3274B%21274&o=OneUp ] (Erişim:17.2.2017)
** Cilt 33: (İng.çev.:Bosworth, C.E.), Storm and Stress along the Northern Frontiers of the 'Abbasid Caliphate: The Caliphate of al-Mu'tasim A.D. 833-842/A.H. 218-227 [https://web.archive.org/web/20170218063931/https://onedrive.live.com/?authkey=!AJVawKo7BvZDSm0&cid=E641880779F3274B&id=E641880779F3274B!318&parId=E641880779F3274B!274&o=OneUp ] (Erişim:17.2.2017)
** Cilt 34: (İng.çev.:Kraemer, Joel L. ), Incipient Decline: The Caliphates of al-Wathiq, al-Mutawakkil, and al-Muntasir A.D. 841-863/A.H. 227-248 [https://web.archive.org/web/20170218064217/https://onedrive.live.com/?authkey=%21AJVawKo7BvZDSm0&cid=E641880779F3274B&id=E641880779F3274B%21320&parId=E641880779F3274B%21274&o=OneUp ] (Erişim:17.2.2017)
** Cilt 35:(İng.çev.:Saliba, George ), The Crisis of the 'Abbasid Caliphate: The Caliphates of al-Musta'in and al-Mu'tazz A.D. 862-869/A.H. 248-255 [https://web.archive.org/web/20170218064219/https://onedrive.live.com/?authkey=%21AJVawKo7BvZDSm0&cid=E641880779F3274B&id=E641880779F3274B%21319&parId=E641880779F3274B%21274&o=OneUp ] (Erişim:17.2.2017)
** Cilt 36: (İng.çev.:Waines, David), The Revolt of the Zanj A.D. 869-879/A.H. 255-265 [https://web.archive.org/web/20170218065439/https://onedrive.live.com/?authkey=%21AJVawKo7BvZDSm0&cid=E641880779F3274B&id=E641880779F3274B%21321&parId=E641880779F3274B%21274&o=OneUp ] (Erişim:17.2.2017)
** Cilt 37: (İng.çev.: Fields, Philip M. ), The 'Abbasid Recovery: The War Against the Zanj Ends A.D. 879-893/A.H. 266-279 (Erişim:17.2.2017)
** Cilt 38: (İng.çev.:Rosenthal, Franz), The Return of the Caliphate to Baghdad: The Caliphates of al-Mu'tadid, al-Muktafi and al-Muqtadir A.D. 892-915/A.H. 279-302 [https://web.archive.org/web/20170218065308/https://onedrive.live.com/?authkey=%21AJVawKo7BvZDSm0&cid=E641880779F3274B&id=E641880779F3274B%21322&parId=E641880779F3274B%21274&o=OneUp ] (Erişim:17.2.2017)
 
{{Moğol istilaları (1206-1294)}}
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Abbâsîler" sayfasından alınmıştır