Tasmanya Soykırımı: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Rescuing 6 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0 |
Rescuing 7 sources and tagging 3 as dead.) #IABot (v2.0 |
||
2. satır:
[[Dosya:Tasmanian tribes.JPG|400px|thumb|Tasmanya kabile haritası (9 boy ve kaydedilmiş 48 kabile)<br />1. '''North West''' boyunun kabileleri: Tommeginer, Parperloihener, Pennemukeer, Pendowte, Peerapper, Manegin, Tarkinener, Peternidic<br />2. '''South West''' boyunun kabileleri: Mimegin, Lowreenne, Ninene, Needwonnee<br />3. '''South East''' boyunun kabileleri: Mouheneenner, Nuenonne, Mellukerdee, Lyluequonny<br />4. '''Big River''' boyunun kabileleri: Leenowwenne, Pangerninghe, Braylwunyer, Larmairremener, Luggermairrernerpairrer<br />5. '''North''' boyunun kabileleri: Punnilerpanner, Pallittorre, Noeteeler, Plairhekehillerplue<br />6. '''North Midlands''' boyunun kabileleri: Leterremairrener, Panninher, Tyerrernotepanner<br />7. '''North East''' boyunun kabileleri: Peeberrangner, Leenerrerter, Pinterrairer, Trawlwoolway, Pyemmairrenerpairrener, Leenethmairrener, Panpekanner<br />8. '''Ben Lomond''' boyunun kabileleri: Plangermaireener, Plindermairhemener, Tonenerweenerlarmenne<br />9. '''Oyster Bay''' boyunun kabileleri: Leetermairremener, Linetemairrener, Loontitetermairrelehoinner, Toorernomairremener, Poredareme, Laremairremener, Tyreddeme, Portmairremener, Pydairrerme, Mumirimina (Moomereriner, Moomairremener)<br />*1835 yılında açıldığında sağ kalan son 300 Tasmanya yerlisinin konduğu [[Flinders Adası]]'ndaki ''etnik [[gulag]]'' 1847 yılında kapatıldığında yalnızca 46 yerli hayatta idi.]]
'''Tasmanya Soykırımı''' ([[İngilizce]] ''Tasmanian Genocide'' ya da ''Tasmanian genocide, Tasmanian Aboriginal Genocide, Tasmanian Aborigine genocide, Palawa genocide''), [[Avustralya]] kıtasının güneyinde eyalet olarak ona bağlı [[Tasmanya]] adasında yaşamış olan ve 48 kabileden oluşan [[avcı ve toplayıcı]] [[Tasmanya yerlileri]]ne (''Palawa, Parlevar'') karşı 1803-1847 yıllarında [[Britanyalı]] yerleşimciler tarafından uygulanan [[soykırım]].<ref>Madley 2004, sayfa: 170-176</ref>. 1828-1832 yılları arasında yapılan [[Kara Savaş]] kaydedilen ilk modern soykırım örneğidir.<ref>Tatz, Colin : With Intent To Destroy: Reflections on Genocide, Verso Books 2003</ref> Kara Savaş çatışmaları safkan Tasmanyalıları yok etmeye yönelik bir soykırımdır.<ref>Curthoys 2008, sayfa: 229-252, 230, 245-6</ref> Tasmanya olayı Avustralya'daki soykırımın bilinen tek örneğidir.<ref name="refMoses">Moses, sayfa: 98</ref> Tasmanya olayları çağdaş Avustralyalılar için «soykırım» (''genocide'') yerine ondan daha ciddi olan «imha» ('''') biçiminde görülür.<ref>Curthoys 2008, sayfa: 241 (= ''To call something “genocide” rather than “extermination” was somehow seen as far more serious for modern Australians; the questions of intent and responsibility were so much closer to home.'')</ref> Türkçe kaynaklarda Tasmanya adasındakiler ile Avustralya adasındakiler (özellikle de [[Queensland]] eyaletindekiler) '''[[Aborjin Soykırımı]]''' adı altında da ele alınır.<ref>[http://www.uhim.org/images/karne/1309773076.pdf Ülke İhlal Karneleri: İngiltere]{{Ölü bağlantı|date=Nisan 2020 }}. UHİM Uluslararası Hak İhlalleri İzleme Merkezi</ref>
Tasmanya'ya ilk Britanyalı yerleşimciler 1803 yılında gelmiştir. 1803 yılındaki yerli nüfusunun 4.000 ilâ 9.000 arasında olduğu tahmin ediliyor.<ref>Jones 1974, sayfa: 325</ref><ref>Butlin 1993, sayfa: 133-4</ref> Tasmanya'daki Britanyalıların nüfus artışı 1817-1830 yılları arasında 2.000 kişiden 23.000 kişiye ulaşmıştır.<ref name="refMoses">Moses, sayfa: 98</ref> Tasmanya'ya geldikten sonra 75 yıl boyunca uygulanan Britanya politikası, çoğunluğu 1803-1847 yıllarında 4.000 ilâ 7.000 arasındaki Tasmanya yerlisinin imhasına yol açmıştır.<ref>Plomley1992, sayfa: 10, 29</ref><ref>Reynolds 1995, sayfa: 4</ref> 1835 yılında açıldığında sağ kalan son 300 Tasmanya yerlisinin konduğu ve ''etnik [[gulag]]'' olarak nitelendirilen [[Flinders Adası]]'ndaki [[toplama kampı]] 1847 yılında kapatıldığında yalnızca 46 yerli hayatta idi. En sonki "safkan" Tasmanya yerlisi erkek 1869 yılında ölen [[William Lanne]], en sonki "safkan" Tasmanya yerlisi kadın ise 1876 yılında ölen [[Truganini]]'dir ve "Tasmanya yerlilerinin sonuncusu" olan Truganini'nin geride bir avuç "yarımkan" bırakarak ölmesiyle soykırım tamamlanmış oldu. [[Tasmanya dilleri]]ni akıcı biçimde konuşabilen son kişi ise "yarımkan" [[Fanny Cochrane Smith]] (1834–1905) olup ölümü üzerine Tasmanya dileri de tükenmiş oldu.
17. satır:
Tasmanya'ya insanların 40.000 yıl önce [[son buzul çağı]]nda Avustralya ile Tasmanya arasında [[Bass Boğazı]]'nda bir [[kara köprüsü]] yoluyla geldikleri düşünülüyor. Buzların erimeye başlamasıyla birlikte kara köprüsünün denizin altında kalması sonucu Avrupalıların 18. yüzyıl sonu ile 19. yüzyıl başlarında gelmesine kadar yaklaşık 8.000 yıl boyunca Avustralya'dan izole yaşadıkları genetik araştırmalarla desteklenmektedir.<ref name="Pardoe">{{Dergi kaynağı | doi = 10.1086/203909 | soyadı = Pardoe | ad = Colin | yıl = 1991 | başlık = Isolation and Evolution in Tasmania | journal = Current Anthropology | cilt = 32 | sayı = 1 | sayfalar = 1–27}}</ref>
Diğer insanlardan binlerce yıldır ayrı kalıp izole ada yaşamı sürdüren yerlilerin konuştuğu [[Tasmanya dilleri]] hakkında bilinenler azdır ve başka dillerle tatmin edici bir ilgi kurulamamıştır. [[Joseph Greenberg]] Tasmanya dillerini [[Andaman dilleri]] ve [[Papua dilleri]] ile birlikte [[Hint-Pasifik dilleri]] süper-ailesinde sınıflandırmayı önermiş ve bu aileye [[Avustralya dilleri]]ni katmamıştır. Fakat bu tartışmalı aile tarihî dilbilimciler tarafından kabul edilmemektedir.<ref name=Blench>Blench: Classifications of the Tasmanian languages in relation to the peopling of Australia: sensible and wild theories [http://www.rogerblench.info/Language/Tasmanian/The%20classification%20of%20the%20Tasmanian%20languages%20in%20relation%20to%20the%20peopling%20of%20Australia.pdf]{{Ölü bağlantı|date=Nisan 2020 }}</ref>
Tasmanya dillerinde örnekler:<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.andaman.org/BOOK/chapter52/6-Tasmania-language/language.htm |başlık=The Tasmanians, Part 6: The Tasmanian Languages |erişimtarihi=22 Şubat 2013 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20130606012600/http://www.andaman.org/BOOK/chapter52/6-Tasmania-language/language.htm |arşivtarihi=6 Haziran 2013 |ölüurl=yes }}</ref>
61. satır:
Tasmanya yerlilerinin erkekleri tüfeklerle vurulmuş, kadınlarına tecavüz edilmiş ya da işkence ve zehirli un verilerek öldürülmüş, çocukları ise çalıştırılmak üzere kaçırılmıştır.<ref>Tatz 1999, sayfa: 14</ref> Kır haydutları kadınları için Tasmanya yerlilerine saldırmışlardır.<ref name="refBushrangers"/>
Çoğunlukla kaçak eski hükümlülerden oluşan soyguncu Tasmanya haydutlarının (''Tasmanian bushrangers'')<ref>[http://tasmaniantimes.com/images/uploads/Part_2-Van_Diemonian_Time.doc Van Diemonian Time, or, the Civilisational Clean Break, 1803 – 1876]{{Ölü bağlantı|date=Nisan 2020 }} (= ''Tasmanian bushrangers who claimed they would just as soon “kill a crow as smoke a pipe”, the overarching cause of the decimation and displacement of the Palawa people is to be more properly identified in the expansion of European pastoral interests that began to accelerate from the 1820s onward.'')</ref> yaptığı katliamların yalnızca bir tanesi kaydedilmiştir. 1807-8 yılında güney içbölgede (''Southern interior'') Lemon ve Brown adlı iki kır haydutu (''bushranger'') ikisi erkek üçü kadın beş Tasmanya yerlisini işkence ederek öldürmüştür<ref name="Ryan 1835">Ryan, Abduction and Multiple Killings of Aborigines in Tasmania: 1804-1835, sayfa: 5</ref><ref name="Ryan 1835"/>
=== Risdon Cove Katliamı 1804 ===
92. satır:
[[Dosya:Wilf Batty last wild Thylacine.jpg|150px|thumb|sağ|Wilf Batty ve vahşi doğada öldürülen son Tasmanya kurdu, Mayıs 1930]]
Tasmanya'da bazı Tasmanya hayvanları da soykırımdan ([[soy tükenmesi]]) kurtulamamıştır.<ref>[http://www.think-tasmania.com/tyenna-valley/ Tyenna Valley… Tasmanian Tigers Roamed] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20130304153256/http://www.think-tasmania.com/tyenna-valley |date=4 Mart 2013 }} by Carol Haberle</ref><ref>[http://tasmaniantimes.com/index.php/article/species-dying-out-on-labors-watch Species dying out on Labor’s watch] by Cassy O’Connor (= ''It continues the quiet genocide of Tasmania’s animal and plant life too'')</ref>
[[Tasmanya emusu]] (''Dromaius novaehollandiae diemenensis'') da 19. yüzyılın ortalarında 1850 civarında Beyazlar tarafından yok edilmiştir.
145. satır:
[[Dosya:Benjamin Duterrau - Mr Robinson's first interview with Timmy - Google Art Project.jpg|250px|thumb|sağ|[[Benjamin Duterrau]]'nun fırçasından ''Mr Robinson's first interview with Timmy'' tablosu, 1840, Hobart, Tasmanya<ref>[http://artsearch.nga.gov.au/Detail.cfm?IRN=64897 National Galery of Australia]</ref>]]
Askeri harekat sırasında ve sonrasında, soykırımın son aşaması olan yerlilerin hapsedilmesi Beyazlar tarafından uygulamaya konur. Etnik [[gulag]] (''ethnic gulag'') olarak nitelendirilen bu kapalı rezervasyon alanlarına yerlileri hapsetmek onları mülksüzleştirip Beyazlarla olan ekonomik rekabetini kaldırmak ve siyasi [[hadım]]lık (''political emasculation'') demektir. Bu etnik gulaglar soykırımın devamı için gizli bir bulaşma yeri sağlar.<ref name="Madley 2004, sayfa: 174"/> Bu kamplar (ya da [[Amerika Birleşik Devletleri]]'nde olduğu gibi [[Kızılderili rezervasyonları]]) genelde alenen yerli halkı yerleşimcilerden ve Batı Uygarlığından koruma amaçlıdır. Ancak, [[Sovyet halkı|Sovyet]] gulagları gibi, etnik gulaglar da yerlileri nispeten dar bir alana hapsederek [[Malnütrisyon|yetersiz beslenme]] (malnütrisyon), yetersiz giyim, yetersiz tıbbi bakım ve sağlıksız koşullar altında önemli sayıda yok etme aracı olarak kullanılmıştır.<ref name="Madley 2004, sayfa: 175">Madley 2004, sayfa: 175</ref> Yerlilerle diyaloğu iyi olan vaiz [[George Augustus Robinson]] 1829 yılında yerlileri bulundukları topraklarından alınıp toplanma alanlarına götürmek için cezbedici müzakerelerine başlamıştır.<ref>Reynolds 1995, sayfa: 121–157</ref> 3 Şubat 1835 günü gönüllü [[göç]] ve zorunlu [[tehcir]] (''voluntary migration and forced removal'') tamamlanmış ve bütün Tasmanya yerlileri Tasmanya ana adasından alınıp onun kuzeydoğusunda bulunan [[Flinders Adası]]'na taşınmıştır ve Robinson bunu bir raporla vali Arthur'a bildirmiştir.<ref>Ryan 1996, sayfa: 170</ref> Vaiz Robinson'un bu projesi ile belki de 35.000 yıldır atalarının yaşadığı topraklardan koparılan ve sağ kalabilen 300 kadar Tasmanya yerlisi gurbetçi yapılmıştır, fakat vaizin yaptığı gerçekte o sağ kalanların da toptan imhasını kolaylaştırmak olmuştur<ref name="Madley 2004, sayfa: 175"/><ref>Ryan 1996, sayfa: xxi, 183</ref> Flinders Adası "soykırımın işlendiği bir [[toplama kampı]]" olarak tanımlanmıştır.<ref name="Madley 2004, sayfa: 175"/> Flinders Adasında ''Wybalenna'' («Black Man's House») ya da ''Settlement Point'' denen toplama kampında ölümlerin en sık sebepleri arasında [[grip]] gibi [[solunum yolu hastalıkları]], [[verem]] ve [[zatürre]] görülmektedir. 1835 yılında adadaki cerrah Dr. James Allen, Robinson'a verdiği raporda Tasmanya yerlilerin soğuk iklime uygun olmayan giyeceklerle tutulmasının büyük ölümlere sebep olduğunu belirtmiştir.<ref>Turnbull 1948, sayfa: 176–177</ref> Doktor Allen bu durumun düzeltilmesi için harekete geçmiş, fakat yöneticiler onun bu uyrarılarını dikkate almamıştır.<ref name="Madley 2004, sayfa: 175"/> Kurumsallaştırılmış yetersiz beslenme hastalıkların yayılmasını sağlamış ve ölümler başlamıştır. Yerlilerin günlük [[tayın]]ları "1 [[Pound (ağırlık birimi)|pound]] tuzlama et ve 1,5 pound [[un]]" olarak sağlanmıştır ve bunlar beslenme açısından yetersiz, genelde düzensiz ve yerliler için tatsız besinlerdir<ref>Ryan 1996, sayfa: 186, 196</ref> Bu yetersiz beslenmeyi takviye için yerliler avcılık yapmaya başlamış, fakat sık sık yağmur yağan ve sürekli soğuk rüzgârın estiği Flinders Adasında yetersiz giyeceklerle avcılık verimli olmamıştır.<ref name="Madley 2004, sayfa: 175"/> Flinders Adası koşullarının yerliler için ölümcül olduğu başlangıçtan itibaren Britanyalı yetkililer tarafından biliniyordu.<ref>Madley 2004, sayfa: 176</ref> 1835 yılında açıldığında son 300 yerlinin konduğu Flinders Adasındaki kamp 1847 yılında kapatıldığında yalnızca 46 yerli hayatta idi.<ref>Reynolds 1995, sayfa: 159</ref> ''Wybalenna'' denen kamp yerinde kurtulabilenler [[Hristiyanlık|Hristiyanlığı]] kabul etmek zorunda kaldırlar.<ref>[http://www.pacificislandtravel.com/australia/tasmania/flindersisland.asp Tasmania (Northern Region): Flinders Island] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20130227025556/http://www.pacificislandtravel.com/australia/tasmania/flindersisland.asp |date=27 Şubat 2013 }} (= ''Flinders Island itself played a large part in the systematic attempted genocide of the Tasmanian Aboriginal people; between 1831 and 1834 the remnants of the Tasmanian tribes were hunted down and relocated here. Settled at windswept Wybalenna, on the west coast of the island, the Aborigines were without adequate food and shelter, and were forced to accept Christianity as their culture was expunged.'')</ref>
== Kültürel soykırım ==
226. satır:
Tasmanya Soykırımını kıtalararası benzer soykırımlarla ([[Amerika]]'daki [[Yuki Soykırımı]] ile güneybatı [[Afrika]]'daki [[Herero ve Nama Soykırımı|Herero Soykırımı]]) karşılaştırma yaparak çalışan Yale Üniversitesi'nden soykırım [[tarihçi]]si [[Benjamin Madley]]'dir ve kendisi soykırımın olduğunu kabul etmektedir.<ref>Madley 2004</ref>
[[Yale Üniversitesi]]'nin «Soykırım Araştırmaları Projesi» (''Genocide Studies Program'') dahilinde Benjamin Madley'in çalışmaları yanında, Avustralyalı tarihçi [[Lyndall Ryan]] (d. 1943) da görülmekte ve Tasmanya yerlilerine yapılan katliamları araştırmaktadır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.yale.edu/gsp/colonial/index.html |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=23 Şubat 2013 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20130226002914/http://www.yale.edu/gsp/colonial/index.html |arşivtarihi=26 Şubat 2013 |ölüurl=yes }}</ref> Ryan, esas olarak Tasmanya yerlilerine yapılan katliamlarla ilgilenmekte<ref>[http://www.newcastle.edu.au/staff/research-profile/Lyndall_Ryan/Publications.html The University of Newcastle Australia: Prof. Lyndall Ryan ]</ref> ve soykırımı kabul etmektedir.<ref>Karen Fox (2011). [http://books.google.com.tr/books?id=qikX50RKgPgC&pg=PA5&lpg=PA5&dq=%22ryan%22++genocide+tasmanian&source=bl&ots=D8gOwsFWLA&sig=oLK5WMv6sM39HqisswvGA_nZQcc&hl=tr&sa=X&ei=pekoUfnUEYGTtAbnmoGgAQ&ved=0CCoQ6AEwADgU#v=onepage&q=%22ryan%22%20%20genocide%20tasmanian&f=false ''Māori and Aboriginal Women in the Public Eye: Representing Difference, 1950-2000'']. Published by ANNU E Press. ISBN 9781921862618 (sayfa: 5)</ref>
Avustralyalı yazar ve tarihçi [[Keith Windschuttle]] soykırımı kabul etmeyenlerdendir ve kendisi ayrıca [[Risdon Cove Katliamı]]nı da katliam olarak nitelendirmez. Windschuttle'ın kitabı (''The Fabrication of Aboriginal History, Volume One: Van Diemen's Land 1803-1847'') adanın ilk Avrupalı yerleşimcileri tarafından Tasmanya yerlilerine karşı soykırım yapıldığı fikrini yok etme amacıyla kaleme alınmıştır ve kitabın yayımlanmasından sonra kendisi [[Holokost inkârı|Holokost inkârcıları]]nın Avustralya dengi (''the Australian equivalent of the holocaust deniers'') olarak görülmüştür.<ref>New English Rewiev: [http://www.newenglishreview.org/Theodore_Dalrymple/Why_Intellectuals_Like_Genocide/ Why Intellectuals Like Genocide] by Theodore Dalrymple</ref>
241. satır:
* Barta, Tony (2005). "Mr. Darwin's Shooters: On Natural Selection and the Naturalizing of Genocide". ''Patterns of Prejudice'' 39, no. 2 (2005): 116-36
* Bergman, Jerry (1996), "Nineteenth Century Darwinism and the Tasmanian Genocide". ''Creation research Society Quarterly'', Volume 32, Number 4, March, 1996 → [http://www.creationresearch.org/crsq/abstracts/sum32_4.html Abstract]
* Bischoping, Katherine and Natalie Fingerhut (1996). [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1755-618X.1996.tb00958.x/abstract ''Border Lines: Indigenous Peoples in Genocide Studies'']. ''Canadian Review of Sociology/Revue canadienne de sociologie''. Volume 33, Issue 4, pages 481–506, November 1996. Çeviren: Gülhanım Çalışkan (2003). [https://web.archive.org/web/20130301025729/http://www.aku.edu.tr/aku/dosyayonetimi/sosyalbilens/dergi/V1/katherine.pdf "Sınır Çizgileri: Soykırım Çalışmalarında Yerli Halklar"]. ''ASOS'', cilt 5, sayı 1, yıl 2003
* Bonwick, James (1870). ''The black war of Van Diemen's Land''. London : S. Low, Son & Marston
* Butlin, N.B. (1993). ''Economics and the Dreamtime: A Hypothetical History''. Cambridge University Press, Melbourne
257. satır:
* Moses, A. Dirk (2000). [http://www.kooriweb.org/foley/resources/pdfs/94.pdf "An antipodean genocide? The origins of the genocidal moment in the colonization of Australia"]. ''Journal of Genocide Research'' (2000), 2(1), 89–106
* Moses, A. Dirk (2008)[http://www.kooriweb.org/foley/resources/pdfs/156.pdf Moving the Genocide Debate Beyond the History Wars], ''Australian Journal of Politics and History'' Volume 54, Number 2, 2008, sayfa: 248-270.
* [
* Nicholls, M., ed. (1977). ''The Diary of the Reverend Knopwood: 1803–1808''. Hobart: Tasmanian Historical Research Association.
* Plomley, Noel J. B., ed. (1966). ''Friendly Mission: The Tasmanian Journals and Papers of George Augustus Robinson: 1829–1834''. Kingsgrove: Halstead Press.
269. satır:
* Robson, L. (1983). ''A History of Tasmania, Volume I: Van Diemen’s Land from Earliest Times to 1855''. Oxford: Oxford University Press.
* Ryan, Lyndall (1996). ''The Aboriginal Tasmanians''. St Leonards: Allen & Unwin. ISBN 1-86373-965-3
* Ryan, Lyndall (2004). [https://web.archive.org/web/20130228144824/http://www.yale.edu/gsp/colonial/downloads/200409420.pdf "Risdon Cove and the Massacre of 3 May 1804: Their Place in Tasmanian History"], ''Tasmanian Historical Studies'', 9: 107-123
* Ryan, Lyndall (2008). List of multiple killings of Aborigines in Tasmania: 1804-1835, Online Encyclopedia of Mass Violence, [online], published on 5 March 2008, accessed 22 February 2013, URL : http://www.massviolence.org/IMG/article_PDF/List-of-multiple-killings-of-Aborigines-in-Tasmania-1804.pdf, ISSN 1961-9898
* Ryan, Lyndall [https://web.archive.org/web/20090417184814/http://www.yale.edu/gsp/colonial/downloads/Aborigines_in_Tasmania.doc Abduction and Multiple Killings of Aborigines in Tasmania: 1804-1835]. Yale University
* Shipway, Jesse (2005). [http://www.kooriweb.org/foley/resources/pdfs/92.pdf "Modern by Analogy: modernity, Shoah and the Tasmanian Genocide"], ''Journal of Genocide Research'', 7, (2) pp. 205–219. ISSN 1462-3528 (2005)
* Tatz, Colin (1999), [https://web.archive.org/web/20130228141221/http://www.aiatsis.gov.au/research/docs/dp/DP08.pdf Genocide in Australia]. AIATSIS Research Discussion Paper, Number 8.
* Tatz, Colin (2001), [http://epress.anu.edu.au/wp-content/uploads/2011/05/ch0251.pdf "Confronting Australian genocide"]. In ''Aboriginal History'', Volume 25 2001.
* Turnbull, C. (1948). ''Black War: The Extermination of the Tasmanian Aborigines''. Melbourne: Lansdowne Press.
| |||