Deniz seviyesi: Revizyonlar arasındaki fark

'''Deniz seviyesi'''; [[atmosfer|; atmosfer]]''' ile [[deniz]] yüzeyinin birleştiği [[yükseklik|yüksekliktir]]. Deniz seviyesi, Dünya'nın bir veya daha fazla su kütlesinin ortalama yüzey seviyesidir. Yeryüzündeki tüm yüksekliklerin ve denizaltındaki tüm derinliklerin tanımlanmasında kullanılan referans seviyedir.Deniz seviyeleri birçok faktörden etkilenebilir ve jeolojik zamanlar içerisinde büyük farklılıklar gösterdiği bilinmektedir. '''[[Dünya]]''' üzerindeki herhangi bir bölgenin deniz seviyesi; '''[[Gelgit|<u>gel-git</u>]]<u>,</u> [[atmosfer basıncı]]''' ve [[rüzgâr]] gibi nedenlerle kısa süreli değişiklikler gösterir. Kısa vadedeki değişimler ise Dünya'nın [[iklim]] değişikliklerine bağlıdır. Örneğin; 20. yüzyılda mevcut deniz seviyesindeki yükselmenin küresel ısınmadan kaynaklandığı varsayılmaktadır.<ref>USGCRP (2017). "Climate Science Special Report. Chapter 12: Sea Level Rise. Key finding 2". ''science2017.globalchange.gov''. Retrieved 27 December 2018.</ref> Deniz seviyesinin ölçülmesi; devam eden iklim değişikliğine ilişkin ön görüler sunabilir. <ref>"The strange science of melting ice sheets: three things you didn't know". ''The Guardian''. 12 September 2018.</ref>Bu değişimler nedeniyle deniz seviyesini, deniz yüzeyinin uzun vadedeki tüm hareketlerinin ortalaması alınarak hesaplanmış olan '''[[Ortalama deniz seviyesinden yükseklik|ortalama deniz seviyesi]]''' şeklinde tanımlamak daha doğru olur.<ref name="Britannica"/> Ortalama deniz seviyesi, uluslararası şekilde '''MSL''' (mean sea level) kısaltması ile gösterilir. Türkçe yayınlarda zaman zaman '''ODS''' kısaltması kullanılır.<ref>[http://www.hgk.msb.gov.tr/dergi/makaleler/139_1.pdf Doğu Akdeniz'de Uydu Altimetre Verileri ile Deniz Seviyesi Değişimlerinin Araştırılması] Simav, Mehmet. Hasan Yıldız. Ersoy Arslan. [[Harita Dergisi]]. sayı 139. sf. 1-31. 2008</ref>

Eşit büyüklükteki bu seviye dalgalanmaları muhtemelen [[Buzul Çağı|B'''uzul Çağı''']]'nda (2,6 [[wikt:myö|myö]] - 11,7 [[wikt:byö|byö]]) kıtasalkıtasa'''l [[buzul]]ların''' erimesi ve yeniden oluşması esnasında gerçekleşti; zira buzulların en önemli su kaynağıkaynağ'''ı [[okyanus]]lardır'''. Okyanus tabanındaki şekil değişimlerinin ODS üzerindeki etkisi ise azdır.<ref name="Britannica"/>

Deniz seviyesini etkileyen birçok faktör nedeniyle, "ortalama deniz seviyesinin" kesin olarak belirlenmesi zordur.<ref>US National Research Council, ''Bulletin of the National Research Council 1932'' page 270</ref> Anlık deniz seviyesi, çeşitli zaman ve mekan ölçeklerinde oldukça değişkendir. Çünkü deniz gelgitleri, rüzgar, atmosferik basınç, yerel yerçekimi farklılıkları, sıcaklık, tuzluluk vb. etkenler deniz seviyesini sürekli değiştirir. Ortalama deniz seviyesindeki bir değişiklik, deniz seviyesindeki gerçek bir değişiklikten veya gelgitlerin görüldüğü arazinin yüksekliğindeki bir değişiklikten kaynaklanabilir.Ortalama deniz seviyesinin belirlenmesinin en kolay yolu, bir konum seçmek ve o noktadaki ortalama deniz seviyesini hesaplamak ve bunu bir veri olarak kullanmaktır.Örneğin, belirli yılların seviyeleri gözlemlenip bir ortalaması alınabilir ve bazı ölçüm noktalarında ortalama deniz seviyesini belirlemek için kullanılabilir

Deniz seviyesi ve kara arasındaki değişen ilişkileri tanımlamak için çeşitli terimler kullanılmaktadır. "Bağıl" terimi kullanıldığında, tortu yığınındaki sabit bir noktaya göre değişiklik anlamına gelir. "Östatik" terimi, örneğin, buzulların erimesinin bir sonucu olarak, dünyanın merkezi gibi sabit bir noktaya göre deniz seviyesindeki küresel değişimleri ifade eder. "Sterik" terimi, termal genleşme ve tuzluluk değişimleri nedeniyle deniz seviyesindeki küresel değişiklikleri ifade eder. "İzostatik" terimi, muhtemelen termal kaldırma kuvveti veya tektonik etkiler nedeniyle yeryüzündeki sabit bir noktaya göre arazi seviyesindeki değişiklikleri ifade eder; okyanuslardaki su hacminde değişiklik olmadığı anlamına gelir. Buzul çağlarının sonunda buzulların erimesi östatik deniz seviyesindeki yükselişin bir örneğidir. Yeraltı suyunun çekilmesi nedeniyle arazinin çökmesi, deniz seviyesinin göreceli olarak yükselmesinin izostatik bir nedenidir. Paleoklimatologlar[[Paleoklimatoloji|'''Paleoklimatolog''']]<nowiki/>lar, Kuzey Amerika'nın doğu kıyısı gibi, tektonik olarak çok kararlı kıyılarda biriken kayaları inceleyerek deniz seviyesini takip edebilirler. Volkanik adalar gibi alanlar, toprağın batmasına neden olan kayanın izostatik soğutulması sonucu deniz seviyesinde yükselme yaşamaktadır.

Ortalama deniz seviyesi Dünya tarihi boyunca önemli ölçüde farklılıklara uğradı. Deniz seviyesini etkileyen ana faktörler, mevcut suyun miktarı, hacmi ile okyanus havzalarının şekli ve hacmidir. Su hacmi üzerindeki birincil etkiler, yoğunluğu etkileyen deniz suyunun sıcaklığı ve nehirler, akiferler, göller , buzullar, kutup buz kapakları ve deniz buzu gibi diğer rezervuarlarda tutulan su miktarlarıdır . Aşırı jeolojikJeolojik zaman ölçekleri , okyanus havzalarının ve arazi / deniz dağılımındaki şeklinde değişiklikler deniz seviyesini etkiler. Etastatik değişikliklere ek olarak, deniz seviyesindeki yerel değişikliklere tektonik yükselme ve çökme neden olur.[[Dosya:Mass balanceDeniz atmosphericseviyesindeki circulation.png|thumb|318x318px|[[Okyanus]]değişiklikler veokyanusun [[buzul]]larhacmi arasındakiya su alışverişi ortalamada deniz seviyesininyüzeyine değişmesindekikıyasla enkaradaki önemlideğişimlerden etkendirkaynaklanabilir.<ref name="Britannica" />]]

EtastatikÖstatik deniz seviyesi değişikliği (yerel değişimin aksine) ya dünya okyanuslarındaki su hacmindeki değişiklikler ya da okyanus havzalarının hacmindeki net değişiklikler nedeniyle küresel deniz seviyelerinde değişikliklere neden olur. <ref>Eustatic sea level". ''Oilfield Glossary''. Schlumberger Limited. Retrieved 10 June 2011.</ref>