Vikipedi

Kanser: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Manco Capac (mesaj | katkılar)
Devriyeler
19.240 değişiklik
tıbbi kayn şbl ekl
Dogukanmutlu (mesaj | katkılar)
11 değişiklik
Veri güncelleme ve bazı ifadelerin düzenlenmesi.
5. satır:
| Hastalık Veri Tabanı = 28843
}}
'''Kanser''', hücrelerde [[DNA]]'nın hasarı sonucu [[hücre]]lerin kontrolsüz veya anormal bir şekilde büyümesi ve çoğalmasıdır<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-7091-0715-7_57|başlık=E. Lammert, M. Zeeb (eds.), Metabolism of Human Diseases,|erişimtarihi=|tarih=|dil=Türkçe|sayfa=393|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=Springer-Verlag Wien|isbn=978-3-7091-0715-7}}</ref>. Günde vücudumuzda (DNA'da) yaklaşık 10.000 [[mutasyon]] olmasına rağmen [[bağışıklık sistemi]]miz her milisaniye vücudumuzu tarar ve kanserli hücreleri yok eder.
 
Vücutta mutasyona uğrayan hücrelerin ancak çok küçük bir kısmı kansere yol açar. Bunun birçok nedeni vardır:
# Mutasyon gösteren hücrelerin yaşama kabiliyetleri normal hücrelere göre daha azdır. Bu yüzdensebeple ölürleroluşturdukları sinyaller ile kendilerini yok ederler (apoptoz)<ref>{{Dergi kaynağı|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2117903/|başlık=Susan Elmore, Apoptosis: A Review of Programmed Cell Death|erişimtarihi=|tarih=|çalışma=|yayıncı=Toxicologic Pathology}}</ref>.
# Mutasyon gösteren hücrelerin pek çoğunda bile hâlâ aşırı büyümeyi önleyen normalDNA geridönümtamir kontrol düzeneğimekanizmaları (Tümör baskılayıcı genler) bulunur. Bu yüzden hayattaHayatta kalabilen mutant hücrelerin çokbir azıkısmının kanserli hücreye dönüşürdönüşme potansiyeli vardır<ref>{{Dergi kaynağı|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0092867403010754?via%3Dihub|başlık=Principles of Tumor Suppression|erişimtarihi=|tarih=|çalışma=|yayıncı=Cell}}</ref>.
# Sıklıkla, kanser potansiyeli taşıyan bu(hasarlı ya da az sayıda mutasyon içeren) hücreler büyüyüpçoğalarak kanser oluşturmadan önce vücudun bağışıklık sistemi tarafından yokhedeflenirler. Fakat bazı mutant hücreler immün sistemden kaçabilmektedir<ref>{{Dergi kaynağı|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6169832/|başlık=Roles of the immune system in cancer: from tumor initiation to metastatic progression|erişimtarihi=|tarih=|çalışma=|yayıncı=Genes & edilirlerDevelopment}}</ref>.
 
Bu olay şöyle açıklanmaktadır:
 
Mutant hücrelerin çoğu, değişikliğe uğramış genleri nedeniylesayesinde kendiçok içlerindesayıda anormalfarklı proteinproteinin oluştururlarifade edilmesini sağlarlar. Bu anormal proteinler vücudun bağışıklık sistemini uyararak antikor yapımına veya kanserli hücreye karşı duyarlılık kazanmış lenfositlerin oluşmasına neden olarak kanserli hücrenin yok edilmesini sağlarlar. (<!--Proteinler, vucutta hücrelerin pasaportudur. İmmün sistem tanımadığı proteinlere sahip hücrelerle savaşır.)-->
Bu olayı destekleyen bir gerçek de organ transplantasyonu nedeniyle immünsupresif tedavi gören hastalarda kanser riskinin beş kat artmasıdır.
 
35. satır:
# Bazı kimyasal maddelerin mutasyon potansiyeli yüksektir. Mutasyona neden olan kimyasal maddelere ''kanserojen''ler denir. Anilin boya türevleri, sigara dumanındaki çok sayıdaki kimyasal, metilmetakrilat, asbest, silika tozları, kömür ve alçı tozu bunlara örnektir. Günümüzde toplumda en büyük sayıda kansere neden olan kanserojenler sigara dumanında bulunmaktadır. Fiziksel olarak tahriş edici maddeler de kansere neden olmaktadır. Dokuda oluşan harabiyet hızlı bir mitoz faaliyetiyle tahrip olan hücrelerin yerine yeni hücreler oluşturur. Mitoz ne kadar fazla ve hızlı olursa mutasyon riski o kadar artar. Bu tür fiziksel etmenler arasında (dudak ısırma, saçla oynama, ben (nevus) koparma), yara kabuklarıyla oynama, bazı tahriş edici gıdaların aşırı ve sık tüketimi sayılabilir.
# Birçok ailede kansere yakalanmaya karşı güçlü bir kalıtsal eğilim vardır. Bu olay belki de birçok kanser tipinde kanserin oluşmasından önce birden fazla mutasyona ihtiyaç olduğu gerçeğininden kaynaklanmaktadır. Kansere özellikle yatkınlığı olan bu ailelerin kalıtsal genomlarında bir veya daha fazla mutasyona uğramış gen bulunmaktadır. Bu yüzden böyle şahıslarda kanser büyümeye başlamadan önce çok daha az sayıda ilave mutasyon olması, kanseri başlatmak için yeterlidir.
# Kanser oluşumunda düşük bir yüzdeye sahip olsa da viral faktörlerin (onkojenik virüsler) etkisi de vardır<ref>{{Dergi kaynağı|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5597731/|başlık=Human oncogenic viruses: nature and discovery.|erişimtarihi=|tarih=|çalışma=|yayıncı=Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci.}}</ref>.
# Kanser oluşumunda viral faktörlerin etkisi de vardır.
 
Kadınlarda en çok meme, rahim ve kalın bağırsak kanseri; erkeklerde ise en çok akciğer, prostat, mide ve kalın bağırsak kanserleri görülmektedir. Tüm kanserlerin %16'sı, tüm kanser ölümlerinin %28'i erkeklerde %35, kadınlarda %19 akciğer kanseri nedeniyledir. Akciğer kanseri büyük ölçüde sigara kullanımı ile ilişkilidir.
 
;Kanser türlerinin dünya çapında yüzde dağılımı<ref>{{Dergi kaynağı|url=https://www.mdpi.com/1422-0067/19/10/3264|başlık=Nanoparticle-Mediated Combination Therapy: Two-in-One Approach for Cancer|erişimtarihi=|tarih=2018|çalışma=|yayıncı=International Journal of Molecular Sciences 19(10):3264}}</ref><nowiki>:</nowiki>
;<nowiki>Kanserin görüldüğü yerler aşağıda gösterildiği şekilde yüzdelenebilir:</nowiki>:
;* Akciğer: %20
:Beyin ve omurilik: %1
;* Karaciğer: %9
:Cilt: %10
;* Kolorektal: %9
:Genital bölgeler: erkeklerde %20, kadınlarda %8
;* Mide: %9
:;* Meme: %147
:Sindirim sistemi: %25
;* Diğerleri: %46
:Solunum yolları: erkeklerde %2, kadınlarda %3
:Karaciğer ve safra kesesi: %3
:Diğer organlar: %8
'''
 
== İyi huylu ve kötü huylu tümörler ==
Satır 59 ⟶ 56:
Kanserli hücrelerin ne kadar ve nerelere metastaz yaptığını tahmin etmek olanaksız olduğundan kanser tedavisi gören hastaların bağışıklık sistemlerinin güçlendirilerek bu yayılmış hücreleri yok etmesi arzu edilen bir durumdur.
 
Kanser tedavisi [[onkoloji]] uzmanı doktorlar tarafından yapılır. Birçok merkezde Onkoloji Hastahaneleri mevcuttur. Genel bilindik kanser tedavileri 5 çeşit yolla yapılır:
 
# [[Cerrahi]] (Kanserli dokuyu ve çevresindeki invazyon riski taşıyan bir miktar sağlıklı dokuyu alıp çıkartmak. Bazı durumlarda kanserli dokuyu cerrahi müdahale ile çıkartmak imkânsız olabilir. Bu durumda radyoterapi veya kemoterapi uygulanır.)
Satır 66 ⟶ 63:
# [[Alternatif tıp]] Bağışıklık sistemini güçlendirmeyi, asıl tedaviye destek olmayı amaçlayan ancak marjinalliğe açık olması nedeniyle, güvenilirliği ve etkinliği kontrollü deneylerle ispatlanmamış ön-tıbbi yöntemlerdir.
# [[İmmünoterapi]] Bağışıklık sistemi hücrelerinin kansere karşı etkin bir şekilde kullanılmasıdır. Örneğin idrar kesesi kanserinde kullanılan BCG uygulaması.
#[[Kök hücre]] nakli, lösemi veya lenfoma gibi kanla ilgili kanserli insanlar için uygulanması.
#Hedefli tedaviler, küçük moleküllü ilaçlar ve monoklonal antikorlar.
 
== Kaynakça ==
<br />{{Kaynakça}}▼
;Özel
▲{{Kaynakça}}
;Genel
* https://web.archive.org/web/20150526192534/http://onkder.org/text.php3?id=681
 
== Dış bağlantılar ==
{{commons|Cancer}}
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Kanser" sayfasından alınmıştır