Semerkant: Revizyonlar arasındaki fark

Semerkant, 562 yılında, 6. yüzyılda büyük bir güç haline [[Göktürkler|Türkler]]'in hakimiyetini tanıdı. Semerkant'ın iyi birer tüccar olan ve çevre ülkeleri tanıyan Soğd ahalisini Türkler, elçilik heyetlerinde görevlendirdiler. [[Göktürk Kağanlığı|Kök-Türk Kağanlığı]] armağanlar, yağmalar ve ticaret sayesinde elde ettikleri ipekleri Soğd şehir devletlerindeki tüccarlar sayesinde batıya satıp ticari üstünlüğü ele geçirdi. İhşîd adı verilen Soğd yöneticiler Kök-Türk kağanlarının kızlarıyla evlenerek ailevi bağ da kurmuşlardı. Soğd tüccarları Türklerin koruması altındaki İpek yolu üzerinde çok etkili hale gelerek Çin’den İtalya’ya kadar uzanan ticareti kontrollerine aldılar. Semerkant bu dönemde Orta Asya’nın ekonomik, siyasal ve kültürel merkezi oldu. 659'da Çin'in [[Batı Göktürk Kağanlığı|Batı Kök-Türk Kağanlı]]ğına son vermesiyle Semerkant ve Soğdiana Çin hakimiyeti altına girdi. Bu dönemde Semerkant Soğd İhşîdliği, şeklen Çin'e bağlı olmakla birlikte neredeyse tam bağımsız durumdaydı.

 

 

[[File:Teymur.jpg|thumb|upright|left|200px|Timur Semerkant'ta düzenlediği Toy esnasında]]

[[Dosya:Gorskii 03948u.jpg|thumb|sağ|220px|Semerkantta halı ve kilim tüccarı. Ftoğraf Sergei Mikhailovich Prokudin-Gorskii, 1905-1915 yılları arasında]]

[[Dosya:Sartscrop.jpg|thumb|upright=0.85|sağ|220px|Semarkant halkı, 1910]]

Cengiz Han, Mart 1220'de Semerkant önlerine geldiğinde Semerkant halkının gözü savaştan korktuğu için şehri teslim etmeye karar verdiler. Şehrin kadısından, şeyhülislamından ve alimlerinden oluşan bir heyeti Cengiz Han'a yolladılar. [[Ali İbnü'l-Esîr|İbnül Esir]]'e göre şehir teslim olduğu için katliam olmadı. Cengiz Han'a Semerkant'ta verilen kalifiye zanaatkar sayısı 30 bin kişi kadardı. Yağmalama ve haraçtan sonra şehir halkı evlerine dönebildi.<ref name="Juvayni">"[https://faculty.washington.edu/modelski/CAWC.htm Central Asian world cities] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120118121401/https://faculty.washington.edu/modelski/CAWC.htm |date=18 January 2012 }} {{wayback|url=https://faculty.washington.edu/modelski/CAWC.htm |date=20120118121401 }}", University of Washington.</ref><ref name="Juvayni">"[https://faculty.washington.edu/modelski/CAWC.htm Central Asian world cities] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120118121401/https://faculty.washington.edu/modelski/CAWC.htm |date=18 January 2012 }} {{wayback|url=https://faculty.washington.edu/modelski/CAWC.htm |date=20120118121401 }}", University of Washington.</ref> Cengiz Han ölmeden önce yaptığı taksimat sonucu Mâverâünnehiri, oğlu Çağatay’a vermişti. 1297’de Moğol İmparatorluğu parçalanınca [[Çağatay Hanlığı]] bağımsız hale geldi. O dönemde Çağatay Hanlığı toprakları içerisinde yer alan Semerkant'ta 1336'da dünyaya gelen Timur, 1370'te Çağatay Hanlığı'nın batısını kontrol altına alan askeri bir lider olarak kendini gösterdi. Semerkant’ın yeniden imarı ve ikinci parlak dönemi, Mâverâünnehir’i hâkimiyeti altına alan Timur’un Semerkant’ı kendisine başşehir yapması ve çeşitli bölgelerden âlim ve sanatkarları burada toplaması ile başladı. Semerkant'ta günümüze ulaşan tarihi yapıların çoğu Timur ve torunlarının yaptırdığı eserlerdir. Timur, tepedeki eski şehiri terkedip yeni Semerkant şehrini tepenin güneyindeki ovalık arazide kurdu. Timur başkentini dünyanın en mükemmel şehri yapmak istiyordu. Bunun için ticareti teşvik etti ve fethettiği şehirlerden en iyi ve zanaatkarları, dokuyucuları, ipekçileri, ok yontanları, zırh yapımcılarını, camcıları, porselencileri, kuyumcuları, tüfekçileri, topçu mühendislerini ve inşaat ustalarını Semerkant'ta bir araya topladı. Ticaretin gelişmesiyle şehir farklı ülkelerden gelen deri, ipek, keten, değerli taşlar ve baharatlarla doldu. Ancak bu malların depo edilip uygun bir şekilde satılacağı bir yer yoktu. Bunun üzerine Timur, şehrin bir ucundan diğer ucuna uzanan bir cadde yapılmasını emretti. Caddenin iki tarafına karşılıklı dükkanlar yapılarak çarşının üzeri örtüldü ve tacirler buraya yerleştirilerek bütün ticaret eşyası bu dükkanlarda depolanıp satılmaya başlandı. Semerkant'ın tarihi [[Registan]] meydanı şehrin merkezinde çarşı alanı olarak bu dönemde belirmeye başladı ve 19. yüzyıla kadar Semerkant'ın ticari ve eğitim faliyetlerinin yoğunlaştığı bir alan oldu . Şehrin batısındaki günümüze ulaşamayan kale Timur tarafından yaptırılmıştı. Timur'un hazinesi bu kalenin içinde yaptırılan dört katlı ''Gök Saray''da saklanmaktaydı. Timur, divan kurmak için kendisine büyük bir divanhane, sağ ve sol tarafına divan beylerinin oturup divan yapmaları için biraz küçük iki tak yaptırmıştır. Bir de müracaat eden iş sahiplerinin oturması için bu divanhanenin her tarafına küçük daireler inşa ettirmiştir. ''Ak Saray'' adı verilen devasa ölçülerdeki bu yapıyı gören seyyah ve yazarlar eski Sâsânî başkenti [[Tizpon|Medâin]]'de yer alan, yüksek ve ihtişamlı kemerlere sahip Sâsânî sarayının Eyvân-ı Kisrâ denen eyvan ve cephesinden daha büyük olduğunu söylerler. Ak Saray’dan günümüze sadece iki devasa kulesiyle kemer başlangıçları gelebilmiştir.