Aral Gölü: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0 |
Değişiklik özeti yok |
||
22. satır:
Gölün balıkçılarının ticari ve ekonomik durumunu düzeltmek adına [[Hollandalılar|Hollandalı]] bir bilim adamının ortaya attığı ilginç fikir üzerine göle, tuzlu suda yaşayan balık türleri yerleştirilmiştir. Şu an gölün balıkçılarının bazıları, örneğin; Kalkan Balığı avıyla geçinmektedir.{{kaynak belirt}}
== Jeoloji ve iklim bilim ==
Aral gölü çöküntüsü [[neojen]] (23.5-2.6 milyon yıl önce) periyodunun sonlarında meydana geldi ve oluşan oyuklar, jeolojik dönem süresince Seyhun nehrinin boşaltmasıyla kısmen suyla dolmaya başladı. pleyistosen dönemi başı ve ortasında (2.6 milyon yıl-11.700) görece kuru bir dönem geçiren Aral gölü erken holosen döneminde bu sefer de Ceyhun'un drenaj havzası oldu ve su seviyesini yükseltti. Tarih içerisinde görece kuru periyotlar geçirse de iki nehir ortaklaşa olarak sularını aral gölü'ne boşaltmıştır. 1960'lara dek Aral gölü bu nehirlerce yüksek seviyede bir su varlığında tutulmuştur. Aral gölü'nün su varlığı yıllık hatta sezonluk olarak ciddi değişimler (1-3 metre) göstermektedir zira kurak bir iklim çevresinde yer alan göl çöllerle kaplıdır. Uzun aralıklarla yüzyıllar ölçeğinden bakılırsa su seviyesi değişimleri 6 metre gibi dramatik ölçülere yaklaşmaktadır. Kışları soğuk ve yağışsız, yazları ise çöl sıcaklarıyla geçmekte ve kıt olan yağış miktarı da bahar mevsimlerinde düşmektedir. Yıllık yağış ortalaması 100 mm dolaylarındadır. 1960'lara dek Aral gölü'nün su dengesi nehirlerin iç akışı ve buharlaşma dengesi üzerine kuruluydu, ancak Sovyet endüstri hamleleri nedeniyle son 50 yılda bu döngü bozulmuştur. <ref name="a">{{web kaynağı |soyadı1=The Editors of Encyclopaedia Britannica |ad1=The Editors of Encyclopaedia Britannica |başlık=Aral Sea |url=https://www.britannica.com/place/Aral-Sea |website=Encyclopædia Britannica |yayıncı=Encyclopædia Britannica, inc.}}</ref>
== Konum ==
Satır 33 ⟶ 36:
Aral Gölü'nde irili ufaklı pek çok [[ada]] ve adacıklar vardır. Bol miktarda [[balık]] bulunur. Bilhassa sazan balığı bakımından çok zengindir. “Hazar’ı Aral’a Birleştirme Projesi” üzerinde çalışılmaktadır. Bu projeye göre, Obi Irmağı'nın suları Aral’a akıtılarak, Aral Gölü ile Hazar Denizi bir kanalla birleştirilmek istenmektedir.
== Çevresel problemler ==
Aral gölü özellikle 1960'lardaki yanlış mühendislik projeleri sebebiyle mutlak bir kurumayla karşı karşıya kaldı ve 1980'lere gelindiğinde Aral gölü, 1960'lardaki su varlığının yarısını kaybetmişti. Temel olarak gölün içilebilir özelliği ve balık çeşitliliği etklilenmeye başladı ve gölün ünlü türleri olan sazan, mersin balığı, tekir gibi balıklar yok oldu. Bugün hemen hemen endüstriyel balıkçılık aral gölü'nde bitmiştir, bu göl kıyısına yakın bazı köylerin aşamalı olarak insansızlaşmasına da sebep oldu, zira sadece balıkçılIk değil göl suyunun kuruması zaten yarı kurak iklimin iyice sert bir çöl iklimine dönmesine neden oldu. Adalarıyla ünlü olan Aral gölü'nde 1000'den fazla irili ufaklı toplam 1 hektar yüzölçümüne sahip adalar yer alır, bugün bu adalar anakarayla birleşmiştir. kuraklık sonrasıbölgedeki insansızlaşma ve adalara karadan ulaşılabilmesi nedeniyle Sovyetler Birliği soğuk savaş döneminde biyolojik pek çok deney ve silahı bu adalara kurduğu tesislerde üretmiş ve test etmiştir. Hıyarcıklı veba, Anthrax gibi mikropların deneyler sonrası bu adalara gömüldüğü ortaya çıkmıştır. 2000'lerin başında ABD'nin görevlendirdiği sağlık ekiplerince bölgede biyolojik çalışa yapılmıştır. Çevresel problemlerin belki de en keskini hala bölgeye yakın yaşayan insanlarda görülen problemlerdir. Suyu çekilen göl tabanı görece düz ve çıplak olduğu için sert rüzgarlar sonucu çökelleri çevreye kolayca dağılmaktadır. Suyundan tabana çökelen tuz ve zamanında göle ulaşmış tarım ilaçları ve gübreler artık kuruyan tabanda rüzgar erozyonuyla kasaba ve köylere ulaşmakta ve çok sayıda insan hastalık tehdidiyle yüzleşmektedir. Bölgede özellikle akciğer kanseri ve böbrek rahatsızlıkları yaygın olarak görülmektedir.<ref name="a"/>
== Resimler ==
Satır 58 ⟶ 64:
* [http://www.cnn.com/WORLD/asiapcf/9906/21/anthrax.island/ ''Anthrax 'time bomb' ticking in Aral Sea, researchers say'' - CNN's report on bioweapons dump on Vozrozhdeniya Island]
== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}
{{Denizler listesi}}
{{Kazakistan'daki göller}}
| |||