Vikipedi

1950 Türkiye genel seçimleri: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
k imla, değiştirildi: hükümeti → hükûmeti (3) AWB ile
LuCKY (mesaj | katkılar)
Devriyeler
15.865 değişiklik
k Yazım hatası düzeltildi: Hakkari → Hakkâri AWB ile
61. satır:
Seçimlerin ardından hükûmeti kurmakla görevlendirilen [[Recep Peker]], 1946'da [[7 Eylül Kararları]]'nı alarak daha liberal bir ekonomi politikasına yöneldi. Bununla birlikte devam eden [[demokratikleşme]] süreci Peker'in muhalefete karşı sert tutumu yüzünden aksadı. DP I. Kongresi'nde (10 Ocak 1947) Anayasa'ya aykırı kanunların kaldırılması, yeni bir seçim yasasının hazırlanması, Cumhurbaşkanı'nın tarafsız olması istendi. Bu koşullar gerçekleştirilmezse DP meclis grubunun "sine-i millet"e dönmesine karar verildi. Gerilimi yatıştırmak isteyen Cumhurbaşkanı [[İsmet İnönü]], Başbakan [[Recep Peker]] ve DP Genel Başkanı [[Celal Bayar]] arasında barışı sağlamak için bir dizi görüşmeler yaptı ve yayımladığı [[12 Temmuz Beyannamesi]] ile DP'ye bundan böyle baskı yapılmayacağına dair güvence verdi. Peker'in siyaseti CHP içindeki ılımlılardan oluşan "35'ler" diye bilinen grup tarafından eleştirilmeye başlandı. İnönü'nün de desteğini yitiren Peker başbakanlıktan ayrılmak durumunda kaldı.
 
Yeni hükûmeti Eylül 1947'de [[Hasan Saka]] kurdu. Saka hükümetininhükûmetinin muhalefetle ilişkileri daha ılımlı oldu. Muhalefetin antidemokratik bulduğu bazı yasalar değişti; Muhalefetin eleştirdiği [[Köy Enstitüleri]]'nin klasik öğretmen okulu yapısına dönüştürülmesi girişimleri başlatıldı, valilerin il başkanlığı yapma uygulamasına son verildi ve cumhurbaşkanlığı ile parti başkanlığı ilişkisinin gevşetilmesi bizzat İnönü tarafından savunuldu.
 
Partiler arasındaki ılımlı hava, muhalefet partisi DP içinde huzursuzluğa neden oldu. CHP'ye karşı sert siyaset izlenmesini isteyen [[Kenan Öner]], [[Sadık Aldoğan]], [[Hikmet Bayur]] DP yöneticilerini muvazaa (danışıklı davranma) ile suçladılar. Parti içi bölünme bu grubun ayrılarak [[Millet Partisi (1948)|Millet Partisi]]'ni kurmasına yol açtı (Temmuz 1948). [[Fevzi Çakmak]]'ın fahri başkanı olduğu partinin ilk başkanı Hikmet Bayur oldu. MP'nn kurulmasıyla DP meclis grubu 31'e geriledi. DP bu süreçte dağılmamak için siyasetini sertleştirmeye başladı. DP'nin II. Kongresi'nde (20-25 Haziran 1949) I. Kongre'deki istekler yinelendi, seçim yasasının değiştirilmesi öncelikle istendi. Kongrede alınan karara göre oylar iktidar tarafından değiştirilirse, seçim hilelerine başvurulursa vatandaşlar meşru müdafaa durumunda olacaklar, CHP yönetimi "milletin husumetiyle" karşılaşacaktı. CHP iktidarının "Millî Husumet Andı" adını taktığı bu karara rağmen hükümetlehükûmetle ilişkiler yumuşadı.
 
==Seçim yasası==
81. satır:
Muhalefet partilerine kayacak oyların çekilmesi için verilen ödünlerle CHP, ilk kez 1946 seçimlerinde uygulanan [[çoğunluk sistemi]]ne de güvenerek, 1950 milletvekili genel seçimlerini açık farkla kazanacağı inancındaydı. Yasal bir engel olmadığı halde Cumhurbaşkanı [[İsmet İnönü]] ve Başbakan [[Şemsettin Günaltay]] dışında hiçbir CHP'li iki yerden birden adaylığını koymadı.
 
DP, TBMM’de seçim kararı alındıktan sonra propaganda faaliyetlerine başlamış, açık ve kapalı toplantıların yanı sıra kırsal alana özel bir önem vermişti. CHP gibi DP de bir seçim bildirisi yayınlamış, iktidara geldiği takdirde yapacaklarını ilan etmişti. 8 Mayıs’ta ilan edilen bu bildiride; CHP’nin seçim bildirisi açıkça eleştirilmiş ve ileri sürülen vaatlerin hiçbir zaman gerçekleştirilmeyeceği belirtilmişti. DP bildirisinin geneline bakıldığında CHP’nin seçim bildirisiyle birçok noktada birleştiği görülmektedir. DP’nin yapmayı vadettiği, özel sermaye ve yabancı sermaye için güvenilir ekonomik yapının sağlanacağı, vergilerin azaltılacağı, devlet tekelinin kaldırılacağı gibi vaatlerin CHP bildirisini benzerliği vardı. “[[Yeter! Söz Milletindir!|Söz milletindir]]” şeklinde biten DP seçim bildirisinde iki önemli nokta dikkati çekmektedir. Bunlardan biri “millet hâkimiyeti yerine tek parti ve zümre hâkimiyetine engel olamayan” Anayasanın, vatandaş hak ve hürriyetlerini ve millet iradesine dayanan istikrarlı bir devlet düzenini güvence altında bulunduracak bir şekilde değiştirilmesi vaadi olmuştur. Diğeri de; “Bir iktidar değişikliği halindehâlinde memlekette maddî ve ruhî hiçbir sarsıntıya meydan vermiyeceğiz” ifadeleridir.
 
CHP ve DP ülke genelinde seçimlere katılırken, [[Millet Partisi (1948)|Millet Partisi]] (MP) sadece 22 ilde aday gösterdi. [[Millî Kalkınma Partisi]] (MKP) (İstanbul, Tekirdağ, Çanakkale, Aydın, Ankara, Bursa), Türk Sosyal Demokrat Partisi, Çiftçi Partisi, Toprak Emlak ve Serbest Teşebbüs Partisi ise sadece İstanbul’da seçime katılmışlardır.<ref name="Türkiye'de Cumhuriyetin İlanından 1950'ye Genel Seçim Uygulamaları">{{Haber kaynağı| url=http://atam.gov.tr/wp-content/uploads/01-kenan-olgun.pdf | eser=http://atam.gov.tr/ | başlık=Türkiye'de Cumhuriyetin İlanından 1950'ye Genel Seçim Uygulamaları | ad=Kenan | soyadı=Olgun | tarih= | erişimtarihi=7 Ocak 2015}}</ref> CHP'nin aday listeleri 22 Nisan'da, DP'nin aday listeleri ise 24 Nisan tarihinde açıklandı.
200. satır:
| [[Gümüşhane'de 1950 Türkiye genel seçimleri|Gümüşhane]] || 36.778 || 46,3 || 29.616 || 37,3 || 0 || 0,0 || 13.049 || 16,4 || 79.443
|-
| [[HakkariHakkâri'de 1950 Türkiye genel seçimleri|HakkariHakkâri]] || 0 || 0,0 || 12.384 || 100,0 || 0 || 0,0 || 0 || 0,0 || 12.384
|-
| [[Hatay'da 1950 Türkiye genel seçimleri|Hatay]] || 49.240 || 47,8 || 53.818 || 52,2 || 0 || 0,0 || 0 || 0,0 || 103.058
"https://tr.wikipedia.org/wiki/1950_Türkiye_genel_seçimleri" sayfasından alınmıştır