Vikipedi

Yakutça: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Thothr (mesaj | katkılar)
Devriyeler
5.688 değişiklik
Hızlı Silme talep ediliyor (VP:HS#G9) (TW)
Sayfa eski sürümüne getirildi.
1. satır:
{{Sil|G9: Telif|url=http://dictionnaire.sensagent.leparisien.fr/Yakut%C3%A7a/tr-tr/}}
{{Dil bilgi kutusu
|dilinDilin adı = Sahaca (Yakutça)
|kendiKendi dilindeki adı=Саха тыла = ''Saha Tıla (Саха Тыла)tıla''
|ülkeler=[[Rusya]]
|bölge = [[Asya]]
|kişi sayısı=450,140 kişi
|etnisite = [[Sahalar]]
|sıra=İlk 100'ün içinde değil.
|ülkeler =
|resmi=Yakutistan'ın birinci resmi dilidir.
|kişi sayısı = 450.140 kişi
|kurum=-
|sıra = İlk 100'ün içinde değil.
|Alfabe=[[Kiril alfabesi]]
|resmi = Yakutistan'ın birinci resmî dilidir.
|iso1=yt|iso2=sh|sil=sah
|kurum =
|aile rengi=altay|aile1=[[Türk dilleri]]|aile2=[[Sibirya grubu]]|aile3=Kuzey kolu|tarih=2010|kaynak=<ref>[https://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol4/pub-04-05.pdf 2010 Rusya nüfus sayımı], </ref>|ulus={{bayrakülke|Rusya}}
|alfabe = [[Kiril|Kiril alfabesi]] ([[Saka (Yakut) Alfabesi|Saha Alfabesi]])
*{{bayrakülke|Saha Cumhuriyeti}}|harita=Yakut and Dolgan languages.png|haritabaşlığı={{legend|#000080|[[Yakutça]]}}
|iso1 = yt
{{legend|#015A01|[[Dolganca]]}}|haritaboyutu=250px}}
|iso2 = sh
'''Yakutça''', '''Sahaca''' (''Sakha tyla''), '''Yakut Türkçesi''' ya da '''Saha Türkçesi''', [[Yakutlar]]ın (Saha Türklerinin) konuştuğu dildir. [[Türk dilleri]]nin [[Sibirya grubu]]na bağlı dil 450.140 kişi tarafından konuşulur. Ayrıca [[Taymir Yarımadası]]'nın doğusunda yaşayan halkların ticaret dilidir (Ruslar hariç). Konuşucuların çoğunluğu [[Rusya]]'ya bağlı [[Saha Cumhuriyeti]]'nde yaşar.
|iso3 = sah
|görüntü = TurkicLanguagemap.png
|görüntüboyutu = 200px
|görüntübaşlığı = Sibirya Grubunun Yayıldığı Mavi Alan
|aile rengi = altay
|aile1=[[Altay Dilleri]]
|aile2=[[Türk dilleri]]
|aile3=Ana Türkçe|tarih=2010|kaynak=<ref>[https://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol4/pub-04-05.pdf 2010 Rusya nüfus sayımı],</ref>|ulus={{bayrakülke|Rusya}}
*{{bayrakülke|Saha Cumhuriyeti}}|harita=Yakut and Dolgan languages.png|haritabaşlığı={{legend|#000080|Yakutça}}
{{legend|#015A01|[[Dolganca]]}}|haritaboyutu=250px|aile4=Şaz Türkçesi|aile5=Tarihi Sibirya Türkçesi (Kuzeydoğu Türkçesi)|aile6=Kuzey Sibirya Türkçesi}}
 
== Yakutça bazı tümceler ==
'''Yakutça''', '''Sahaca''' (Саха Тыла-''Saha Tıla''), '''Yakut Türkçesi''' ya da '''Saha Türkçesi,''' [[Yakutlar|Sahalar]]ın (Saha Türklerinin, Yakutların, Yakut Türklerinin) konuştuğu, Kuzeydoğu Asya'da konuşulan, [[Türkî diller|Türki diller]] dil ailesine ait [[Eklemeli dil|sondan eklemeli]] bir [[dil]]dir. [[Türki diller]] ailesinin [[Sibirya Türk dilleri|Kuzeydoğu Dilleri (Sibirya Dilleri)]] grubundan [[Şaz Türkçesi]]nin devamını oluşturur. Dil, Saha Cumhuriyeti'nde çoğunluğun resmî dilidir. Rusya, ABD, Almanya, Büyük Britanya, Kanada, İsveç, Norveç, Fransa, Güney Kore, Çin, Avustralya gibi Sahaların göçtüğü ülkelerde de resmî olmayan azınlıklar tarafından da konuşulmaktadır. Günümüzde Sahacayı anadili olarak konuşan 450 ila 500 bin insan yaşamaktadır. Saha Cumhuriyeti'nde ulusal resmî dil, Rusya Federasyonu'nda ise yerel resmî dil statüsüne sahiptir. [[Taymir Yarımadası]]'nın doğusunda yaşayan halkların Rusça dışındaki resmî olmayan ticaret dilidir.
 
* Olorbuttâğar ülelêbit orduk = Çalışmak oturmaktan daha iyi(dir).
Sahaca, diğer Türk dilleri gibi [[Eklemeli dil|sondan eklemeli olması]] ve [[Türkçe#Büyük ve küçük ünlü uyumu|ünlü uyumu]] gibi dil bilgisi özellikleri ile ayırt edilir. Dil, [[Cümlenin ögeleri|tümce yapısı]] açısından genellikle [[Özne-nesne-fiil|özne-nesne-yüklem]] sırasına sahiptir. Hint-Avrupa ve Hami-Sami gibi büyük dil ailelerine bağlı dillerin aksine [[gramatik cinsiyet]]in (kelimelerdeki eril ve dişi cinsiyet ayrımı) bulunmadığı klasik bir [[Altay Dil Ailesi|Altay dili]]dir. Söz varlığının bir kısmı [[Rusça]], [[İngilizce]], [[Fransızca]], [[Moğolca]], [[Tunguzca]], [[Çince]] gibi yabancı dillerin yanı sıra çeşitli [[Paleosibirya dilleri|Paleo-Sibirya dillerinden]] geçmedir. Diğer Türk dillerinin aksine istisnalar dışında Arapça ve Farsça'dan etkilenmemiştir. Dil, son halini 1939'da alan [[Kiril alfabesi]] tabanlı [[Saka (Yakut) Alfabesi|Saha Alfabesi]] ile yazılır.
* Min ubayım saha oskuolatıgar bâr = Benim abim Yakut okulundadır.
* Bihigi at mïnen barıahpıt = Biz at(a) binip gideceğiz.
* Haydah oloroğut? = Nasılsınız? ("Nasıl yaşıyorsunuz?")
* En olus türgennik sanarağın = Sen çok hızlı konuşuyorsun.
* Min sahalıı kıratık öydüübün = Ben Yakutça biraz anlarım.
* Bihigi sarsıarda erde turabıt = Biz sabahleyin erken kalkarız.
* Ol oğo tüün ıtıır = O çocuk gece(leri) ağlar.
* Miehe sıttık hâta uonna holuoha nâda = Bana yastık kılıfı ile galoş gerek.
* Bu son sieğe olus kılgas = Bu ceket(in) yen(leri) çok kısa.
 
Ben:'''Min''' (Мин)
== Yakutça ve Sahaca adlarının kökeni ==
Sen:'''En''' (Ен)
[[Dosya:Birbirlerini anlayabilen Türk gruplar.png|küçükresim|Türk dillerini konuşanların sayısı birbirini anlayabilen dillerden oluşan gruplara ayrıldığında böyle bir paylaşım ortaya çıkmaktadır.]]
O:'''Kini''' veya '''Ol''' (Кини, ол)
[[Dosya:Verbreitungsgebiet der Turkvölker.png|küçükresim|Türk Dillerinin Yayılımı Haritası]]
[[Dosya:Sprachfamilien der Welt (non Altai).png|küçükresim|Türk dillerinin (turuncu) yeryüzündeki diğer dil ailelerinin arasındaki yeri.]]
Biz:'''Bihigi''' (Биһиги)
Modern terminolojide "Yakut" diye isimlendirilen Türk boyu kendisini "Saha" diye adlandırmaktadır. Eski Saha efsanelerinde de "Uraanxay Saxa" şeklinde geçmektedir.<ref name=":10">Abdulkadir İnan. "Yakut (Saxa) Türkleri", Makaleler ve İncelemeler, Ankara, 1968, s. 20.</ref> "Saha" adını komşuları olan [[Tunguzlar]] "Yako", [[Buryatlar]] -t çoğul eki ilavesiyle "Yakut" şeklinde kullanmaktadır.<ref name=":4">Nicolaus Poppe. "Das Jakutische", Philologia Turcica Fundamenta(PhTF), c. I, Wiesbaden, 1959, s. 671.</ref> Sahalara akraba bir Türk topluluğu olan [[Tuvalar]] da "Saha" şeklinde hitap etmektedir.<ref name=":4" /> [[Ruslar]] ise Sahalarda önce Tunguzlar ve Buryatlar gibi [[Moğollar|Moğol halkları]] ile karşılaştıkları ve Sahalar hakkındaki ilk malumatı bu halklardan aldıkları için onlara "Yakut (Якуты)" demiştir. Öte yandan Türkçe "kenar, kıyı" kelimesinin y-s ve k-h ses değişikliği sonucunda "saha" biçimine ulaştığı görüşü de ortaya atılmıştır.<ref name=":15">Ferhad Zeylanov. "Yakut Dili", Türkologiyanın Esasları, Bakü, 1981, s. 331.</ref> Günümüz Sahaları ise kendilerine "Saha", dillerine ise "Sahaca" veya "Saha Tıla" demekte ve diğer milletlerin de bu isimleri kullanmasını tercih etmektedirler. Türkiye'de ise gerek diplomasi gerekse akademik alanda "Saha" ve "Sahaca" terimleri kullanılmaktadır.
Siz:'''Éhigi''' (Эһиги)
Onlar:'''Kinilér''' veya '''Olor''' (кинилэр, олор)
 
== SınıflandırmaYakutça rakamlar ==
{{ana|Türki diller}}
 
0 - nul.
Saha Türkçesi, barındırdığı Moğolca ve Tunguzca unsurlardan dolayı Türk dilleri içinde farklı bir konuma sahiptir. [[Reşit Rahmeti Arat]], Saha Türkçesinin [[Ana Türkçe]] döneminde [[Çuvaşça]] ile birlikte ana kütleden ayrıldığını kabul etmektedir.<ref name=":5">Reşit Rahmet Arat, Ahmet Temir. "Türk Şivelerinin Tasnifi", Türk Dünyası El Kitabı, Ankara, 1976, s. 319-320.</ref> [[Hasan Tahsin Banguoğlu|Tahsin Banguoğlu]] ise [[Hunca]]nın Batı Hun Lehçesinden Modern Çuvaşçanın, Kuzey Hun Lehçesinden Modern Sahacanın, Doğu Hun Lehçesinden de Modern Türk ve Tatar dil topluluğunun çıktığını söyler.<ref name=":19">Tahsin Banguoğlu. Türk Grameri, Ankara, 1959, s. 14-15.</ref> Poppe, Sahacanın [[Türk dilleri|Türk Dili Ailesi]]'nin kuzey grubuna dahil olduğunu belirtir ve muhtemelen 14. yüzyıl Türk dilleri grubundan yani Modern [[Tuvaca|Tuva diline]] dayanan bir gruptan ayrıldığını belirtir.<ref name=":4" />
1 - biir.
 
2 - ikki.
[[Johannes Benzing|Benzing]], Sahacayı [[Dolganca]] ile birlikte Kuzey Sibirya grubuna dahil etmiştir.<ref>Johannes Benzing. "Türk Dillerinin Sınıflandırılması" (Çeviren: Mehmet Akalın), Tarihi Türk Şiveleri, Ankara, 1979, s.6-7.</ref> [[Karl Heinrich Menges|Menges]], Sahacayı Kuzeydoğu, Doğu Sibirya veya Yakut Grubu olarak ele almış ve bu gruba Dolgan, Saha etkisindeki [[Nganasan Dili|Nganasan]](Tavgy)-[[Samoyed dilleri|Samoyed]] lehçelerini de dahil etmiştir. Menges'e göre Tuva grubu, Abakan-[[Hakasça|Hakas]] grubuyla Saha grubu arasında geçiş özelliklerini yansıtmaktadır.<ref>Karl Heinrich Menges. "Türk Dillerinin Sınıflandırılması", s. 10-12.</ref> [[Gustaf John Ramstedt|Ramstedt]] ve Ligeti, Sahacayı [[Çuvaşça]] gibi ayrı bir Türk lehçesi olarak ele almıştır.<ref name=":5" />
3 - üs.
 
4 - tüört.
Saha Türkçesinin Türkçe içindeki yerini en sağlam şekilde Poppe ve Arat tespit etmiştir. Genel olarak günümüzde bu iki araştırmacının tasnifleri kabul görmektedir. Poppe'ye göre diğer bütün Türk lehçeleri gibi Sahaca da bir /z/ ve /s/ dilidir. Yani Sahaca, Çuvaşça ve Moğolca ile diğer benzer Altay dillerinde görülen /r/ ve /l/ seslerinin yerine /z/ ve /s/ dillerini daha fazla geliştirmiştir. Mesela Sahacada "toğuz", [[Eski Türkçe]] "tokuz", Çuvaşça "tıhhır"; Sahaca "kııs", Eski Türkçe "kız", Çuvaşça "hir" olarak görülür.<ref name=":4" /> Arat ise /t-d/ ve /s-y/ ses denkliklerine dayanarak Sahacayı lehçe grupları içinde "t- grubu" olarak ele almıştır. Tasnif şemasında da bir Ana Türkçe veya Eski Türkçe devresinden bir "s- grubu" çıkararak buna Eski Sahaca adını vermiş, bu ana başlıktan da bir alt bölüm olarak "t- grubu"nu çıkarmış ve buna da Sahacayı eklemiştir.<ref name=":5" />
5 - bies.
 
6 - alta.
== Coğrafi dağılım ve kullanımı ==
7 - sette.
Sahaca, Kuzeydoğu Asya'da (Sibirya) [[Yakutistan|Saha Cumhuriyeti'nde]] yaşayan insanların [[ana dili]] olarak konuşulmaktadır. [[Taymır Yarımadası|Taymir Yarımadası'nda]] yaşayan [[Dolganlar]] arasında da ikinci dil ve [[Rusça]]dan sonra ikinci ticaret dili olarak kullanılmaktadır. Rusya, ABD, Almanya, Büyük Britanya, Kanada, İsveç, Norveç, Fransa, Güney Kore, Avustralya gibi Sahaların göçtüğü ülkelerde de resmî olmayan azınlıklar tarafından da konuşulur. Sahacayı anadili olarak konuşan 450 ila 500 bin insan yaşamaktadır.<ref name=":0">"[https://www.omniglot.com/writing/yakut.htm Yakut Language]". ''www.omniglot.com''. 22 Şubat 2020 tarihinde kaynağından Arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2020.</ref><ref name=":1">[https://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol4/pub-04-05.pdf Russian Census] (Владение Языками Населением Российской Федерации), 2010</ref> Dil; Saha Cumhuriyeti'nde ulusal resmî dil<ref name=":2">https://www.sakha.gov.ru/</ref>, Rusya Federasyonu'nda ise yerel resmi dil<ref name=":3">[http://constitution.garant.ru/region/cons_saha/chapter/daf75cc17d0d1b8b796480bc59f740b8/#block_46 Статья 46]. Конституция (Основной закон) Республики Саха (Якутия)</ref> statüsüne sahiptir. [[Taymir Yarımadası]]'nın doğusunda yaşayan halkların Rusça dışındaki resmî olmayan ticaret dilidir. Bunun dışında Rus Ustyinler, Pohodsılar, Lena Köylüleri, Evenkiler, Evenler, Yukagirler ve bölgenin yaşlı Rus sakinleri tarafından da kullanılmaktadır.<ref>[[:ru:Якутский язык|Rusça Vikipedi: Sahaca]]</ref>
8 - ağıs.
 
9 - toğus.
Sahaca, Saha Cumhuriyeti'nde resmî işlerde Rusça'dan önce birinci dil olarak kullanılmaktadır. Dilin korunması için çeşitli kültürel etkinlikler düzenlenmekte; kitap, dergi, gazete, radyo ve televizyon yayını yapılmakta, internet kaynakları çıkarılmakta, Yakutsk Drama ve Müzik Tiyatrosu Repertuvarı kurumu çeşitli tiyatro ve prodüksiyonlar düzenlemektedir. Sahaca yayın yapan yazarların ve bestecilerin kurduğu bir adet sanat sendikası vardır. Sibirya Bölgesi'nin en gelişmiş edebî yerel dili olan Sahaca<ref name=":6">''Антонов Н. К.'' Якутский язык // Языки мира: Тюркские языки / Отв. ред. Э. Р. Тенишев. — <abbr>М.</abbr>: Индрик, 1997. — С. 513—524. — <nowiki>ISBN 5-85759-061-2</nowiki>.</ref>, UNESCO tarafından insanlığın sözlü ve somut olmayan kültürel mirası olarak ilan edilen "[[Olongo|Olongo Destanı]]"nın dilidir.<ref>[https://ich.unesco.org/en/RL/olonkho-yakut-heroic-epos-00145 "The Olonkho, Yakut Heroic Epos".] UNESCO Culture Sector. 28 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2009.</ref> Son yıllarda, Sahaca sinema ve müzik ürünleri popülerlik kazanmıştır.<ref>[http://rfaf.ru/rus/library/251_b1281_view_p1/ О якутском кино. Интервью с С. Анашкиным. Этнографическое Бюро. (Son Erişim: 22/02//2020)]</ref><ref>[https://daily.afisha.ru/archive/vozduh/cinema/yakutskoe-kinochudo-sem-primerov/ ''Долин, Антон.'' Воздух. Якутское киночудо: как выглядит дальневосточный блокбастер (недоступная ссылка). Компания Афиша. Архивировано 29 ноября 2014 года. (Son Erişim: 22/02/2020)]</ref> Ülkede 2010 yılı itibariye 700.000 civarında Sahaca kitap basılmıştır. Günümüzde Rusça-Sahaca karışık 3 dergi, 28 gazete yayınlanmaktadır. Bunun dışında Sahaca birçok radyo ve televizyon yayını yapılmaktadır. Sahaca eğitim veren kurumlar sayesinde Sahaca, Rusya Federasyonu içinde kendi dilinde eğitim veren milletler içinde en önde gelmektedir.<ref name=":7">''Арефьев А. Л.'' [http://www.socioprognoz.ru/files/File/2013/Arefiev_Jakuty_001_488%283%29.pdf#page=112&zoom=auto,108,-89 Языки коренных малочисленных народов Севера, Сибири и Дальнего Востока в системе образования: история и современность. — <abbr>М.</abbr>: Центр социального прогнозирования и маркетинга,] 2014. — С. 111—113. — <nowiki>ISBN 978-5-906001-21-4</nowiki>.</ref> Ülkedeki 2 üniversite, 18 teknik okul, 700 ortaokul Sahaca eğitim vermektedir.
10 - uon.
 
11 - uon biir.
{| class="wikitable"
12 - uon ikki
|+
13 - uon üs.
Yıllara Göre Sahaca Eğitim Gören Kişi Sayısı<ref name=":7" />
14 - uon tüört.
|1980/1981
15 - uon bies.
|1990/1991
16 - uon alta.
|1991/1992
17 - uon sette.
|1998/1999
18 - uon ağıs.
|2000/2001
19 - uon toğus.
|2002/2003
20 - süürbe.
|2010/2011
21 - süürbe biir.
|2011/2012
30 - otut.
|-
40 - tüört uon.
|45.617
50 - bies uon.
|47.585
60 - alta uon.
|51.658
70 - sette uon.
|72.669
80 - ağıs uon.
|72.182
90 - toğus uon.
|73.728
100 - süüs.
|55.668
200 - ikki süüs.
|53.564
561 - bies süüs alta uon biir
|}
Sahalar arasında iki dillilik yaygındır ve Sahaların %65'i Rusça da bilmektedir.<ref name=":6" /> 2010 Nüfus Sayımı'nda kendini Saha olarak nitelendiren 460.971 kişinin 416.780'i Sahaca konuşmaktadır.<ref name=":8">[https://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm 2010 Rusya Federasyonu Saha Özerk Cumhuriyeti Nüfus Sayımı]</ref> Tüm koruma çalışmalarına karşın Rus yayılmacılığına ve asimilasyonuna karşı direnci zayıflamaktadır.
 
== Şiveler ve ağızlar ==
[[Dosya:Yakuts in Yakutia raions percentage 2010.svg|küçükresim|2010 Nüfus Sayımına Göre Saha Cumhuriyeti'nde Sahaların yaşadığı ve Sahacanın konuşulduğu bölgeler]]
Sahacanın şiveleri ve ağızları, bu konuda uzman olan Elizaveta Ivanovna Ubryatova ve M. S. Voronkin tarafından tasnif edilmiştir.
 
Elizaveta Ivanovna Ubryatova'nın Dilsel Ansiklopedik Sözlük adlı eserine göre Sahaca dört şiveye ayrılır: Merkez Grup, Vilyuy Grubu, Kuzeybatı Grubu, Taymır Grubu.<ref>''Убрятова Е. И.'' [http://tapemark.narod.ru/les/623b.html Якутский язык // Лингвистический энциклопедический словарь / Главный редактор В. Н. Ярцева. — <abbr>М.</abbr>: Советская энциклопедия,] 1990. — 685 с. — <nowiki>ISBN 5-85270-031-2</nowiki>.</ref><ref>Письменные языки мира. Российская Федерация. кн. 1. М., 2000. Стр. 583</ref>
 
M. S. Voronkin sınıflandırmasında Sahacayı üç büyük şiveye ayırmıştır: Batı Grubu (Vilyuy Ağzı, Kuzeybatı Ağzı), Doğu Grubu (Merkezî Ağız, Kuzeydoğu Ağzı), Dolgan Grubu.<ref name=":6" />
 
[[Dolganca]], tarih içinde Sahacadan izole kalmış ve Evenkilerin etkisinde kalmıştır. Bu yüzden Klasik Sahacadan fonetik, morfolojik, söz varlığı konusunda belirgin şekilde farklılaşmıştır. Bundan dolayı bazı araştırmacılar Dolgancayı farklı bir Türk dili olarak görmeyi tercih etmektedir.
 
== Teorik dil tarihi ==
[[Dosya:Kultigin Monument of Orkhon Inscriptions.jpeg|küçükresim|6. yüzyıldan kalan ve Eski Türkçe Dönemi'nin en eski belgeleri olan Orhun Yazıtları'ndan [[Kül Tigin Yazıtı|Kültiğin Yazıtı]], Moğolistan'da [[Orhun Yazıtları Müzesi]]'nde sergilenmektedir.]]
İslam kaynaklarında geçen Furi veya Kuri topluluğu, Kurikanlar ile özdeşleştirilir. Çin kaynaklarında görülen Ku-li-kan ve Orhon yazıtlarındaki Kurikanlar, günümüzdeki Sahalar’ın ilk ataları kabul edilmektedir.<ref name=":11">Ahmet Taşağıl. İslam Ansiklopedisi, "Yakutlar" Maddesi, TDV İslâm Araştırmaları Merkezi Yayınları, Ankara, 1988.</ref><ref>Alekseev, A. N. Drevnyaya Yakutiya, Neolit i epokha bronzy, Novosibirsk, 1996.</ref> Böylece Sahalar ve hipotetik olarak dilleri hakkında ilk malumatlar, bu kaynaklardan toplanmıştır. Sahalar, tarihte Uranhay-Sakalar (Orman Sakaları) olarak da tanınmıştır. Baykal gölü çevresinde yaşayan Kurikanlar’ın kuzeye gidişi bu dönemlerde başlamış, XIII. yüzyılda Cengiz Han döneminden itibaren daha da yoğunlaşmıştır. 1215-1216 yıllarında Cengiz Han, Boragul Noyon’u Moğollar’a direnen Tumatlar üzerine gönderdi ve Moğol baskısından kurtulmak isteyen kabileler kuzeye çekildi.<ref name=":11" /> Sahalar ana Türk kitlesinden diğerlerine nazaran daha erken ayrılmış, Sibirya’nın diğer unsurlarıyla karışarak aslından farklı bir kavmi meydana getirmiş ve böylece Saha dili, ana Türk kitlesinden izole kalmaya ve farklılaşarak lehçeleşmeye başlamıştır..<ref name=":0" /><ref name=":20">Arat, Reşit Rahmet; Temir, Ahmet. "Türk Şivelerinin Tasnifi", Türk Dünyası El Kitabı, Ankara, 1976, s. 319-320.</ref><ref name=":28">Banguoğlu, Tahsin. Türk Grameri, Ankara, 1959, s. 14-15.</ref><ref name=":21">Benzing, Johannes. "Türk Dillerinin Sınıflandırılması" (Çeviren: Mehmet Akalın), Tarihi Türk Şiveleri, Ankara, 1979, s.6-7.</ref><ref name=":29">Ergin, Muharrem, Türk Dil Bilgisi, İstanbul, 1983.</ref><ref name=":30">Kirişçioğlu, M. Fatih. Yakut (Saha) Türkçesi Grameri, Ankara, 1999.</ref><ref name=":22">Menges, Karl Heinrich. "Türk Dillerinin Sınıflandırılması", s. 10-12.</ref><ref name=":23">Pakendorf, B. Contact in the Prehistory of the Sakha (Yakuts): Linguistic and Genetic Perspectives, Utrecht 2007.</ref><ref name=":31">Petrova, T. İ. Saxa Tıla, Yakutsk 1993.</ref><ref name=":24">Petrova, T. İ.; İzbekova, L. K. Saxa Tıla, Yakutsk, 1994.</ref><ref name=":25">Poppe, Nicolaus. "Das Jakutische", Philologia Turcica Fundamenta(PhTF), c. I, Wiesbaden, 1959.</ref><ref name=":26">Ercilasun, Ahmet Bican. Çağdaş Türk Lehçeleri, Akçağ Yayınları, Ankara, 2016. (ISBN 9789753383615)</ref><ref name=":27">Ercilasun, Ahmet Bican. Türk Dili Tarihi: Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla, Akçağ Yayınları, Ankara, 2013. (ISBN 9753385893.0)</ref><ref name=":32">Eker, Süer. Çağdaş Türk Dili, Grafiker Yayınları, Ankara, 2010.</ref><ref>Antonov, N. K. Yakutskiy Yazık, Yazıki Mira: Tyurkskie Yazıki / Otv. Red. Ye. R. Tenişev. - M: Indrik, 1997. (<nowiki>ISBN 5-85759-061-2</nowiki>)</ref>
 
=== Ana Türkçe ===
Ön veya Ana Türk dili, [[Türk dilleri|Türki diller]] ailesinin [[Şaz Türkçesi|Şaz]] (Doğu) ve [[Ogur öbeği|Oğur]] (Batı) branşlarına ayrılmadan önceki dönemlerine ait varsayımsal bir [[Ana dil|proto-dildir]]. Sahaca da Şaz dilinin bir devamı olarak kabul edildiğinden, bu dönemde Sahacanın, ana kitleden henüz ayrılmadığı ancak bir ağız veya şive olarak kendini gösterdiği söylenebilir. Bu dönem MÖ 4500-4000 yıllarını kapsamaktadır.<ref name=":12">[https://books.google.co.uk/books?id=U1009DRu_vMC&pg=PA67&lpg=PA67&dq=%22proto+turkic%22&source=bl&ots=ClxTW3-h1f&sig=JyjavAcdUSZRyxuBQyWnY5PE4b0&hl=en&sa=X&ei=Gk8IUdLiHsnA0QWEtIGwCQ#v=onepage&q=%22proto%20turkic%22&f=false The Turkic Languages] [[Lars Johanson]]. s 68. 1998. ISBN 0-415-08200-5</ref>
 
=== Şaz Türkçesi Dönemi ===
[[Dosya:Валиди.jpg|küçükresim|Zeki Velidi Togan]]
[[Dosya:Expansión territorial de Rusia.svg|küçükresim|Rus Çarlığı'nın yıllara göre Asya'da yayılması]]
Macar Türkologları, lehçeler tasnifi için z > r (=''rhotacisme'') ve ş > l (=''lambdaisme'') değişimlerini daha esaslı saydıklarından, Türk lehçelerini bu esasa göre ikiye ayırmışlar ve z-ş esaslı lehçeler grubuna “[[Şaz Türkçesi|Doğu Türkçesi]]” r-l esaslı lehçelere de “[[Lir Türkçesi|Batı Türkçesi]]” demişlerdir.<ref>Agop Dilâçar, [http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%20TURK%20DILI/1953_7_Dilacar.pdf Batı Türkçesi], TDAY Belleten (1953), Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 75.</ref> [[Zeki Velidi Togan]] da bu ses değişimlerine dayanarak bir gruba [[Şaz Türkçesi]], diğer gruba [[Lir Türkçesi]] demiştir. Şaz Türkçesi; Güneybatı (Oğuz) Grubu, Kuzeybatı (Kıpçak) Grubu, Güneydoğu (Uygur) Grubu, Kuzeydoğu (Sibirya) Grubu ve [[Halaçça]]dan oluşmaktadır. Bu kıyasta Sahaca, Şaz Türkçesi içerisinde yer almaktadır. Sahaca bu dönemde göçlerin ve izolasyonun etkisiyle en az 4. en çok 8. yüzyıldan itibaren farklılaşmaya başlamış ve 13. yüzyıla dek farklılaşmaya devam ederek Ana Türkçeden ayrılmıştır.<ref name=":12" />
 
=== Tarihi Sibirya Türkçesi (Eski Sahaca) Dönemi ===
Tarihi Sibirya Türkçesi, Tarihi Sibirya Türk diyalektleri veya Eski Sahaca Türk dili coğrafyasının [[Sibirya]] bölgesinde, bu bölgenin güneyinde, Ötüken dolayında yaşayan kalabalık Türk gruplarından ayrılan bir veya birkaç Türk grubunun konuşmuş olduğu yazılı olmayan koldur. Bu kola dair fikirlerin çoğu [[Hipotez|hipotetiktir]]. Tarihi Sibirya Türkçesi kullanımı standart bir terim değildir. Bunun yanında, bu saha ve dönemi belirtmek için farklı tabirler de literatürde kullanılmıştır. Tarihin bir döneminde muhtemelen aynı coğrafyada yaşamış olan insanlardan bir kesim zamanla kuzeydeki bölgelere doğru göç etmiş, Kuzey Sibirya diyalektlerinin oluşmasını sağlamışlardır. Şaz Türkçesi Döneminde ayrılan beş koldan birini oluşturan bu dil, Sibirya Grubunun ata dili kabul edilmektedir. Bu dönemde Saha ve Tuva grubu birbirinden ayrılmaya başlayacaktır. Sahaca ve ağızları, Kuzey Sibirya Türkçesini; Tuvaca ve ağızları Güney Sibirya Türkçesinden türeyecektir.<ref name=":12" /><ref name=":13">M. Fatih Kirişlioğlu. "Yakutların Menşei Meselesi", Milli Folklor, S. 13, s. 49-20.</ref>
 
=== Kuzey Sibirya Türkçesi Dönemi ===
[[Dosya:Peter der-Grosse 1838.jpg|küçükresim|[[I. Petro|I. Petro'nun (Deli Petro)]] Paul Delaroche tarafından yapılmış portresi]]
[[Dosya:Surikov Pokoreniye Sibiri Yermakom.jpg|küçükresim|Ermak Timofeeviç, "Sibirya'nın Fethi",tuval üzerine yağlı boya, Rus Devlet Müzesi, St. Petersburg, 1895.]]
[[Dosya:Christian Orthodox priest on the Russification Mission of Alaska.jpg|küçükresim|Paleo-Sibirya Bölgesinde misyonerlik faaliyeti yürüten Rus Ortodoks rahiplerini tasvir eden bir resim]]
Kuzey Sibirya Türkçesi veya Kuzey Sibirya Türk diyalektleri Türk dilinin yazı dili olmaması, yazılı belge bırakmaması sebebiyle varlığı hakkında kesin bilgilere sahip olunmayan bir koludur. Eski dönemlerde Sibirya sahasından daha kuzey bölgelere yapılan göçlerle oluşmuş olduğu varsayılır. Bilinen kollardan Sahaca ile Sibirya diyalektleri arasında var olan ortaklıklar da, söz konusu tarihi göç fikrini doğrular niteliktedir. Tarihin bir döneminde muhtemelen benzer Sibirya diyalektleri konuşmuş olan ve aynı coğrafyada yaşamış olan insanlardan bir kesim zamanla daha kuzeydeki bölgelere doğru göç etmiş, Kuzey Sibirya Türkçesinin oluşumunu sağlamışlardır. Bu kopuştan yazı dili sıfatı verilen tek dil olan Sahaca gelişmiştir. Dolganca da bu dönemde Sahacadan ayrılmaya başlamıştır.<ref name=":12" /><ref name=":13" />
 
=== Modern Sahaca Dönemi ===
Ne zaman ortaya çıktığı bilinmeyen ama günümüzdeki Sahaların dilini niteleyen, birçok şivesi ve ağzı olan, günümüzde yaklaşık 500.000 konuşanı olan modern bir dildir.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
 
=== Rus Dili Asimilasyonu Dönemi ===
[[Dosya:КФЕН СВФУ август 2013.jpg|küçükresim|[[Yakutsk Devlet Üniversitesi|Ammosov Kuzeydoğu Federal Üniversitesi (NEFU)]] adını alan Yakutsk Devlet Üniversitesi. Üniversitenin eğitim dili Rusçadır. Kurum, Olongo ve Kulakovskiy enstitüleriyle de Saha kültürüne sahip çıkmaya çalışmaktadır.<ref>[https://www.s-vfu.ru/en/ Ammosov Kuzeydoğu Federal Üniversitesi (NEFU) Resmî İnternet Sitesi] (Dil: İngilizce, Rusça. Son Erişim 14/03/2020)</ref>]]
1700'lü yılların başında bölgeyi bir süredir işgal etmiş Ruslar ile Sahaların ilişkisi, bazı misyonerlik faaliyetleri dışında tamamen ekonomik temellere dayanıyordu. Bu durum Rus Çarı I. Petro, 1 Eylül 1720’de yayımladığı fermanla Hıristiyanlığı seçen Yakutlar’ı altı yıl için vergiden muaf tutacağını bildirmesiyle değişmeye başladı. Böylece ilk kitlesel değişimler de başlamış oldu. Hristiyanlaştırma politikalarının sonucunda 1736’da Yakut Spassk Manastırı’na bağlı bir okul kuruldu. 1819’da Yakutça kısa bir akaid kitabı yayımlandı. Bu kitap ve benzeri yayınlarda saf dilin içine giren birçok Rusça sözcük göze çarpmaktadır. Yüzyıllar boyunca göçebeliğe dayalı bir hayat süren Sahalar XIX. yüzyılda yerleşik düzene geçmeye başlayınca söz konusu etkiler de hızını arttırdı. Sovyetlerin izlediği Rus milliyetçiliği politikasıyla resmî kurumlarda Rusçanın ağırlığı hissedilmeye başlayınca Saha halkı, Sahaca eğitim veren kurumlar yerine Rusça eğitim veren kurumları tercih etmeye başladı. Üstüne 1947’de açılan ve tamamen Rusça eğitim yapan Saha Bilim Araştırma Merkezi ve 1956’da açılan Saha Devlet Üniversitesi dil asimilasyonu politikasının en büyük temsilcileri oldu.<ref name=":10" /><ref name=":11" /><ref>Arıkoğlu, Ekrem. Türkiye'de Sibirya Çalışamları, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 21, s. 7-24.</ref>
 
== Saha edebiyatı ve yazınsal tarihi ==
{{ana|Saha edebiyatı}}
[[Dosya:Освоение русскими новых земель.jpg|küçükresim|Klavdy Lebedev'in "Rusların Yeni Toprakları Keşfi" Adlı Eseri. (Kağıt Üzerine Suluboya, 1904) Bu resimde Ruslar, yerel halkla ve bir Şaman ile karşılaşıyor.]]
[[Dosya:Schamanin während einer Kamlanie-Zeremonie am Feuer in Kysyl.jpg|küçükresim|Saha Şamanları, sözlü edebiyatın ve dil varlığının korunmasında ve geliştirilmesi rolünü üstlenmiştir.]]
Saha Bölgesi'nin 1632'de Ruslar tarafından işgaline kadar Sahaların yazılı bir edebiyatı yoktu ama "zengin" sayılabilecek bir halk edebiyatı literatürüne sahiplerdi. Bu halk edebiyatı malzemelerinin başında Olonho Destanı ve ona bağlı manzum halk edebiyatı ürünleri gelmektedir. Bu ürünün kendine has bir geleneği bulunmakta ve birçok farklı hikayeden oluşmaktadır. Hikayelerin her biri kahramanının adıyla anılmakta ve [[olonhohut]] adı verilen özel anlatıcıları vardır. Olonhohutlar; tarihi geleneğe bağlı kalarak kahramanları ve olayları ayrıntılı bir şekilde anlatır, anlatımı zengin mecazlar ve benzetmelerle süsler, [[Altay aliterasyonu]]nu başarıyla uygularlar. Olonhohutların anlattığı bu hikayeler bir zincir oluşturarak Olonho çatısında toplanır. 2020 yılı itibarıyla kadar derlenebilen ve baskısı yapılabilen olonholar şunlardır: Er Soğotoh, Ürüng Uolan, Nurgun Bootor, Kulun Kulustuur, Bahımmı Baatır, Erbextey Bergen, Mülcü Böğö, Sün Caahın.<ref name=":14">M. Fatih Kirişçioğlu, Saha (Yakut) Grameri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara,1999.</ref><ref>M. Fatih Kirişçioğlu. "[http://sutad.selcuk.edu.tr/sutad/article/view/214/206 Olonkho Metinlerinin Toplanması ve Araştırılması]", Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Konya, 2003, S. 13, s. 227-233.</ref>
 
Diğer halk edebiyatı ürünlerinde bılırgı sehen (efsane), kepseen (halk hikayesi), üge (masal), ostuoruya (masal) algıs (alkış, ilahi), ırıa (yır, türkü), xohoon (koşuk), kırııstar (beddua), bilgeler (inanışlar), ös xohoonnoro (atasözleri), taabırınnar (bilmeceler) gibi türler ilk akla gelenlerdir.<ref name=":16">M. Fatih Kirişçioğlu, Yuriy Vasiliev (Cargıstay). Saha (Yakut) Halk Edebiyatı Örnekleri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1996.</ref> Bu zengin [[halk edebiyatı]] malzemesinin yazılı edebiyata geçişi ancak 1819 yılları arasında Rus alfabesi temelli özerk bir yazıya geçişle mümkün olmuştur. Ruslar bu alfabeyi [[Hristiyanlık|Hristiyanlığı]] yaymak ve [[folklor]] malzemelerini derlemek amacıyla kullanmıştır.
[[Dosya:Nicolaas Witsen 1674-1717 by Petrus Schenk 1701.jpg|küçükresim|Peter Schenck Tarafından 1701 Yılında Çizilmiş Nicolaes Witsen'in Portresi. Nicolaes Witsen'in "Noord en Oost Tartarye" eserinde Sahacanın ilk yazılı örneklerine rastlanır.|alt=]]
[[Dosya:Татарии обитатели. Николас Витсен.JPG|küçükresim|[https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/88/Witsen_Nicolaas_-_Noord_en_oost_Tartaryen_Band_2_%281785%29.pdf Noord en Oost Tartarye] adlı eserinde Nicholaus Witsen Tarafından Sahaların ve Sahaca Konuşan Kişilerin İlk Tasviri]]
[[Dosya:Nikolaas Witsen Noord en Oost Tartarye (Kuzey ve Doğu Tatarcası).jpg|küçükresim|Nikolaas Witsen'in Noord en Oost Tartarye (Kuzey ve Doğu Tatarcası) Adlı Eserinin İlk Sayfası, New York Halk Kütüphanesi.]]
Bu sırada Rusya ve Saha Cumhuriyeti dışında Modern Sahaca olarak adlandırılabilecek dilin ilk yazılı örneğine, 1692 yılında Nikolaas Witsen adlı bir gezginin Amsterdam'da yayınladığı [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/88/Witsen_Nicolaas_-_Noord_en_oost_Tartaryen_Band_2_%281785%29.pdf Noord en Oost Tartarye] (Kuzey ve Doğu Tatarcası)<ref>Nicolaes Witsen. [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/88/Witsen_Nicolaas_-_Noord_en_oost_Tartaryen_Band_2_%281785%29.pdf Noord en Oost Tartarye], Amsterdam, 1692.</ref> adlı kitapta geçen parçalar olarak kabul edilir. Bu kitapın ilk baskısında Sahaca 35 kelime ve 29 sayı yer aldı ve Hollandaca karşılıkları verildi. Kelimeler hem Kiril hem de Latin alfabesiyle gösterildi. 1705 yılındaki ikinci baskısında ise "Babamız" adlı Sahaca duaya yer verildi. Bu kitap 1785 yılında tekrar basıldı ve Sahacaya çevirisi yapıldı.<ref>[http://www.sakhamemory.ru/ShowArticle.aspx?ArticleID=6&CategoryID=54 Предпосылки возникновения якутской книги. Память Якутии. (Son Erişim: 22/02/2020.)]</ref> Saha edebiyatının ilk yerli eseri ise [[Afanasiy Yakovleviç Uvarovskay]] (1800-1862) tarafında 1848 yılında kaleme alınan [[Ahtıılar|Ahtıılar (Hatıralar)]] adlı eserdir.
[[Dosya:Witsen's Shaman.JPG|küçükresim|Hollandalı kaşif Nicolaes Witsen'in 1692'de Samoyetçe ve Tunguzca konuşan halklar arasındaki seyahatleri sırasında çizdiği düşünülen bir Şaman tasviridir. Şamanı, "şeytan rahibi" olarak niteleyen Witsen, bir Sibirya şamanının bilinen en eski tasvirini yapmıştır. Figürün şeytani özelliklerini vurgulamak için ayakları bilerek pençeli şekilde tasvir etmiştir.]]
[[Dosya:Aleksey Eliseeviç Kulakovskiy.jpg|küçükresim|Sahaların ilk klasik yazarları olarak Aleksey Eliseeviç Kulakovskiy'in 1900 yılında kaleme aldığı Bayanay Algıha (Nehrin Armağanları / Orman Ruhu'nun Dünyası) adlı şiiri Sahacanın ve Saha edebiyatının ilk edebi eseri sayılır.]]
[[Dosya:Кулаковский Алексей Елисеевич.jpg|küçükresim|Aleksey Eliseeviç Kulakovskiy (1877-1926)]]
[[Dosya:Неустроев Николай Денисович.jpg|küçükresim|Saha Edebiyatının Kurucularından Neustroev Nikolay Denisoviç (1895-1929)]]
20. yüzyıl başlarında [[Rus Devrimi (1905)|1905 Rus Devrimi]]'nin verdiği rahatlamayla Saha Soyuha (Sahaların Birliği) adlı derneği kurulması ve Saha Olonho (1908-1909, Saha Hayatı), Saha Doyduta (1907-1908, Saha Ülkesi), Saha Sanata (1912-1915, Sahaların Sesi) adlı dergiler ile Rusça-Sahaca Yakutskiy Kray adlı gazetenin çıkarılmasıyla Sahaca edebiyat dili olarak yaygınlaşmaya başlamıştır.<ref name=":9">Hayit Baymirza. "Yakut (Saha)'ların Menşe Meselesi", Sovyetler Birliği'ndeki Türklüğün ve İslam'ın Bazı Meseleleri, İstanbul, 1987, s. 47-49.</ref> Sahaların ilk klasik yazarları olarak [[Aleksey Eliseeviç Kulakovskiy]]<ref>Klakovskaya, Lyudmila. Eksekyulyakh, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, C. 1 , S. 19, s. 305-312, 2013.</ref> (1877-1926), A. İ. Sofanov (1886-1935), N. D. Neustroev'i (1894-1926) edebiyat tarihleri ve antolojilerine almışlardır. Kulakovskiy'in 1900 yılında kaleme aldığı Bayanay Algıha (Nehrin Armağanları / Orman Ruhu'nun Dünyası) adlı şiiri Sahacanın ilk edebi eseri sayılır.<ref>Duranlı, Muvaffak. A. E. Kulakovskij, The Founder of Modern Sakha Poetry and His Critical Product is "Gifts of The River", Journal of Turkish World Studies, C. VII, S. 1, s. 55-65, İzmir, 2007.</ref> Kulakovskiy'in Oyun Tüle (Şaman'ın Rüyası), Saha Cahtalların Metiriettere (Saha Kadınlarının Portreleri) adlı şiirleri ile 1912 yılında Yakutskay Intelligentsii'ye (Saha Aydınları) tebliğ edilmiş ve çevresinde ses getirmiştir fakat bu tebliğ yasaklanmış ve ancak 1992'de yayınlanabilmiştir. Kulakovskiy, 1925'te Bakü'de yapılan I. Türkoloji Kurultayı'na delege olarak katılmış ve geri dönerken bilinmeyen bir hastalıktan dolayı 6 Haziran 1926'da Moskova'da öldüğü duyurulmuştur. Sofanov'un İye Doydu (Anayurt) adlı şiiri ile Cadanı Çakıp (Zavallı Yakup) adlı tiyatro oyunu Yakut Cumhuriyeti'nde etkisini sürdürmektedir. Sofanov 1928yılında yaptığı bir konuşmadan dolayı beş yıllık bir sürgüne gönderilmiştir. Sürgündeyken hastalanan yazar 1935'te vefat etmiştir. Neustroev ise Sahaların ilk komedi tiyatrosu yazarıdır ve Sahaların modern tiyatrosunun kurucusu kabul edilmektedir. Neustroev yazdığı Dikaya Jizn (Vahşi Hayat), Timir Con Oğoloro (Demir Milletin Çocukları), Kuhağan Tıın (Kötü Ruh), Tieteybit (Aceleci) gibi eserleriyle günümüze kadar etkisini sürdürmüştür. Eserleri 1930'dan sonra yasaklanmış 1950'den sonra kısmen yayınlanmıştır.<ref>Yuriy Vasilyev. "Yakutların Üç Klasiği" Türk Dünyası Anayurttan Atayurda, 2 (1), Ankara, 1993. s. 39-42.</ref>
[[Dosya:Oiunskyy.jpg|küçükresim|Saha Sovyet Cumhuriyeti'nin İlk Başkanı, Saha Sovyet Edebiyatının Kurucusu, Olonho Derlemecisi, Şair Platon Alekseeviç Oyunsky]]
[[Dosya:Platon Oyunsky 1934.jpg|küçükresim|I. Altay-Yakut Dil Konferansı Katılımcıları, Yakutsk, 1934. Soldan Sağa Oturanlar: G. U. Germogenov, P. A. Oyunsky, Bilinmiyor, G. V. Ksenofontov. Soldan Sağa Ayaktakiler: N. I. Stepanov, V. M. Novikov. Milliyetçilik yaptıkları suçlamasıyla bu resimdeki Ksenofontov idam edilmiş, Oyunsky şüpheli şekilde ölmüş, diğerleri ise baskı altına alınmıştır.]]
[[Dosya:Oyunskiy'in Tutuklanması.jpg|küçükresim|1937'de Oyunskiy tutuklanmış ve aynı yıl hapishanede şüpheli bir şekilde ölmüştür.]]
27 Nisan 1922'de [[Yakutistan|Yakutistan Özerk Cumhuriyeti'nin]] kurulmasıyla bölgede birtakım değişiklikler meydana gelmiş, [[Sovyetler Birliği|Sovyet ideolojisi]] yeni ekonomik ve kültür politikalarını yaymak için edebiyatı bir araç olarak görmüştür. Bu konuda P. A. Oyunskiy, S. A. Novgorodov, N. D. Neustroev, A. A. İvanov gibi bazı Saha aydınları rejimi desteklerken V. Leontev, P.V. Ksenofontov gibi aydınlar da rejime muhalif olmuştur. [[Yakut Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Yakut Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin]] ilk devlet başkanı da olan Plato Alekseeviç Oyunskiy, önceleri Saha Sovyet edebiyatının kurucusu olarak gösterilirken 1937'de milliyetçilikle suçlanmış, 1937'de hapishanede ölmüştür. Yazar, Könül Irıata (Özgürlük Türküsü) şiirinde ve Kıhııl Oyun (Kızıl Şaman) manzum tiyatrosunda folklorik malzemeyi öncüllerinden farklı ve sanatlı bir üslupla kullanmıştır. Ayrıca çocukluğundaki destan bilgisinden faydalanarak kaleme aldığı 36 bin dizelik Culuruyar Nurgun Bootur (Engel Tanımaz Nurgun Bootur) adlı dokuz bölümlük kahramanlık destanı, Saha halkı tarafından milli bir eser olarak benimsenmiştir. Uzun yıllar yasaklı kalmasına rağmen yazarın külliyatı 1958-1969 yılları arasında Sahaca 7 cilt halinde yayınlanmıştır.<ref name=":9" />
 
Oyunskiy ile başlayan Saha Sovyet edebiyatı 1920'li yıllarda P. N. Çernih-Yakutskiy, Aleksey Andreeviç İvonov-Künde, Arhip Georgieviç Kudrin-Abağıınıskay, Nikaloy Egoroviç Mordinov-Amma Aççıgıya, Stepan Afanaseviç Savvin-Kün Ciribine, Gerasim Dmitrieviç Byastinov, Mihail Nikolaeviç Timofeev-Tereşkin gibi yazarlar tarafından temsil edilmiştir. 1930'lu yılların yazarları ise Borogonskay, Beriyak ve Çağılgan gibi edebi açıdan zayıf olan ideolojik yazarlardır. Bu döneme damgasını vuran yazarlar Semen Stepanoviç Yakovlev-Erilik Eristiin ve Stepan Pavloviç Efremov'dur. [[II. Dünya Savaşı]] sırasında P. Yakovleviç-Tulaahınan, V. A. Protodyakov-Kulantay ve D. S. Fedorov-Taas gibi yazarlar eserler vermiştir. Savaş sonrasında S. R. Kulaçikov-Elleya, D. K. Sivtsev-Suorun Omollon, B. Habırııs ve İ. Ertyukov gibi yazarlar eserler vermiştir.<ref>P. V. Maksimova. Yakutska Literatura, Yakutsk, 1994.</ref><ref>Samir Kazımoğlu. "Saha (Yakut) Türklerinin Edebiyatı", Türk Toplulukları Edebiyatı, C. II, Ankara, 1997, s. 26-43.</ref>
 
Ülkede 2010 yılı itibarıyla 700.000 civarında Sahaca kitap basılmıştır. Günümüzde Rusça-Sahaca karışık 3 dergi, 28 gazete yayınlanmaktadır. Bunun dışında Sahaca birçok radyo ve televizyon yayını yapılmaktadır.
 
== Saha (Yakut) alfabesi ve yazı sistemi ==
[[Dosya:Oboehtlingk5 f.jpg|küçükresim|Sahacaya Ait İlk Alfabeyi Oluşturan Otto von Böhtlingk]]
[[Dosya:Radlof V.V..jpg|küçükresim|Türkolojinin En Büyük Alimlerinden Biri Olan [[Vasili Radlof|Vasili Vasilyeviç Radlof]]]]{{Ana madde|Yakut alfabesi}}
Sahaların 19. yüzyıl başlarına kadar bir yazı dili ve dolayısıyla alfabeleri yoktu.<ref name=":14"/> 19. yüzyılın başlarında Rusların siyasi amaçlarını desteklemek amacıyla bölgeye gönderilen misyonerlerin ve devlet görevlilerinin, ürettiği resmi ve dini yazılar için özerk alfabeler geliştirilmeye başlanmıştır. Rus alfabesi dışında Saha dili için özel olarak oluşturulan ilk alfabe 1851 yılında Otto von Böhtlingk tarafından hazırlanmıştır. Bu alfabe 1899 yılında Eduard Karloviç Pekarskiy, 1908 yılında [[Vasili Radlof]] tarafından düzenlenmiştir. 1924 yılında mevcut alfabeye büyük harfler ve noktalama işaretleri eklendi. 1929 yılında Kiril temelli alfabe yerine Latin alfabesi temelli bir alfabeye geçildiyse de artan Rus baskısıyla Modern Saha Alfabesi, 1939 yılında [[Sovyetler Birliği]] tarafından kurulan bir komisyonla günümüzde de kullanılan Saha Kiril Alfabesi olarak son şeklini almıştır. [[Saka (Yakut) Alfabesi|Modern alfabeye]] daha sonradan "Ҕҕ, Ҥҥ, Өө, Һһ, Үү" harfleri de eklenmiştir.
 
{| class="wikitable"
! colspan="11" |'''Сахалыы Сурук-бичигэ''' ''Saqalıı Suruk-Biçige ([[Saha Alfabesi]])''<ref>Петров, Н.Е. (1972). "Алфавит Якутского Языка". In Баскаков, Н.А. (ed.). Вопросы Совершенствования Алфавитов Тюркских Языков СССР (in Russian). Moscow: Академия наук СССР.</ref>
|-
!1819-1858
Alfabesi
!1851-1917
Alfabesi
!1858-1917
Alfabesi
!1917-1929
(Novgorod)
 
Alfabesi
!1929-1939
([[Jaꞑalif]])<ref>{{книга|заглавие=Saqa tьla: Maꞑnajgь oskuolaƣa yөrener kinige: Grammaatьka uonna Orpograapьja. Bastakь caaha (Саха тыла: Маҥнайгы оскуолаҕа үөрэнэр кинигэ: Граммаатыка уонна Орпограапыйа. Бастакы чааһа)/Учебник якутского языка: Для 1 и 2 класса начальной школы. Грамматика и орфография. Часть 1.|ссылка=https://e.nlrs.ru/open/12168|ответственный=Siipsep M.K.|место=Çokuuskaj|издательство=Sudaarьstьba Saqa Sirineeƣi Beceettiir Suuta (SSSBS)|год=1935|страниц=56}}</ref>
 
Alfabesi
!1939-Günümüz
Modern Alfabe
!Harf Adı
![[Uluslararası Fonetik Alfabe|IPA]]<ref>Ilya Yevlampiev, Nurlan Jumagueldinov, Karl Pentzlin; [https://www.unicode.org/L2/L2012/12044r-yakut.pdf Second revised proposal to encode four historic Latin letters for Sakha (Yakut)], Universal Multiple-Octet Coded Character Set International Organization for Standardization Organisation Internationale de Normalisation, 2012.</ref>
!Not<ref>Barakşov, P.P. "Yakutçada Ünsüzlerin Bazı Özellikleri", Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1988 (2), s. 53-59.</ref>
!Türkçe Karşılığı<ref>Yuriy Vasiliev (Çargıstay), Türkçe-Sahaca (Yakutça) Sözlük, Türk Dil Kurumu, Ankara, 1995.</ref>
|-
|Аа
|Аа
|Аа
|a
|Aa
|А а
|а
|/a/
|
|A a
|-
|Бб
|Бб
|Бб
|b
|Bʙ
|Б б
|бэ
|/b/
|
|B b
|-
|Вв
|–
|–
|–
|–
|В в
|вэ
|/v/
|Sadece [[Rusça]] kökenli kelimelerde bulunur.
|V v
|-
|Гг
|Гг
|Гг
|g
|Gg
|Г г
|гэ
|/ɡ/
|
|G g
|-
|–
|Ҕҕ
|–
|ʃ
|Ƣƣ
|Ҕ ҕ
|ҕэ
|/ɣ, ʁ/
|
|Ğ ğ
|-
|Дд
|Дд
|Дд
|d
|Dd
|Д д
|дэ
|/d/
|
|D d
|-
|–
|Џџ
|Ԫԫ
|з
|Çç
|Дь дь
|дьэ
|/ɟ/
|
|C c
|-
|Ее
|–
|Ее
|–
|–
|Е е
|е
|/e, je/
|Sadece [[Rusça]] kökenli kelimelerde bulunur.
|Ye ye veya e
|-
|–
|–
|–
|–
|–
|Ё ё
|ё
|/jo/
|Sadece [[Rusça]] kökenli kelimelerde bulunur.
|Yo yo
|-
|Жж
|–
|–
|–
|–
|Ж ж
|жэ
|/ʒ/
|Sadece [[Rusça]] kökenli kelimelerde bulunur.
|J j
|-
|Зз
|–
|–
|–
|–
|З з
|зэ
|/z/
|Sadece [[Rusça]] kökenli kelimelerde bulunur.
|Z z
|-
|Ии,Іі
|Іі
|Ии
|i
|Ii
|И и
|и
|/i/
|
|İ i
|-
|–
|Јј
|Йй
|j
|Jj
|Й й
|ый
|/j, ȷ̃/
|
|Y y veya Ỹ ỹ
|-
|–
|–
|–
|ɟ
|–
|–
|–
|/ȷ̃/
|
|
|-
|Кк
|Кк
|Кк
|k
|Kk
|К к
|кы
|/k/
|
|K k
|-
|Лл
|Лл
|Лл
|l
|Ll
|Л л
|эл
|/l/
|
|L l
|-
|–
|Ll
|–
|ʎ
|Lj lj
|–
|–
|/ʎ/
|
|
|-
|Мм
|Мм
|Мм
|m
|Mm
|М м
|эм
|/m/
|
|M m
|-
|Нн
|Нн
|Нн
|n
|Nn
|Н н
|эн
|/n/
|
|N n
|-
|–
|Ңң
|Ҥҥ
|ŋ
|Ꞑꞑ
|Ҥ ҥ
|ҥэ
|/ŋ/
|Nazal n (ng) şeklinde okunmaktadır.
|Ñ ñ
|-
|–
|Н̕н̕
|–
|ɲ
|Njnj
|Нь нь
|ньэ
|/ɲ/
|Yumuşak n (ny) şeklinde okunmaktadır.
|Ny ny
|-
|Оо
|Оо
|Оо
|ɔ
|Oo
|О о
|о
|/o/
|
|O o
|-
|–
|Ӧӧ
|Ёё
|ꭢ
|Ɵɵ
|Ө ө
|ө
|/ø/
|
|Ö ö
|-
|Пп
|Пп
|Пп
|p
|Pp
|П п
|пэ
|/p/
|
|P p
|-
|Рр
|Рр
|Рр
|r
|Rr
|Р р
|эр
|/ɾ/
|
|R r
|-
|Сс
|Сс
|Сс
|s
|Ss
|С с
|эс
|/s/
|
|S s
|-
|–
|һ
|–
|h
|Hh
|Һ һ
|һэ
|/h/
|
|H h
|-
|Тт
|Тт
|Тт
|t
|Tt
|Т т
|тэ
|/t/
|
|T t
|-
|Уу
|Уу
|Уу
|u
|Uu
|У у
|у
|/u/
|
|U u
|-
|–
|Ӱӱ
|–
|y
|Yy
|Ү ү
|ү
|/y/
|
|Ü ü
|-
|Фф, Ѳѳ
|–
|–
|–
|–
|Ф ф
|эф
|/f/
|Sadece [[Rusça]] kökenli kelimelerde bulunur.
|F f
|-
|Хх
|Хх
|Хх
|q
|Qq
|Х х
|хэ
|/q~x/
|
|Q q (X x)
|-
|Цц
|–
|–
|–
|–
|Ц ц
|цэ
|/ts/
|Sadece [[Rusça]] kökenli kelimelerde bulunur.
|Ts ts
|-
|Чч
|Чч
|Чч
|c
|Cc
|Ч ч
|че
|/c/
|
|Ç ç
|-
|Шш
|–
|–
|–
|–
|Ш ш
|ша
|/ʃ/
|Sadece [[Rusça]] kökenli kelimelerde bulunur.
|Ş ş
|-
|Щщ
|–
|–
|–
|–
|Щ щ
|ща
|/ɕː/
|Sadece [[Rusça]] kökenli kelimelerde bulunur.
|Şş şş
|-
|Ъъ
|Ъъ
|–
|–
|–
|Ъ ъ
|кытаанах бэлиэ
|/◌./
|Sadece [[Rusça]] kökenli kelimelerde bulunur.
|"
|-
|Ыы
|Ыы
|Ыы
|ɯ
|Ьь
|Ы ы
|ы
|/ɯ/
|
|I ı
|-
|Ьь
|Ьь
|–
|–
|–
|Ь ь
|сымнатар бэлиэ
|/◌ʲ/
|Sadece [[Rusça]] kökenli kelimelerde bulunur.
|'
|-
|Ее
|Ää
|Ээ
|e
|Ee
|Э э
|э
|/e/
|
|E e
|-
|Юю
|Юю
|–
|–
|–
|Ю ю
|ю
|/ju/
|Sadece [[Rusça]] kökenli kelimelerde bulunur.
|Yu yu
|-
|Яя
|Яя
|–
|–
|–
|Я я
|я
|/ja/
|Sadece [[Rusça]] kökenli kelimelerde bulunur.
|Ya ya
|}
 
== Dil bilgisi ==
{{Ana madde|Sahaca dilbilgisi}}
[[Dosya:Yakutça Alfabe.gif|küçükresim|Kiril Alfabesi Tabanlı Yakutça Alfabe. Kırmızı harfler Rusça Kiril alfabesinden farklı olan harfleri göstermektedir.]]
Sahaca diğer Türk dillerinden izole kaldığı için dil bilgisi temelde aynıysa da diğer Türk dillerine göre farklılıklar gösterebilir.
 
=== Sektaks ===
[[Dosya:Sakha beauty.jpg|küçükresim|Geleneksel Kıyafetleri İçinde Bir Sahaca Konuşuru]]
Yeryüzünde konuşulan diller arasında, öznenin başta, yüklemin sonda, nesnenin ortada olduğu diller içinde bulunan Türki dillerden biri olan Sahaca, diğer diller gibi "özne+nesne+yüklem" dizimine sahiptir. Sahacanın, Altay dilleriyle bir başka yakınlığı da sıfatların her zaman adlardan önce gelişiyle ortaya çıkmasıdır.Ayrıca, sayı sıfatlarından sonra gelen adların çoğul olmayışı özelliği de belirtilmelidir. Sahacanın en karakteristik özelliklerinden biri de diğer Altay dillerinde de görülen sözdizimindeki olağanüstü esnekliktir.<ref name=":15" /><ref name=":19" /><ref name=":12" /><ref name=":14" />
<br />
=== Fonoloji ===
 
==== Ünlü harfler (Ahağas dorğoon) ====
Sahaca’da ünlü sistemi diğer Türk lehçe ve şivelerinden biraz daha karışıktır. Sahaca diğer Türk lehçelerinde gördüğümüz sekiz kısa ünlünün yanı sıra, Türkmence, Kırgızca’da ve Gagavuzca'da da gördüğümüz uzun ünlülere (aa, ee, ıı, ii, oo, öö, uu, üü)ve bunlara uygun ikiz ünlülere (ıa, ie, uo, üö) sahiptir. Bunları şöyle bir şema içinde gösterebilir.<ref name=":14" />
{| class="wikitable"
|+Sahacanın Ünlü Harfleri
! colspan="2" rowspan="2" |
! colspan="3" |Arka (Kalın)
! colspan="3" |Ön (İnce)
|-
!Kısa
!Uzun
!Diftong
!Kısa
!Uzun
!Diftong
|-
! rowspan="2" |Dar
|Yuvarlak
|u
|uu
|
|ü
|üü
|
|-
|Düz
|ı
|ıı
|
|i
|ii
|
|-
! rowspan="2" |Geniş
|Yuvarlak
|o
|oo
|uo
|ö
|öö
|üö
|-
|Düz
|a
|aa
|ıa
|e
|ee
|ie
|}
Diğer Türk lehçe ve şiveleri ile karşılaştırıldığı zaman, Sahacadaki (S.) kısa ünlülerin Eski Türkçe (ET.) ünlülerine dayandığı görülmektedir. Bu bakımda Sahacanın Eski Türkçeden ayrıldığı rahatça düşünülebilir.
[[Dosya:Якуты.jpg|küçükresim|Rus Etnograf Gustav Theodore Pauli'nin "Rusya Halklarının Etnografik Tanımı" adlı eserinde tasvir edilen Sahalar.<ref>Pauli, Gustav Theodore. "Etnographique des Peuples de la Russie (Rusya Halklarının Etnografik Tanımı)", St.Petersburg, 1877.</ref> Bu eserde Sahacaya dair küçük bilgiler bulunmaktadır.]]
[[Dosya:Akhtylar .jpg|küçükresim|Afanasiy Yakovleviç Uvarovskay'ın yazdığı Saha Edebiyatının İlk Eseri Sayılan Ahtıılar (Hatıralar) Adlı Eserinin 2003 Baskısı]]
[[Dosya:Sakha family.jpg|küçükresim|Yakutsk şehri yakınlarındaki bir etkinliğe geleneksel kıyafetleri ile katılan bir Saha ailesi. Sahaca öğreniminde ilk etken ailedir. Resmi kanallarda genellikle Rusça kullanıldığı için günümüzde bazı aileler çocuklarına sadece Rusça öğretmektedir.]]
[[Dosya:Standard of the Head of the Sakha (Yakut) Republic.svg|küçükresim|25 Ekim 2016 tarihinden itibaren kullanılan [[Saha Cumhuriyeti Arması|Saha (Yakut) Cumhuriyeti'nin Ulusal Arması]]. Armada, 1745 yılında Shishkino köyü yakınlarında bulunan bir kaya resmi bulunmaktadır. Resmin bir Saha süvarisini temsil ettiği düşünülmektedir. Armanın sol tarafında Rusça, sağ tarafında Sahaca "Saha Cumhuriyeti" yazmaktadır.]]
 
==== Uzun ünlü harfler (Bılaa ahağas dorğoon) ====
Modern Türk lehçe ve şivelerinin çoğunda kısa veya normal olan ünlülerin yanı sıra Sahacada, Ana Türkçenin uzun ünlülerine dayanan uzun ünlü ve ikiz ünlüler vardır. Ana Türkçede de olduğu düşünülen "yumuşak y, yumuşak n, yumuşak g..." gibi harflerin düşme yoluyla artık Sahacada olmaması bu uzun ve ikiz ünlüleri ortaya çıkardığı düşünülmektedir. Bu harflerden biri Modern Türkiye Türkçesinde "ğ" olarak karşımıza çıkmaktadır. "Ğ" harfi birçok farklı fonksiyona sahip olsa da genel olarak oldukça belirsizdir. Bunun dışında Ana Türkçede var olduğu düşünülen bazı uzun ve ikiz harf özelliğinin Sahacada korunduğu da görülmektedir.<ref name=":15" /><ref name=":14" /><ref name=":16" /><ref name=":17" /><ref name=":18" />
 
==== Sahacada ünlü uyumu ====
Sahacada ünlü uyumu Türk dilleri başta olmak diğer Altay dillerinde olduğu gibi belli özelliklerine göre bir uyum içindedir hatta Sahacada bu uyum daha kurallıdır. Kelimeler kalınlık-incelik ve Sahaca'ya has bir şekilde genişlik-darlık (düzlük-yuvarlaklık) uyumuna göre ek alırlar. Kalınlık-incelik uyumuna göre bir kelimede yalnızca kalın veya yalnızca ince ünlüler olabilir; genişlik-darlık uyumuna göre ise bir kelimede yalnızca geniş veya yalnızca dar ünlüler olabilir. İlk hecedeki ünlüleri sadece aşağıdaki tabloda gösterilen ünlüler takip edebilir:<ref name=":15" /><ref name=":14" /><ref name=":16" /><ref name=":17" /><ref name=":18" />
{| class="wikitable"
|+Sahacada Ünlü Uyumu Tablosu<ref name=":14" />
! colspan="5" |Kalınlık-İncelik / Genişlik-Darlık
|-
| rowspan="2" |
| rowspan="2" |İlk Hece
| colspan="3" |İlk Heceyi Takip Eden Ünlüler
|-
|Geniş
|Dar
|Diftong
|-
| rowspan="3" |Kalın
|a, ı, ıa
|a
|ı
|ıa
|-
|u, uo
|a
|u
|uo
|-
|o
|o
|u
|uo
|-
| rowspan="3" |İnce
|e, i, ie
|e
|i
|ie
|-
|ü, üö
|e
|ü
|üö
|-
|ö
|ö
|ü
|üö
|}
Bu uyumu iki kelime üzerinde gösterecek olursak şu şekildedir: Ohox "ocak" > ohoxtor "ocaklar" > ohoxçuttar "ocakçılar" , cie "ev" > cieleex "ev sahibi" > cieleexpit "ev sahibiyiz".
 
==== Ünsüz harfler (Bütey dorğoon) ====
Saha Türkçesinde yabancı asıllı kelimelerde kullanılan f, j, ş, ts, şç, v, z ünsüzlerinin dışında Ana Türkçeden beri süregelen ünsüz harfler vardır. Karşılaştırıldığı zaman Altay dillerinde var olan ve olmayan ünsüz harflerin benzerliği dikkat çekici olduğu görülecektir. Aşağıdaki tabloda boğum ve temas yerleri gösterilen ünsüzler yer almaktadırlar:<ref name=":15" /><ref name=":14" /><ref name=":16" /><ref name=":17" /><ref name=":18" />
{| class="wikitable"
|+Sahacanın Ünsüz Harfleri<ref name=":14" />
!
!
!Dudak
!Diş
!Diş-Damak
!Ön Damak
!Arka Damak
!Orta Damak
|-
| rowspan="2" |Sedalı
|Sürekli
|m
|n
|
|l, r, y, ń
|ñ
|
|-
|Süreksiz
|b
|d
|c
|g
|ğ
|
|-
| rowspan="2" |Sedasız
|Sürekli
|
|s
|
|
|x
|h
|-
|Süreksiz
|p
|t
|ç
|k
|k (kalın)
|
|-
| colspan="8" |* Bu seslerden p-b, t-d, ç-c, x-ğ, k-g, s-h karşılıklı seslerdir.
|}
Sahacanın ünsüz sistemi, diğer Türk lehçe ve şivelerinde ya hiç olmayan ya da seyrek bulunan birkaç sesi gösterir. Bunlar "ý, ń, h" sesleridir. Alfabede "ý" sesi "y" harfi ile işaretlenmiştir. Ayrıca "k (kalın)" ve "k" sesinin, "ł" ile "l" sesinin de tek işareti vardır. Bunlardan "geniz y"si bir fonem olarak anlam farkı yapmasına rağmen sözlükte (y&nbsp; nosovoy) açıklamasıyla "y" ile gösterilmektedir: ayıı "iş", aý ıı "suç, günah". Gırtlak ünsüzü olan "h" harfi, ünlüler arasında ve "s" harfinden değişmiş olarak ortaya çıkar. Bu "s" harfi, arkaik "s" harfi olabileceği gibi "ç,ş, z'" harflerinden değişen ikincil "s" harfi de olabilir.
 
Sahacada bir ünsüz uyumundan bahsedilemez. Sadece arka dil ünsüzlerinin geniş veya dar ünlülere bağımlılığından bahsedilebilir. Arka damak ünsüzü "h (x)", kelime başında sadece geniş ünlülerden (a, o) önce ortaya çıkar. Kelime sonunda -x (kalın k olarak okunur) birkaç geniş ünlüden (a, e, o, ö, ıa, uo, üö) sonra görülür. Kelime başında k-, e, i, ie, ö, u, ü, üö ünlülerinden önce bulunur. Bununla beraber "-k", sadece dar ünlülerden (ı, i, u, ü) sonra bulunur.
 
=== Morfoloji ===
Eklerde çok şekillilik Saha Türkçesinde bütün ekler eklendikleri kelimenin son ünsüz ve ünlüsüne göre çok şekillilik gösterirler. Bu çok şekilliliğin sistematiği ünlü, diftong,&nbsp;"-l,&nbsp; -r ve -y" den sonra "b-" sesi, "sedasızlardan (-k,&nbsp; -p, -s, -t, -x) sonra "p-" sesi, nazal&nbsp; seslerden (-m, -n, -d) sonra "m-" şeklindedir. Bu gruba örnek olarak I.teklik şahıs iyelik ekini (-mit, -mit, -mut, -mut; -pıt, -pit, -put, -put; -bit, -bit, -but, -but) ve geniş zamanın olumsuzunu (-mat, -met, -mot, -möt; -pat, -pet, -pot, -pot; -bat, -bet, -bot, -bot) gösterebiliriz. Söz konusu çok şekilliliğin sistematiği şu şekildedir:
 
Geniş ünlü ve diftonglardan sonra "ğ-" sesi; dar ünlü, "-l, -r ve &nbsp;-y" seslerinden den sonra "g-" sesi; "-k, -p, -s, -t" seslerinden sonra "k-" sesi; "-x" sesinden sonra "x-" sesi; nazallardan sonra "d-" sesi gelir. Bu gruba örnek olarak, yönelme hali ekini (-ga, -ge, -go, -gö; -ka, -ke, -ko, -kö; -ğa, -ğe, -ğo, - ğö ; -xa, -xe, xo, -xö ; -na, -ne, -no, -no) ve II.çokluk şahıs iyelik ekini (-git, -git, -gut, -güt; -kıt, -kit, kut, küt; -ğıt, - git, -gut, -güt ; -xıt, -xit, -xut, -xüt; - &nbsp;dit, -dit, - dut, - düt) gösterebiliriz.
 
Ünlü ve diftonglardan sonra "h-"; "-p,&nbsp; -s, -t" seslerinden den sonra "ç-"; "-k,-x" seslerinden sonra "s-"; "-y, -l,&nbsp;-r" seslerinden sonra "c-"; "nazallardan sonra "ń-" sesi gelir. Yaygın olmayan bu gruba örnek olarak "-çıt, -çit, -cut, -cüt; -çıt, -çit,-çut, -çüt; - ńıt, - ńit, - ńut, - ńüt; -hıt, -hit,-hut, -hüt ; -sıt, -sit, -sut, -süt" isimden isim yapma ekini gösterebiliriz.
 
Ünlü, diftong ve "-l" sesinden sonra "l-" sesi; sedasızlardan sonra "t-" sesi; "-y, -r" sesinden sonra "d-"sesi; nazal seslerden sonra "n-" sesi gelir. Bu gruba örnek olarak çokluk ekini (-lar, -ler, -lor, -lor; -tar, -ter, -tor, -tor; -dar, -der, -dor, -dör; -nar, -ner, -nor, -nör) ve vasıta hali ekini (-lıın, -liin, -luun, -lüün; -tıın, -tiin, -tuun, -tüün; -dıın, -diin, -duun, -düün; -nün, -nün, -nuun, -nüün) gösterebiliriz.
 
Ünlü, diftong ve sedasızlardan sonra "t-"; "-y ve -r" seslerinden sonra "d-"; "-l" sesinden sonra "l" sesi; nazal seslerden sonra "n-" sesi gelir. Bu gruba örnek olarak görülen geçmiş zamanın III.teklik şahsını (-ta, -te, -to, -tö; -da, -de, -do, -do; -la, -le, -lo, -lö; -na, -ne, -no, -no) ve isimden isim yapma eklerinden -tık, -tik, -tuk, -tuk; -dik, -dik, -dük, -dük; -lık, -lik, -luk, -lük; -nık, -nik, -nuk, -nük eklerini gösterebiliriz.<ref name=":15" /><ref name=":31" /><ref name=":24" /><ref name=":14" /><ref name=":16" /><ref name=":17" /><ref name=":18" /><ref name=":33">Pekarskiy, Eduard Karloviç. Yakut Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu, İstanbul 1945.</ref><ref name=":34">Haritanov, Luka Nikiforovç. Saha Tılın Grammatikata-Morfologiya, Yakutsk, 1951.</ref><ref name=":35">Korkina, E. İ.; Ubryatova,&nbsp; E. İ.; Haritanov,&nbsp; L. N.; Petrov,&nbsp; N. E. Grammatika Sovremennogo Yakutskogo Literaturnogo Yazıka-Fonetika i Morfologiya, Moskva, 1982.</ref>
 
== Bazı Sahaca örnek tümceler ==
 
*Olorbuttaağar üleleebit orduk. "Çalışmak oturmaktan daha iyidir."
* Min ubayım saha oskuolatıgar baar. "Benim abim Yakut okulundadır."
* Bihigi at mïnen barıahpıt. "Biz ata binip gideceğiz."
* Haydah oloroğut? "Nasılsınız? 'Nasıl yaşıyorsunuz?'"
* En olus türgennik sanarağın. "Sen çok hızlı konuşuyorsun."
* Min sahalıı kıratık öydüübün. "Ben Yakutça biraz anlarım."
* Bihigi sarsıarda erde turabıt. "Biz sabahleyin erken kalkarız."
* Ol oğo tüün ıtıır. "O çocuk geceleri ağlar."
* Miehe sıttık hâta uonna holuoha nâda. "Bana yastık kılıfı ile galoş gerek."
* Bu son sieğe olus kılgas. "Bu ceketin yenleri çok kısa."
*Baatur oloror duo? "Batur oturuyor mu?"
*Bu kılaaska xas tünnük baany? "Bu sınıfta kaç pencere vardır?"
*Tuox xannıgıy? "Ne nasıldır?"
*Bu oskuola ulaxan duu, kıra duu? "Bu okul büyük mü, küçük mü?"
*Kiniler uçuutallar. "Onlar öğretmendirler."
*Atatürk 1938'ka ölbüte. "Atatürk 1938'de ölmüş."
*Kıra oğo cieğe kelbite duo? "Küçük çocuk eve gelmiş mi?"
*Miexe telefonnaabıt. "Bana telefon etmiş."
*En suruybukkun min körbötüm, sana billim."Ben senin yazdığını görmedim ama yeni öğrendim."
*Min arıgını ispekke turabın. "Ben içkiyi içmemekteyim."
*Oğolor oskuolağa sılcaan turallany? "Çocuklar okulda koşmaya devam ederler mi?"
*Bir küüsteex aydaan orbuttaax. "Cüsseli birisi ara sıra karışılık çıkarırmış."
*Min biirde aydaarsan turardaaxpın. "Ben günün birinde bağırmıştım."
*Otton beyen da iti ülüger kırattan iisse kııhırca turbutun baar. "Yazık ki, kendin o işte az da olsa çalışmışsın."
*Xaar tüspüte baar. "Kar bir anda yağmış."
*Sadata da suox olorbokkun? "Sessizce yerleşmez misin?"
*Süöhünü ahatabın uonna uulatabın? "Hayvanları yediriyorum ve içiriyorum."
*Bihigi kiehe barıaxpıt. "Biz gece gideceğiz."
*Sarsın min emie mosturuskuoyga ülelieğim. Vasya onno kelieğe uonna miexe kömölöhüöğe. "Yarın ben de atölyede çalışacağım. Vasya oraya gelecek ve bana yardım edecek."
*Üöreneççiler kelbeter, uruok bastaabat. "Öğrenciler gelmezse, ders başlamaz."
*Min kiehe biir sirge sılcardaaxpın. "Ben gece bir yere gitmeliyim."
*Alla min eyigin kıtta kepseterdeexpin. "Alla ben seninle muhakkak konuşmalıyım."
*iti taaska baran oloruox. "O taşa gidip oturalım."
*Emeexsin tur, utuyama! Kel ahaa! Oğolor, emie ahaan. "Yaşlı kadın kalk, uyuma! Gel yemek ye! Çocuklar siz de yiyin!"
*Kini idete buolbatağın billerer. "Bunun meslek olmadığım gösteriyor."
*Kelleğim ikkis künüger müzeyğa sılcıbıtım. "Geldiğimin ikinci günü müzeye gittim.
*Kini suruybut kinigelerin bilbetter. "Onun yazdığı kitapları bilmezler."
*Cieber kelbitim iyem iistene olororo. "Eve geldiğimde annem oturarak dikiş dikiyordu."
*Min törööbüt silim. "Benim doğduğum yıl."
*Omoğoy Baay ikki ulaxan erge taxsa ilik kırgıttardax "Omogoy Bay'ın iki ergin henüz evlenmemiş kızlarından."
*Körö ilik oğo. "Henüz görmemiş çocuk."
*Üörete ilik üöreneeççi. "Daha öğrenmemiş öğrenci."
*Üleliinir tahınan oğo körör. "Çalışmaktan başka çocuğa bakar."
*Öydööx öyünen ölörtön kuotar. "Akıllı aklıyla ölmekten kurtulur."
*Onton lalcar oğolor kelliler. "Sonra hasta çocuklar geldiler."
*Ce ol kelen Elley. "İşte o gelen Elley."
*Biir sarsıarda turan Omoğoy emeexsine. "Bir sabah kalkan Omogoy'un yaşlı karısı."
*Min üöreneeççibin, kini üöreteeççi. "Ben öğrenciyim, o öğretmendir."
*Çinçiyeeççiler sabağalaahınnannan. "Araştırmacıların tahminleriyle."
*Kolledjka kimneex kiiriexterin söbiiy? "Koleje kimlerin girmesi mümkündür."
*Min Turtsiyam körüöxpün bağarabın. "Ben Türkiye'yi ziyaret etmek istiyorum."
*Kepseten, bilsen, barı Omoğoydooxxo tiiyen keleller. "Konuşup, anlaşarak, hepsi Omogoygil'e varıp gelirler."
*Kötördör oloğuttan köhön ayannıır. "Kuşlar, yerlerinden göçerek seyahat ederler."
*Tabanı üöskete oloror omuk baar. "Geyik besleyerek yaşayan halk vardır."
*Tadnaat tağısta. "O giyinir giyinmez çıktı."
*Onu köröt uolattar üömeller. "Onu görünce oğlanlar gizlice yaklaşırlar."
*Ahaarı kellibit. "yemek yemek için geldik."
*Oğolor üleleeri bardılar. "Çocuklar çalışmak için (çalışmaya) gittiler."
*Saamır tüheeri gımmıt. "Yağmur yağacakmış gibi duruyor."
 
== Bazı Sahaca metinler ve Türkiye Türkçesi karşılıkları ==
Bazı Sahaca metinler ve onların Türkçe çevirilerine [[Vikikaynak]] üzerinden ulaşabilirsiniz:
 
#[[s:Kılaaska|Sınıfta (Kılaaska)]]
#[[s:Cieğe|Evde (Ciege)]]
#[[s:Kepsetii|Konuşma (Kepsetii)]]
#[[s:Min_Conum|Benim Evim (Min Conum)]]
 
== Sahaca, Kırgızca ve Türkçe karşılaştırmaları ==
Satır 1.028 ⟶ 221:
| style="background: #eeeeff;" | йүз &nbsp;
|-
|}
 
== Saha / Yakut alfabesi / Саха алфавита ==
{| style="font-family:Microsoft Sans Serif; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF"
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | А а
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Б б
 
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | В в
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Г г
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҕ ҕ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Д д
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Дь дь
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Е е
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ё ё
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ж ж
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | З з
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | И и
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Й й
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | К к
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Л л
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | М м
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Н н
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҥ ҥ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Нь нь
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | О о
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | [[Ө]] ө
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | П п
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Р р
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | С с
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Һ һ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Т т
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | У у
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ү ү
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ф ф
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | [[Х]] х
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | [[Ц]] ц
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ч ч
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ш ш
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Щ щ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ъ ъ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ы ы
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ь ь
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | [[Э]] э
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ю ю
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Я я
|}
 
== Kaynakça ==
<br />{{Kaynakça|2}}{{kaynakça}}
 
== Sahaca karşılaştırmalı sözlükler ==
<div class="references-small" style="-moz-column-count:2; column-count:2;">
*
* Yuriy Vasiliev (Cargıstay) . <u>Türkçe - Sahaca (Yakutça) Sözlük </u> (Turkish- Sakha Dictionary). Ankara: Türk Dil Kurumu, 1995 . Orijinal yumuşak plastik cildinde. Cildi çok az yorgun. 312 s. 13x19 ISBN /
</div>
 
== Ek okumalar ==
* Alekseev, A. N. Drevnyaya Yakutiya, Neolit i epokha bronzy, Novosibirsk 1996.
* Antonov, N. K. Yakutskiy Yazık, Yazıki Mira: Tyurkskie Yazıki / Otv. Red. Ye. R. Tenişev. - M: Indrik, 1997. (<nowiki>ISBN 5-85759-061-2</nowiki>)
* Arat, Reşit Rahmeti. Temir Ahmet. "Türk Şivelerinin Tasnifi", Türk Dünyası El Kitabı, Ankara, 1976.
* Arıkoğlu, Ekrem. Türkiye'de Sibirya Çalışamları, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 21, s. 7-24.
* Banguoğlu, Tahsin. Türk Grameri, Ankara, 1959.
* Baymirza, Hayit. "Yakut (Saha)'ların Menşe Meselesi", Sovyetler Birliği'ndeki Türklüğün ve İslam'ın Bazı Meseleleri, İstanbul, 1987.
* Benzing, Johannes. "Türk Dillerinin Sınıflandırılması" (Çeviren: Mehmet Akalın), Tarihi Türk Şiveleri, Ankara, 1979.
* Benzing, Johannes ve Karl Heinrich Menges. “Türk Dillerinin Sınıflandırılması”. Tarihî Türk Şiveleri / ed. Mehmet Akalın, Ankara, 1979.
* Böhtlingk, Otto. Über die Sprache der Jakuten, St. Petersburg, 1851.
* Caratini, R. Dictionnaire des nationalités et des minorités de l’ex-U.R.S.S., Paris 1992.
* Castagne, J. “Russie slave et Russie turque”, RMM, LVI, 1923.
* Christian, D. A History of Russia, Central Asia and Mongolia, Oxford 1998.
* Efremov, N. N. "Priçastno-Padejnıe Konstruktsii i ih Ekvivalenti", Issledovaniya Po Grammatike Yakutskogo Yazıka, Yakutsk, 1983.
* Efremov, N. N. Issledovaniya po Grammatike Yakutskogo Yazıka, Yakutsk, 1983.
* Eraslan, Kemal. Eski Türkçede İsim-Fiiller, İstanbul, 1980.
* Ercilasun, Ahmet Bican. Çağdaş Türk Lehçeleri, Akçağ Yayınları, Ankara, 2016. (ISBN 9789753383615)
* Ercilasun, Ahmet, Bican. Kutadgu Bilig Grameri-Fiil, Ankara, 1984.
* Ercilasun, Ahmet Bican. Türk Dili Tarihi: Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla, Akçağ Yayınları, Ankara, 2013. (ISBN 9753385893.0)
* Ergin, Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yayınları, İstanbul, 1983.
* Ersöz, Murat. Sahalar (Yakutlar)’la İlgili Türkiye’de Yapılan Çalışmalar, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 4, S. 12, 2015.
* Forsyth, J. A History of People of Siberia, Cambridge, 1994.
* Gabain, A.von (çev. Mehmet Akalın). Eski Türkçenin Grameri, İstanbul, 1988, Hacıeminoğlu, Necmettin, Yapı Bakımından Türk Dilinde Fiiller, İstanbul, 1984.
* Haritanov, Luka Nikiforovç. Formı Glagol’nogo vida Yakutskom Yazıke, Yakutsk 1960.
* Haritanov, Luka Nikiforovç. Saha Tılın Grammatikata-Morfologiya, Yakutsk, 1951.
* Haritanov, Luka Nikiforovç. Tipi Glagolnoy osnovı v Yakutskom Yazıke, Moskva, Leningrad, 1954.
* Hayit, Baymirza. Sovyetler Birliğindeki Türklüğün ve İslâmın Bazı Meseleleri, İstanbul 1987.
* Hudyakov, Yuliy Sergeyeviç. İstoriya Arheologiya i Etnografiya Sibiri, Tomsk, 1979.
* Hudyakov, Yuliy Sergeyeviç. İstoriya Yakutskoy ASSR, Moskova-Leningrad 1955-63. C. I-III.
* İnan, Abdulkadir. "Yakut (Saxa) Türkleri", Makaleler ve İncelemeler, Ankara, 1968.
* İnan, Abdülkadir. Tarihte ve Bugün Şamanizm, Ankara 1972.
* İvanov, S. A. Yakutskiy yazık: istoriya i aktualnıe vopros, Yakutsk 1986.
* İvanov, V. N. Sotsialnoekonomiçeskie otnoşeniya u Yakutov XVII vek, Yakutsk 1966.
* Johannes, Benzing; Menges, Kari H. (çev. Mehmet Akalın), "Türk Dillerinin Sınıflandırılması", Tarihî Türk Şîveleri, Ankara, 1979.
* Kaluzinski, Stanislaw. Mongolische Elemente in der Jakutischen Sprache, Varşova, 1961.
* Kazımoğlu, Samir. "Saha (Yakut) Türklerinin Edebiyatı", Türk Toplulukları Edebiyatı, C. II, Ankara, 1997.
* Kirişçioğlu, M. Fatih, “Saha Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri, s. 1229-1284, Ankara, 2007.
* Kirişçioğlu, M. Fatih. "Olonkho Metinlerinin Toplanması ve Araştırılması", Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Konya, 2003, S. 13, s. 227-233.
* Kirişçioğlu, M. Fatih. "Yakutların Menşei Meselesi", Milli Folklor, S. 13, s. 49-20.
* Kirişçioğlu, M. Fatih. Yakut (Saha) Türkçesi Grameri, Ankara, 1999.
* Kirişçioğlu, M. Fatih; Vasiliev (Cargıstay), Yuriy. Saha (Yakut) Halk Edebiyatı Örnekleri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1996.
* Kirişçioğlu. M. Fatih. Saha (Yakut) Grameri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara,1999.
* Krader, Lawrence. Peoples of Central Asia, Bloomington: Indiana University, 1966.
* Korkina, E. İ.; Ubryatova,&nbsp; E. İ.; Haritanov,&nbsp; L. N.; Petrov,&nbsp; N. E. Grammatika Sovremennogo Yakutskogo Literaturnogo Yazıka-Fonetika i Morfologiya, Moskva, 1982.
* Korkina, E.İ. Deepriçastiya v Yakutskom Yazıke, Novosibirsk, 1985.
* Kruger, J. R. Yakut Manual, Indiana, 1962.
* Ksenofontov, G. V. Uranghay-Sahalar, Oçerki po drevney istorii yakutov, İrkutsk 1937.
* Lincoln, W. B. Vahşi Batı: Sibirya ve Ruslar (çev. Mehmet Harmancı), İstanbul 1996.
* M. N. Karavaev – S. Z. Skryabin, Rastitel’nyi mir Yakutii, Yakutsk 1971.
* Maksimova, P. V. Yakutska Literatura, Yakutsk, 1994.
* Okladnikov, A. P. Yakutia: Before its Incorporation into the Russian State (ed. H. N. Michael), Montreal-London, 1970.
* Pakendorf, B. Contact in the Prehistory of the Sakha (Yakuts): Linguistic and Genetic Perspectives, Utrecht, 2007.
* Pekarskiy, Eduard Karloviç. Yakut Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu, İstanbul, 1945.
* Petrova, T. İ. Saxa Tıla, Yakutsk, 1993.
* Petrova, T.İ.; İzbekova, L.K. Saxa Tıla,Yakutsk, 1994.
* Popova, N.İ. "Zalogi v Yakutskih Priçastiyah", Sovyetskaya Tyurkologiya, Moskva, 1983.
* Poppe, Nicolaus. "Das Jakutische", Philologia Turcica Fundamenta(PhTF), c. I, Wiesbaden, 1959.
* Poppe, Nicholas. Introduction to Altaic linguistics, Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1965.
* Radloff, Wiheim. Die Jakutische Sprache, St. Petersburg, 1908.
* Rasonyı, Laszlo. Tarihte Türklük, Ankara, 1988.
* Seroşevsky, V. L. Saka Yakutlar (trc. Arif Acaloğlu), İstanbul, 2007.
* Slepstova, P. A. Yakutsko-Russkiy Slovar, Moskva, 1972.
* Somuncuoğlu, Anar. “Saha Cumhuriyeti”, Türkler (nşr. Hasan Celal Güzel v.dğr.), Ankara, 2002.
* Straughn, Christopher A.. Sakha-English Dictionary, Chicago, 2006.
* Tekin, Talat. “Türk Dil ve Diyalektlerinin Yeni Bir Tasnifi”, Erdem, 5 (13), Ocak 1989, 141-168.
* Taşağıl, Ahmet. Çin Kaynaklarına Göre Eski Türk Boyları, Ankara 2004, s. 88-89. (İlgili Kısımlar)
* Taşağıl, Ahmet. Gök-Türkler, Ankara 1999, II, s. 44.
* Ubryatova, &nbsp; E. İ. &nbsp;"Kratkiy Grammatiçeskiy Oçerk, &nbsp;Yakutskogo Yazıke", Yakutsko-Russkiy Slovar, Moskva, 1972.
* Vasiliev (Cargıstay), Yuriy. Türkçe - Sahaca (Yakutça) Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1995.
* Vasilyev, Yuriy. "Yakutların Üç Klasiği" Türk Dünyası Anayurttan Atayurda, 2 (1), Ankara, 1993.
* Zeylanov, Ferhad. "Yakut Dili", Türkologiyanın Esasları, Bakü, 1981.
 
=== Ansiklopedi maddeleri ===
* Ahmet Taşağıl. İslam Ansiklopedisi, "Yakutlar" Maddesi, TDV İslâm Araştırmaları Merkezi Yayınları, Ankara, 1988.
* Ubryatova, E. I. Yakutskiy Yazık // Lingvistiçeskiy Antsiklopediçeskiy Slovar / Glavnıy Redaktor V. N. Yartseva. - M.: Sovetskaya Antsiklopediya, 1990. (<nowiki>ISBN 5-85270-031-2</nowiki>)
* “Yakut”, ''TA'', XXXIII, 382-385.
* “Yakut”, Kazak Soviet Entsiklopediyası, Alma Ata 1978, XII, 531-536.
* “Yakutsk”, Bolşoya Sovetskaya Entsiklopediya, Moskova 1978, XXX, 490.
* “Yakut ASSR”, a.e., XXX, 490-497.
* “Yakutı”, a.e., XXX, 497.
 
== Dış bağlantılar ==
*[http://diaspora.sakhaopenworld.org/index.shtml Sakha Open World - Орто Дойду -Orto Doydu] - İnternet üzerinde Yakutçayı tanıtmak için kurulmuş, haber, şiir, müzik, forum ve videolar içeren site {{Dilsimge|Yakutça}}
* [http://www.kyym.ru Kyym.ru] - Yakutistan haberler sitesi
 
* [http://home.uchicago.edu/~straughn/sakhadic.pdf Sahaca - İngilizce Sözlük]
* [http://home.uchicago.edu/~straughn/sakhadic.pdf Sahaca - İngilizce Sözlük]
 
* [http://www.uni-bonn.de/~uzsylm/mongol/mongol_sakha.html Mukayeseli Yakut Türkçesi ve Moğolca kelimeler]
 
*[http://www.uni-bonn.de/~uzsylm/sakha/bib/ Yakut texts with Russian translations] Kahramanlık şiirleri, peri masalları, efsane, atasözleri, vb.
*[http://sakhalyy.helios-nw.ru/ Sakhalyy suruk] Saha Unicode fontları ve bilgisayar için klavye
Satır 1.127 ⟶ 294:
*[http://home.uchicago.edu/~straughn/sakhadic.pdf Saha Türkçesi-İngilizce Sözlük]
*[http://alparslanfatih2007.googlepages.com/kirilalfabesi Saha Alfabesi]
*[http://fatih.azeriblog.com/2009/04/09/saha-turkcesi/ Saha Yeri ve Saha Türkçesi]{{Ölü bağlantı|date=Nisan 2020 }}
 
{{Türk dilleri}}
{{Rusya dilleri}}
 
__DİZİN__
 
[[Kategori:Doğal diller]]
[[Kategori:Türk dilleri]]
[[Kategori:Türk devletleri]]
[[Kategori:Asya dilleri şablonları]]
[[Kategori:Yakutça]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Yakutça" sayfasından alınmıştır