Sovyetler Birliği: Revizyonlar arasındaki fark

[[Vladimir Lenin|Lenin]] I. Dünya Savaşı'nda Avrupa'daki sosyal demokratların çoğunun kendi hükûmetlerinin saldırgan politikalarını desteklemelerini ve hükûmetlerinin savaş bütçelerini onaylamalarını [[Marksizm]]'e ihanet olarak değerlendirdi. Bu nedenle [[Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi]]'nin adının [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi|Komünist Parti]] olarak değiştirilmesini önerdi. Bolşevik liderin önerisi Mart 1918'de kabul edildi ve parti resmiresmî olarak [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi|Rusya Komünist Partisi]] adını aldı.<ref name="rus-sky.com"/>

1922 yılının Mayıs ayından itibaren sağlığı bozulan Lenin, vasiyetname olarak kabul edilen ünlü notlarını yazdırdı. Bu vasiyetnamede [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi|Komünist Parti]]'de önde gelen mücadele arkadaşlarının olumlu ve olumsuz yönlerini sıralayarak çeşitli uyarılarda bulundu. Partinin iki önemli ismi [[Stalin]] ve [[Lev Troçki|Trotski]] arasındaki çatışmanın tehlikesini vurgulayan [[Vladimir Lenin|Lenin]], 1922 yılında [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi|Komünist Parti]] Genel Sekreteri seçilen [[Joseph Stalin|Yosif Stalin]]'in yetkilerinin daraltılmasının gerekliliğini sebepleriyle birlikte açıkladı. Ancak Mart 1923'te felç olan ve konuşamaz hale gelen Lenin resmiresmî liderliğini sürdürse de politikadan uzaklaşmak zorunda kaldı.

Stalin’in son dönemlerinde [[Politbüro]]’da iktidar hesapları yapılmaya başlandı. [[Stalin]], devletin istikrarı açısından etrafındakilere yeterince itimat etmiyordu. Özellikle [[KGB]] şefi [[Lavrenti Beria]]’nın partide savaş sonrasında yaptığı tasfiye hareketleri ciddi tedirginlik yaratıyordu. Ancak bazı politik analistlere göre Stalin gayri-resmiresmî de olsa halefini seçmişti. 1946 yılında [[SBKP]] Merkez Komitesi Dış Politika Bölümü Başkanı olan, 1947'de ise Propaganda Bölümü Başkanlığı'na atanan [[Mihail Suslov]] iktidar hırsı yapmayan bir kişi olarak Stalin'in dikkatini çekmişti. Rus siyasi analist [[Jores Medvedev]]'e göre Stalin en çok, partinin ideoloji ve propaganda sorumlusu kabul edilen [[Mihail Suslov|Suslov]]'a güveniyordu ve hatta ölümünden sonra onu genel sekreterliğe varis tayin etmişti. Ancak [[Mihail Suslov|Suslov]]’un iktidar konusunda çaba göstermemesi partide diğer adaylara fırsat veriyordu.

Sosyo-ekonomik alanda da önemli gelişmeler söz konusuydu. Kentsel nüfus artmış, kültür seviyesi yükselmiş ve okuma-yazma oranı %100'e ulaşmıştı. Dünya Bankası verilerine göre 1970 yılında SSCB'de finansman kaynakları itibarıyla eğitim harcamalarının GSYİH’ya oranı % 7'ydi.<ref>[http://www.alternativy.ru/old/magazine/htm/96_3/smolin.htm О РОЛИ ОБРАЗОВАНИЯ В ОБЕСПЕЧЕНИИ]</ref>. HalenHâlen G 7 ülkelerinden dahi bazılarında bu oran % 5-6 civarındadır.<ref>[https://www.researchgate.net/publication/272008045_Turkiye_ve_OECD_Ulkelerinde_Egitim_Harcamalarinin_Analizi]</ref>. Bilim ve teknoloji alanındaki ilerlemeler Nobel ödüllerinin sıralanarak adeta övünç kaynağı olmasını sağladı.

Okur-yazar oranının en yüksek seviyeye ulaşması diğer devletlerle adeta yarış yaparcasına toplumun kültür düzeyini arttırmaya çalışan devletin uluslararası alanda prestijini arttıracak önemli gelişmeleri de beraberinde getirdi. 1925 yılında yayınlanmaya başlayan [[Komsomolskaya Pravda]] gazetesi 1970'li yıllarda 17 milyona ulaşan günlük tirajı ile tüm dünyada en çok satan gazete unvanını kazandı. Önceleri [[Komsomol]] örgütüne bağlı gençlik gazetesi olarak çıkan ancak zamanla toplumun her kesiminden vatandaşların okuduğu bu gazete mevcut tirajıyla devletin Sovyet toplumunu batıdaki toplumsal yozlaşmalarla kıyaslaması için bir nevi gurur kaynağıydı. Çocuklar için yayınlanan [[Pionerskaya Pravda]], Komünist Parti'nin resmiresmî yayın organı [[Pravda]], emekçi gazetesi [[Trud]] vb. toplumun her kesimi için yayınlanan gazetelerin olması halkın kültür seviyesini yükseltmek adına verilen bir mücadelenin kanıtıydı.

Kasım 1989'da Doğu ve Batı Berlin arasındaki geçişler serbest bırakıldı. 1990 yılında da her iki Alman devleti Demokratik Alman Cumhuriyeti ve Federal Alman Cumhuriyeti resmiresmî olarak birleşti. 1989 yılında Doğu Avrupa'daki sosyalist halk cumhuriyetlerinde batılı devletlerin başlattığı anti-komünist propagandaya müdahale edilmemesi ve bunun sonucunda sosyalist iktidarların birer birer düşmesi bu ülkelerle siyasi ve ticari birlik örgütleri kuran SSCB'yi ekonomik olarak daha da sarstı. SSCB'de daha önce olmayan enflasyon serbest piyasa ekonomisine geçişle birlikte ortaya çıktı ve kısa sürede önemli bir sorun haline geldi. 1990 yılında fiyatların serbest bırakılması ve temel gıda ürünlerinin fiyatlarının hızla yükselmesi halkın temel ihtiyaçlarını bile karşılamasını zorlaştırdı.

1960'ların sonlarında ve 1970'lerde, SSCB'de ölüm oranının azalan seyri özellikle çalışma çağındaki erkeklerde tersine bir tanık olundu ancak aynı zamanda Rusya ve ülkenin diğer Slav ağırlıklı alanlarda yaygın oldu.<ref>{{kitap kaynağı|yazar=Vallin, J.; Chesnais, J.C.|başlık=Recent Developments of Mortality in Europe, English-Speaking Countries and the Soviet Union, 1960–1970|cilt=29|sayfalar=861–898|yıl=1970|yayımcı=Population Studies}}</ref> 1980'lerin sonlarında resmiresmî veri analizine göre 1970'lerin sonundan ve 1980'lerin başında kötüleşen yetişkin ölüm oranı tekrar düzelmeye başladı.<ref>{{kitap kaynağı|yazar=Ryan, Michael|başlık=Life expectancy and mortality data from the Soviet Union|cilt=296|sayfa=1,513–1515|tarih=28 Mayıs 1988|iş=[[Britanya Tıp Dergisi]]}}</ref> 1970 yılında 24,7'e olan bebek ölüm hızı 1974 yılında 27,9'a yükselmişti. Bazı araştırmacılar bu durumu büyük ölçüde reel olarak kötüleşen sağlık koşulları ve hizmetlerin bir sonucu olarak kabul etmektedirler.<ref>{{kitap kaynağı|yazar=Davis, Christopher; [[Murray Feshbach|Feshbach, Murray]]|başlık=Rising Infant Mortality in the USSR in the 1970s|sayfa=95|konum=Washington, D.C.|yayımcı=ABD Sayım Bürosu}}</ref> Yetişkin ve bebek ölüm oranlarının yükselişi Sovyet yetkilileri tarafından açıklanmadı ve [[Sovyetler Birliği Hükûmeti|Sovyet hükûmeti]] sadece on yıl için tüm ölüm oranı istatistiklerini yayınlamaktan vazgeçti. Sovyet demograflar ve sağlık uzmanları, 1980'li yılların sonuna kadar ölüm oranlarının artması hakkındaki verilerin yayınlanmasına devam etmek ve araştırmacıların gerçek nedenlerini araştırmak varken bu duruma sessiz kaldılar.<ref>{{kitap kaynağı|yazar=Krimins, Juris|başlık=The Changing Mortality Patterns in Latvia, Lithuania and Estonia: Experience of the Past Three Decades|tarih=3–7 Aralık 1990}} Paper presented at the International Conference on Health, Morbidity and Mortality by Cause of Death in Europe.</ref>

Vladimir Lenin başkanlığındaki Sovyet hükûmeti küçük dil grupları kendi yazı sistemlerini vermiştir.<ref>Comrie 1981, p. 3–4.</ref> Bazı kusurları tespit edilmesine rağmen bu yazı sistemlerinin geliştirilmesi çok başarılı olmuştu. SSCB'nin sonraki günlerinde aynı [[çokdillilik]] durumundaki ülkelerde benzer politikalar uygulandı. Bu yazı sistemleri oluştururken dilleri birbirinden büyük ölçüde [[Lehçe (dil bilimi)|lehçe]]sel farklılıklar gibi ciddi sorunlar oluştu.<ref>Comrie 1981, p. 4.</ref> Bir dil kendi yazı sistemine sahip olduğu ve kayda değer bir yayını bulunursa bu dil "resmiresmî dil" statüsüne sahip olabiliyordu. Kendi yazı sistemine sahip olmayan birçok azınlık dilini konuşanlar [[ikinci dil|ikinci bir dil]] almaya zorlanırdı.<ref>Comrie 1981, p. 25.</ref> Sovyet yönetiminin bu politikayı uygulamasına örnek olarak özellikle Stalin rejimi altında bir dil yeterince yaygın değilse o dilde eğitim kesilirdi. Bu diller daha sonra çoğunlukla Rusça olmak üzere başka dillere asimile oldu.<ref>Comrie 1981, p. 26.</ref> [[Büyük Vatanseverlik Savaşı]] (II. Dünya Savaşı) zamanında bazı azınlık dilleri yasaklandı ve bunun konuşucuları düşmanla iş birliği yapmakla suçlandı.<ref>Comrie 1981, p. 27.</ref>

Sovyetler Birliği'nin birçok dil konuşulmakta olup en yaygın dil olan Rusça ''de facto'' resmiresmî dil olarak "etnik iletişim dili" ({{Dil|ru|язык межнационального общения|dil_adı=e}}) olup, ancak 1990 yılında resmiresmî birlik dili olarak kabul edildi.<ref>{{Web kaynağı | başlık = ЗАКОН СССР ОТ 24.04.1990 О ЯЗЫКАХ НАРОДОВ СССР | yayımcı = [[Sovyet Sosyaist Cumhuriyetler Birliği Hükûmeti]] | tarih = 24 Nisan 1990 | url = http://legal-ussr.narod.ru/data01/tex10935.htm | çeviribaşlık = SSCB halklarının dilleri hakkında 24.04.1990 tarihli SSCB kanunu | erişimtarih = 19 Ekim 2014 | dil = Rusça | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160514134211/http://legal-ussr.narod.ru/data01/tex10935.htm | arşivtarihi = 14 Mayıs 2016 | erişimtarihi = 19 Ekim 2014 | ölüurl = yes }}</ref>

Sovyetler Birliği’nde felsefi araştırmalar resmiresmî olarak [[Marksist]] düşünce odaklıydı. Bu, kuramsal olarak nihai felsefi doğru ve nesnellik temeliydi. 1920’ler ve 1930’lar boyunca, [[Ruslar|Rus]] düşüncesinin diğer eğilimleri baskılandı (pek çok filozof göç etti, başkaları sürüldü). Stalin 1931’de diyalektik materyalizm’i [[Marksizm]] [[Leninizm]] ile özdeşleştiren bir karar çıkartarak, bütün komünist devletlerde ve Comintern aracılığıyla çoğu Komünist partide geçerli olacak resmî felsefe haline getirdi. [[Bolşevik]] yönetimin başlangıcından itibaren Sovyet felsefesinin resmî amacı (her derste yer alması zorunlu bir öğretim konusuydu), Komünist düşüncelerin kuramsal olarak anlatılmasıydı. Bununla birlikte, 1917 [[Ekim Devrimi]]'nden sonra, hem felsefi hem siyasi mücadeleler damgasını vurmuş ve artık eskisi gibi dogmatik olunmayıp daha ilerici ve olumlu konular tartışılır hale getirmiştir. Evald Vasilevich Ilyenkov 1960’ların önde gelen filozoflarından biriydi, Leninist Diyalektik ve Positivizmin Metafizikliği (Leninist Dialectics & Metaphysics of Positivism) (1979) kitabında, 1920’lerin “mekanikçiler ile “diyalektikçiler” tartışmasını yeniden açtı. 1960’lar ve 1970'lerde analitik felsefe (analytical philosophy) ve mantık deneyciliği (logical empiricism) dahil Batı felsefeleri Sovyet düşüncesi üzerinde iz bırakmaya başladılar.