Josef Stalin: Revizyonlar arasındaki fark

'''Josef Stalin''' (asıl adı ''Yosif Visaryonoviç Cuğaşvili'') (18 Aralık 1878<ref name="doğum" />; [[Gori]], [[Tiflis|Tiflis Guberniyası]] - 5 Mart 1953, [[Moskova]]), [[Gürcüler|Gürcü]] asıllı [[Sovyet halkı|Sovyet]] [[Sovyetler Birliği Mareşali|mareşal]], devlet adamı ve [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi]] Genel Sekreteri (1922-1953). [[Vladimir Lenin]]'in ölümünden sonra Komünist Parti Genel Sekreteri olarak nüfuzunu artırdı ve 1927 yılında [[Sovyetler Birliği]]'nin lideri konumuna geldi. Başlangıçta Sovyetler Birliği'ni kolektif bir liderliğin parçası olarak yönetmesine rağmen, sonunda 1930'larda ülkenin fiili [[diktatör]]ü olma gücünü pekiştirdi. Buna karşın Grover Furr aksi iddiaların olduğunu da belirtmiş, Ekim 1937 Merkez Komitesi Genel Kurulu'nda Stalin'in yeni Sovyet Anayasası uyarınca yapılmasını önerdiği rekabetçi seçimler kolektif olarak reddedilmesine benzer olarak Stalin'in kararlarının kolektif olarak reddedildiği örnekler mevcut olduğunu ifade etmiştir.<ref>E. Bakınız Grover Furr, ''Blood Lies'', Red Star Publishers 2014, s. 254</ref> İdeolojik olarak [[Marksizm]]in Leninist yorumuna adanmış bir [[Komünizm|komünist]] olan Stalin bu fikirleri [[Marksizm-Leninizm]] olarak resmileştirirkenresmî leştirirken, kendi politika ve uygulamaları [[Stalinizm]] olarak tanımlanmaya çalışılsa da Stalin bizzat bu tanımlamaya karşı çıkmıştır.<ref>Simon Sebag Montefiore, Stalin: The Court of the Red Tsar. Knopf,2004 s. 164</ref> Kendisine verilen lakaplardan biri [[Gürcüce|Gürcü dilinde]] "Çivi" anlamına gelen "Koba"dır.{{Kdş|Montefiore|2007|p= 395}}

Stalin hükümetihükûmeti [[Komintern|Komünist Enternasyonal]] aracılığıyla Marksizm-Leninizmi yurtdışına taşıdı ve 1930'larda, özellikle [[İspanya İç Savaşı]]'nda Avrupa’da [[antifaşizm|anti-faşist]] hareketleri destekledi. 1939'da [[Nazi Almanyası]] ile [[Sovyetler Birliği'nin Polonya'yı işgali|Sovyetler'in Polonya'yı işgal etmesi]] ile sonuçlanan bir [[Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı|saldırmazlık paktı]] imzaladı. Nazi Almanyası, anlaşmayı 1941'de [[Barbarossa Harekâtı|Sovyetler Birliği'ni işgal ederek]] sona erdirdi. İlk gerilemelere rağmen, Sovyet Kızıl Ordusu Nazi saldırısını püskürttü ve 1945'te [[Berlin Muharebesi|Berlin'i ele geçirerek]] Avrupa'da [[II. Dünya Savaşı]] sona erdi. Daha sonraki süreçte [[Sovyetler Birliği'nin Baltık devletlerini işgali|Sovyetler Baltık ülkelerini işgal etti]] ve Orta ve Doğu Avrupa, [[Çin]] ve [[Kuzey Kore]]'de Sovyet yanlısı hükümetlerhükûmetler kurulmasına yardımcı oldu. Sovyetler Birliği ve [[Amerika Birleşik Devletleri]] savaştan küresel [[süper güç]]ler olarak çıkarken; Stalin, ülkesini savaş sonrası yeniden yapılanma yoluyla yönetti ve 1949'da [[Sovyet atom bombası projesi|nükleer bir silah geliştirdi]]. Bu yıllarda, ülke başka bir [[1946-47 Sovyet kıtlığı|büyük kıtlık]] ve ülkede görev yapan [[Yahudiler|Yahudi]] doktorlara yönelik başlatılan [[Doktorlar Komplosu|anti-semitik bir kampanya]] yaşadı. Stalin'in 1953'teki ölümünden sonra, yerine gelen [[Nikita Kruşçev]], Stalin'in [[Gizli söylev|politika ve uygulamalarına karşı çıktı]] ve Sovyet toplumunda [[destalinizasyon]]u başlattı.

20. yüzyılın en önemli figürlerinden biri olarak kabul edilen Stalin, onu [[işçi sınıfı]]nın ve [[sosyalizm]]in bir şampiyonu olarak kabul eden uluslararası Marksist-Leninist hareket içinde, yaygın bir [[Stalin kişi kültü|kişilik kültünün oluşmasına]] yol açtı. [[Ekim Devrimi]]'ni planlayan ve başarıya ulaştıran liderler arasında yer alan, [[Rus İç Savaşı]]'nda cephe komutanlığı yapan ve II. Dünya Savaşı'nda muzaffer olan [[Kızıl Ordu]]'nun başkomutanı Stalin özellikle 1930'lu yıllarda [[Sovyetler Birliği ekonomisi|Sovyet ekonomisindeki]] büyük kalkınma ve II. Dünya Savaşı'ndaki zaferden dolayı [[Rusya]] ve [[Gürcistan]]'da popülerliğini korudu. Rusya'da yapılan bir ankette [[20. yüzyıl]]ın en başarılı üçüncü lideri seçildi.<ref>http://www.timeturk.com/tr/2013/05/23/ruslar-20-inci-yuzyilin-liderini-secti.html</ref> Tarihin akışına etki eden önemli rolü dolayısıyla pek çok tarihçi ve yazarın üzerine araştırmalar yaptığı Stalin, bu özelliği ile hakkında en fazla eser ortaya konulan siyasetçilerden birisi oldu. Fakat, Stalin'in [[totalitarizm|totaliter]] hükümetihükûmeti geniş bir kesim tarafından [[Sovyetler Birliği'nde siyasi baskılar|kitlesel baskılar uygulamak]], [[etnik temizlik]], [[Sovyetler Birliği'nde sürgünler|sürgünler]], yüz binlerce infaz uygulamak ve [[Josef Stalin yönetimindeki Sovyetler Birliği'nde ölümler|milyonlarca insanın ölümü ile sonuçlanan kıtlıklara sebep olmak ve yönetmekle]] suçlandı. Aralık 1965 tarihli gizli bir Sovyet içişleri bakanlığı raporuna göre, 1940-1953 arasında 46.000 kişi [[Moldova Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Moldova]]'dan, 61.000 [[Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Belarus]]'tan, 571.000 [[Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Ukrayna]]'dan, 119.000 [[Litvanya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Litvanya]]'dan, 53.000 [[Letonya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Letonya]]'dan ve 33.000 kişi ise [[Estonya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Estonya]]'dan [[Sovyetler Birliği'nde sürgünler|sürgün edildi]].<ref>Mawdsley (1998), s. 73</ref>

1917 [[Şubat Devrimi]]nin ardından sürgünde beraber bulunduğu [[Lev Kamenev]], [[Matvei Muranov]] ile birlikte [[Sankt-Peterburg|Petrograd]]'a döndü. Bu dönemde Bolşevikler Şubat Devrimi'ne hazırlıksız yakalanmışlardı. [[Vladimir Lenin|Lenin]] dahil olmak üzere önde gelen tüm liderler Batı Avrupa ülkelerinde veya yurt içinde sürgündeydi. İkincil derecedeki önderlerden [[Vyaçeslav Molotov]] ve [[Aleksandr Şlyapnikov]] yönetimi ele aldı. Bolşevik yayın organı [[Pravda]]'da [[Geçici Hükümet (Rusya)|Geçici Hükümeti]] şiddetle eleştiriyordu. Stalin, Kamenev ve Muranov şehre gelir gelmez Pravda'nın başına geçti ve Geçici HükümeteHükûmete karşı ılımlı bir siyaset sergilemeye başladı. Ayrıca Menşeviklerle birlik yapılmasını önerdi. Sürgünde bulunduğu İsviçre'den durumu izleyen Lenin bu siyasi hatta karşı çıkmakta ama duruma müdahale edememekteydi. Ülkeye acilen dönmek isteyen ancak sürmekte olan savaş yüzünden İsviçre'den dışarı çıkamayan Lenin İsviçreli komünist [[Fritz Platten]]'in aracılığıyla Alman İmparatorluğu ile görüşmelere başladı. Sonunda anlaşma sağlandı ve [[Mühürlü Tren]] olarak adlandırılan yolculukla Lenin ve diğer Rus sürgünler Nisan ayı başında Petrograd'a geldiler. Lenin gelir gelmez Pravda'nın hükûmet yanlısı politikasını şiddetle reddetti ve [[Nisan Tezleri]] olarak bilinen kararlarını ilan etti. Buna göre parti Geçici HükümeteHükûmete kesinlikle destek vermeyecek, tersine tüm iktidarın Sovyetlere verilmesi için örgütlenecekti. [[Temmuz Günleri]] olarak bilinen tabandaki işçi ve asker ayaklanmasından sonra geçici hükûmet Bolşevikler üzerinde kovuşturma başlattı. Stalin bu dönemde toplanan Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi [[RSDİP 6. Kongresi|6. Kongresinde]] Lenin'in Geçici Hükûmet tarafından aranması üzerine teklif edilen ve Lenin'in teslim olmasını içeren görüşlere şiddetle karşı çıktı. Kovuşturmaya uğrayan Bolşeviklerin toparlanmasını ve Lenin'in gizli bir şekilde saklanmasını sağladı.<ref>Montefiore, s.322-323</ref> Bu dönemde Lenin Finlandiya'da yeraltında olduğundan [[Sverdlov]]'la birlikte partinin yönetimini üstlendi. [[Kornilov Olayı]]nın bastırılmasından sonra popülerliği olağanüstü derecede artan Bolşevikler [[Ekim Devrimi]] ile iktidarı aldı. Petrograd'da toplanmakta olan 2. Tüm Rusya Sovyetleri Kongresi'nde iktidar Lenin önderliğindeki Bolşeviklere bırakıldı. Bolşeviklerin ve müttefikleri [[Sol SR]]'ların çoğunlukta olduğu kongre [[Vladimir Lenin|Lenin]]'in başkanlığındaki ilk [[Sovyetler Birliği|Sovyet]] hükûmeti olan [[Sovnarkom]]u onayladı. Gürcü asıllı olan Stalin de bu kabinede Milliyetler Halk Komiseri olarak görev aldı.<ref>Stalin bu dönemde saklanmakta olan Lenin'in güvenliğinden ve onunla Merkez Komitesi arasındaki irtibattan sorumludur. Özellikle Troçki tarafından Ekim Devrimi döneminde hiçbir şey yapmamış olmakla eleştirilen Stalin, Lenin ile ilgili görevinden başka Pravda'nın çıkartılmasından sorumludur. Lenin'in Ekim Devrimi günlerinde muhafızlarına yazmış olduğu ve sadece Troçki ile Stalin'in önceden randevu almaksızın odasına girebileceğine dair talimatı Stalin ile ilişkilerinin seviyesini anlatmaktadır. (Montefiore, s. 338)</ref>

Stalin yönetimi Nazilere askeriaskerî açıdan yardım ettikleri iddiası ile [[Kırım Tatarları]]nı [[Sibirya]]'ya ve Orta Asya'ya sürdü. [[NKVD]] iddialarına göre 20.000 Kırım tatarı partizanlara karşı savaştı. Ukraynalı tarihçi Sergey Gromenko'ya göre sadece 3.500 Kırım tatarı Nazilerle işbirliği yaptı<ref>Sergey Gromenko "Kırım Tatar işbirlikçileri. Gerçek ve mitler"</ref> o sırada kızıl ordunun bünyesinde 20-30 bin arası Kırım tatarı asker vardı ama Stalin bütün Tatarları sürgün etti. Savaştan sonra kızıl ordu'da görevli Kırım tatarları ordudan atıldı ve kamplara yollandı.<ref>Alexander Statiev, "Sovyet Silahlı Direnişinin Doğası, 1942-44", ''Kritika : Rus ve Avrasya Tarihinde Keşifler'' (Bahar 2005) s. 285-318</ref> [[NKVD]] raporlarına göre sürgün edilenlerin % 20'si Kırım Tatarı aktivistlere göre %46'sı sürgün sırasında öldü. Sürgün sırasında 34.300 - 195.000 arası kişi öldü.<ref>Buckley, Ruble ve Hofmann 2008 , s. 207.</ref>

[[Türkiye|Türkiye Cumhuriyeti]] hükûmetlerinin savaş sırasında Nazi Almanyası ile yakın ilişkiler tesis etmesi, Nazi Almanyası ile dış ticareti Alman para birimi [[Reichsmark]] ile yapması, Türk lirasının banknotlarını Nazi Almanyasın'da bastırması, Nazi Almanyası'na paslanmaz çeliğin ham maddesi olan [[krom]]un sevkiyatını yapması, bakan [[Şükrü Saracoğlu]]'nun ırkçı ve nasyonal sosyalizm sempatizanı söylemleri, Sovyetler Birliği'ne dahil olan [[Kırım]] ve [[Kafkasya]]'da askeriaskerî harekat yapmakta olan Nazi ordusunu cephede takip etmek için Türk hükûmetinin komutanlar yollaması sebepleriyle ilişkiler iyice gerildi. SSCB 19 Mart 1945'te Türkiye'ye bir nota vererek, 1925 tarihli Dostluk ve Saldırmazlık Antlaşması'nın süresini uzatmayacağını bildirdi. Pravda gazetesinde bir makale kaleme alan iki Gürcü profesörün Kars ve Ardahan'ın Gürcistan'nın tarihsel topraklarına dahil olduğunu ileri sürmesi Türkiye'deki çevrelerde Sovyetler Birliği'nin bu illeri ilhak etmek istediği şeklinde algılandı. Stalin [[İstanbul]] ve [[Çanakkale]] Boğazlarının olası bir saldırıya karşı ortak savunulmasını teklif etti. "Ortak Savunma"dan kast edilen, Montrö Boğazlar Sözleşmesi hükümlerinin değiştirilmesi ve SSCB'ye Boğazlarda askeriaskerî üs verilmesiydi. Türkiye bu talepleri geri çevirdi. Süratle Batı Bloku'na yanaştı. 12 Mart 1947'de ilan edilen Truman Doktrini ile Türkiye Batı ile olan bağlantısını sağlamlaştırdı.

1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasından önce, Stalin rejimi altında öldürülen insan sayısını hesaplamaya çalışan araştırmacılar 3 ila 60 milyon arasında değişen tahminlerde bulundu.<ref>{{Web kaynağı|url=http://users.erols.com/mwhite28/warstat1.htm#Stalin|başlık=Twentieth Century Atlas - Death Tolls|erişimtarihi=2 Nisan 2018|arşivtarihi=4 Haziran 2016|arşivurl=https://web.archive.org/web/20160604104330/http://users.erols.com/mwhite28/warstat1.htm#Stalin|ölüurl=no}} See also: Aleksandr Solzhenitsyn: ''The Gulag Archipelago 1918-1956'', 1973-1976 ISBN 0-8133-3289-3</ref> [[Sovyetler Birliği'nin dağılması]]ndan sonra 799.455 (1921-1953)<ref>[http://m.guardian.co.uk/education/2002/sep/12/highereducation.historyandhistoryofart Seumas Milne: The battle for history]. ''The Guardian''. (12 Eylül 2002). 14 Temmuz 2013'te erişildi.</ref> kişinin infazını içeren resmiresmî kayıtlar gibi Sovyet arşivlerinden elde edilen kanıtlar da mevcuttu.

2.9 milyon resmiresmî kurban var.<ref>{{Dergi kaynağı|yazar=Wheatcroft, Stephen G. |başlık=Victims of Stalinism and the Soviet Secret Police: The Comparability and Reliability of the Archival Data. Not the Last Word|journal= Europe-Asia Studies|cilt= 51|sayı= 2 |yıl=1999|alıntı= During 1921-53, the number of sentences was (political convictions): sentences, 4,060,306; death penalties, 799,473; camps and prisons, 2,634397; exile, 413,512; other, 215,942. In addition, during 1937-52 there were 14,269,753 non-political sentences, among them 34,228 death penalties, 2,066,637 sentences for 0-1 year, 4,362,973 for 2-5 years, 1,611,293 for 6-10 years, and 286,795 for more than 10 years. Other sentences were non-custodial|sayfalar=315-345|doi=10.1080/09668139999056}}</ref>